Tíminn - 01.06.1974, Blaðsíða 15

Laugardagur 1. júni 1974.
TÍMINN
’5
Otgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas
Karlsson, Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason. Rit-
stjórnarskrifstofur i Edduhúsinu viö Lindargötu, siinar
18300-18306. Skrifstofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — af-
greiðslusimi 12323— auglýsingasími 19523.
Blaðaprent h.f.
Forustan í land-
helgismálinu
Það ástand, sem hefur rikt á fiskimiðunum i
vetur, er harla ólikt þvi, sem var, þegar rikis-
stjórn Ólafs Jóhannessonar kom til valda. Sið-
ustu misserin, sem viðreisnarstjórnin fór með
völd, juku Bretar mjög veiðar sinar á Islands-
miðum og jafnframt jukust veiðar togara frá
öðrum þjóðum. Viðreisnarstjórnin hreyfði
hvorki hönd né fót til að sporna gegn þessu og
flokkar hennar létu óspart i ljós, að það væri
brot á mannasiðum á alþjóðavettvangi að að-
hafast nokkuð fyrr en að afstaðinni væntan-
legri hafréttarráðstefnu, sm þá var óvist
hvenær yrði haldin.
Rikisstjórn Ólafs Jóhannessonar hefur
markað algjör þáttaskil i þessum efnum með
útfærslu fiskveiðilögsögunnar i 50 milur. Allar
þjóðir viðurkenna nú 50 milna mörkin i reynd.
Bretar halda stranglega þann samning, áem
gerður var við þá á siðastliðnu hausti eftir fund
þeirra Ólafs Jóhannessonar og Heaths. öllum
stærstu veiðiskipum Breta hefur verið bannað
að veiða innan 50 milna markanna og veiðar