Dagblaðið Vísir - DV - 05.07.1984, Blaðsíða 12

12
DV. FIMMTUDAGUR 5. JULI1984.
Frjáist.óháð dagbiað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stiórnarformaöur og útgáfustióri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aöstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI 686611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SfMI
27022.'
Afgreiösla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 686611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerö: HILMIR HF„ SÍÐUMÚLA 12.
Prentun: Árvakur hf„ Skeifunni 19.
Áskriftarverð á mánuöi 275 kr. Verö í lausasölu 25 kr.
Helgarblaö28 kr. ...... _• w
Lóðaúthlutun íréttan farveg
Lóðaúthlutanir í höfuðborginni hafa löngum verið
viðkvæmt deilumál fyrir þá sök að lóðir hafa jafnan verið
af skornum skammti og margir umsækjendur um hverja
og eina. Afleiðingin hefur orðið sú að borgarfulltrúar og
meirihluti borgarstjórnar hverju sinni hafa legið undir
ásökunum um mismunun og pólitíska fyrirgreiðslu við
lóðaúthlutanir. Og jafnvel þótt klíkuskapur við lóðaút-
hlutanir hafi heyrt til undantekninga þá býður það ávallt
upp á tortryggni þegar skammta þarf lóðir vegna þess aö
eftirspurn er meiri en framboð.
Þegar vinstri flokkarnir í borgarstjórn náðu meirihluta
hér um árið vildu þeir afmá þennan spillingarstimpil af
lóðaúthlutunum og bjuggu til svokallað punktakerfi sem
sagði til um hvort umsækjendur fengju lóðir og í hvaða
röð. Kerfi þetta reyndist óheppilegt og meingallað.
Vinstri meirihlutinn var ekki sakaður um klíkuskap við
lóðaúthlutanir en í staðinn sköpuðust forréttindi og fyrir-
greiðsla til handa fjölmörgum einstaklingum og um-
sækjendum sem engin skynsamleg rök mæltu með að
gengju fyrir. Þannig héldu lóðaúthlutanir í höfuðborginni
áfram að valda deilum og-gagnrýni.
Eitt af kosningaloforðum Davíðs Oddssonar í síðustu
borgarstjórnarkosningum var einmitt að útrýma í eitt
skipti fyrir öll þessari dæmalausu lóðaskömmtun. Ráð
hans var einfalt: hafa lóðaframboð meira en eftirspurn.
Ýmsum þótti borgarstjóri reisa sér hurðarás um öxl og
Grafarvogsframkvæmdirnar í djarfara lagi. En til-
ganginum var náð og nú eru lóðir til á lager og
skömmtunin afnumin.
önnur nýbreytni við lóðaúthlutanir hefur einnig vakið
athygli. Eftirsóttar lóðir eru boðnar út. Sá sem býður
hæst má velja sér lóð fyrstur, síðan sá næsthæsti og svo
kollafkolli.
Eftir því sem upplýst er hefur öllum lóðunum, sem
þannig voru boðnar út, verið úthlutað og tilboðin veriö
drjúg tekjulind fyrir borgarsjóð. Öneitanlega er hér
frumlega að verki staðið og í sjálfu sér ekki gagnrýnivert
að gera þessa tilraun. Hvað er athugavert við að lóðir séu
gerðar að markaðsvöru af borginni sjálfri þegar þær í
reynd ganga kaupum og sölum eins og aðrar fasteignir á
mismunandi verðlagi? Ef lóðir eru taldar á sérdeilis
góðum stað og slegist um úthlutun með pólitískum þrýst-
ingi, klíkuskap eða hrossakaupum, hvað er þá eðlilegra
en að borgaryfirvöld úthluti til þess sem hæst býður með
heiðarlegum og óumdeildum hætti?
Hins vegar eiga slík uppboð að heyra til undantekninga
og þá aðeins ef og þegar stöku lóðir eru á boðstólum.
Almenna reglan hlýtur að vera sú að borgarstjórn mis-
muni ekki borgurunum eftir efnahag. Þjónusta, fyrir-
greiðsla eða framlag borgarinnar til íbúanna á að ganga
jafnt yfir alla. Ef lóðaúthlutun er hagað með þeim hætti
að efnafólk, flokksgæðingar og kunningjar njóta
forréttinda er það afturhvarf til pólitískrar misnotkunar
og ranglætis.
Lóðaúthlutanir kunna að sýnast minniháttar mál án
grundvallarþýðingar í stjóramálum og stjórnsýslu. En
þær eru engu að síður gott dæmi um samskipti valdsins
og þegnanna og hafa löngum verið skólabókardæmi um
hættu á mismunun, skömmtun á verðmætum þar sem
þegninn verður að þóknast valdinu til að þiggja greiða.
Þessari skömmtun hefur verið aflétt í Reykjavík og þar
með þeirri tortryggni sem henni fylgir. Það er vel af sér
viMðhjálJörgarstjóraog núverandi meirihluta: ebs.
HIN OPIN-
BERALÁG-
LAUNASTÉTT
Ég geri yfirleitt lítiö að því að út-
skýra eða réttlæta skoðanir mínar í
þessum greinum, enda slíkt aukaat-
riði. Vegna þess að þessi grein mín
fjallar um kjör opinberra starfs-
manna má ég þó til með að taka það
fram að ég er ekki í þeirra hópi og
hefi ekki verið í mörg ár. Þetta tek ég
fram vegna þess að margir álíta að
ég sé starfsmaður Ríkisútvarpsins.
Það er ég ekki, og þær tekjur sem ég
launuðu eru ívið betur settir hjá
ríkinu en á hinum frjálsa markaði.
Er ekkert nema gott eitt um það aö
segja. Hitt er verra aö yfirgnæfandi
meirihluti opinberra starfsmanna er
orðinn hrein láglaunastétt.
Þegar samið er um laun opinberra
starfsmanna eru samningar tvi-
skiptir. Annars vegar er fjallaö um
almennar launahækkanir, hins veg-
ar rööun í launaflokka. Við hana er
Kjallari
á fimmtudegi
MAGNÍIS
BJARNFREÐSSON
• „Ég held að þessi mál komist ekki í lag
fyrr en stjóraendum opinberra fyrir-
tækja verða gefnar mun frjálsari hendur en nú
nm hvaða laun þeir greiða fyrir einstök störf
og hve marga þeir telja sig þurfa til þess að
inna þau af hendi.”
hefi haft frá þeirri stofnun, og miðast
við laun opinberra starfsmanna,
skipta mig litlu máli.
Eg hefi litiö gert aö þvi aö fjalla
um launakjör opinberra starfs-
manna, meðal annars vegna áður-
nefnds misskilnings, en mér finnst ég
ekki geta lengur komist hjá því að
ræöa þau, jafnfáránleg og þau eru
orðin.
Kennaralaun — Vandamál í
hnotskurn?
Talsverð umræða hefur verið um
kennaralaun undanfarna mánuöi.
Nú getur menn auðvitað greint á um
hvaða laun kennarar eiga að hafa
miðaö við einhverja aðra stétt. Menn
getur líka greint á um 'hvort
kennarastéttin sé nógu vel mönnuð,
hvort þeir sem í henni eru valdi allir
nægilega vel því hlutverki að búa
æskulýð landsins undir lífsstarfið.
En þegar það er ljóst að þeir sem
hafa þó skrönglast í gegnum þá
menntun, sem krafist er til kennara-
réttinda, sækja undantekningarlítið í
önnur störf þá er eitthvað að. Er þó
alveg ljóst að kennarar eiga auðveld-
ar með að drýgja launatekjur sínar
en ýmsir aðrir hópar opinberra
starfsmanna, meöal annars með
sumarvinnu og ýmsum hliðar-
störfum.
Launajöfnunarstefna hefur verið
ofarlega í umræðu undanfarin ár. Eg
hefi margoft bent á það að hún hafi
fremur verið í orði en á borði í fram-
kvæmd. Einkum á það við um laun
hinna verst settu á hinum almenna
vinnumarkaði þar sem hinir betur
settu hafa jafnan haft lag á því að
gera sinn hlut betri þegar upp hefur
veríð staðið en talaö var um i
samningahjali. Hins vegar hefur
þessi launajöfnunarstefna náö
lengra hjá opinberum starfsmönnum
en á „frjálsa markaðnum” sem svo
er gjama nefndur vegna þess að öll
laun sem þar er samið um eru bæði
hámarks- og lágmarkslaun.
Afleiöingin af þessu virðist mér
vera fýrst og fremst sú að hinir lægst
oft notað tækifærið til þess að kippa
málum í liðinn hvað varðar einstaka
starfshópa. Þar þykir oft býsna gott
að fá hækkun um einn til tvo launa-
flokka miðað við heildina, aö ekki sé
nú talað um þrjá. Eg leyfi mér hins
vegar að fullyrða að enda þótt öll
kennarastéttin yrði i dag hækkuð um
fjóra launaflokka heföi þaö sáralítil
áhrif á þróunina. I það minnsta kæmi
það ekki i veg fyrír að hæfasta fólkið
sækti út fyrir skólana eftir starfi.
Miðstýringin orsökin?
Hvað meinar maðurinn? Ætlast
hann til þess að á þessum erfiðleika-
tímum verði hundruöum milljóna
varið til kauphækkana hjá opin-
berum starfsmönnum? Nei, ég
ætlast ekki til þess enda borin von aö
hljómgrunnur sé fyrír slíku eins og á
stendur. En ég held aö þessi mál séu
komin í sh'kt óefni að breyting verði
að verða á ef ekki á aö stefna í hreint
óefni.
Mér er nær að halda að hin mikla
miðstýring í þessum málum sé einn
mesti bölvaldurinn. Það er ekki hægt
að semja um neinar hreyfingar á
launum opinberra starfsmanna án
þess að þær gangi í gegnum allt
kerfið hvað sem líður almennrí
launaþróun í landinu. Eftir aö
þessari miöstýringu var komiö á á
sjöunda áratugnum held ég aö laun
opinberra starfsmanna hafi jafnt og
þétt verið að dragast aftur úr og það
hefur farið saman við gífurlega út-
þenslu kerfisins. Hlutfallslega minna
og minna hefur komið í hlut fleiri og
fleiri.
Ég held að þessi mál komist ekki í
lag fyrr en stjórnendum opinberra
fyrirtækja verða gefnar mun frjáls-
ari hendur en nú um hvaða laun þeir
greiða fyrir einstök störf og hve
marga þeir telja sig þurfa til þess að
inna þau af hendi. En vitanlega
þurfa þeir einnig sitt aðhald og það á
einfaldlega að felast í því aö ef þeir
ekki standa sig í því að reka sín fyrir-
tæki þá á að reka þá rétt eins og gert
er í þeim einkafyrirtækjum þar sem
menn vilja hafa reksturinn í lagi.
Þessu verður auðvitað ekki komið
á eins og hendi sé veifað en menn
verða að setjast rjiður og finna aðra
lausn en notuð hefur verið ef ekki á
illaaðfara.
Hvernig opinbera starfs-
menn?
Það er vinsælt meðal ýmissa orö-
hvatra einkaframtaksmanna að
hn jóða í opinbera starfsmenn og lýsa
því yfir að þeir séu annars flokks
vinnuafl. Vissulega eiga slíkar
aðfinnslur á stundum rétt á sér og ég
er hræddur um að þær eigi það í rík-
ari mæli, vegna kjaranna. Vmsir
þessara manna hafa heldur ekki
dregið dul á að þeir vilji að opinberir
starfsmenn séu illa haldnir svo þeir
geti dregið til sín besta vinnuaflið án
samkeppni viö ríkisvaldið. Skelfing
held ég aö þetta sé vitlaus hugsana-
gangur. Hver borgar þessu fólki
nema ég og þú með sköttum okkar,
beinum og óbeinum? Það þykir
aðalsmerki einkafyrírtækja að
komast af með sem fæsta starfs-
menn miðað við afköst enda þótt
þeim sé þá oft vel borgað. Skyldi það
sama ekki eiga viö hjá ríkinu? Skyldi
ekki vera betra að hafa mun færri
opinbera starfsmenn sem ynnu störf
sín betur og væru ánægðari?
Það er ekkert launungarmál aö
stöðvun launahækkana hefur hvergi
orðið alger síðustu mánuði nema hjá
opinberum aðilum. Mjög mikið
launaskrið hefur orðiö á hinum al-
menna vinnumarkaði og því meira
sem fyrirtækin eru smærri. Eg hefi
aldrei heyrt eins marga opinbera
starfsmenn tala um að forða sér á
meðan þeir geti, eins og nú. Og
auövitað er það skásta fólkiö sem fær
tækifærin, það er lögmál hins
frjálsa markaöar. Afleiðingin verður
sú að við skattborgarar borgum
fleiri verr hæfum fyrir að gegna
störfum fyrir okkur en áður. Er þetta
heppilegþróun?
Magnús Bjarnfreðsson.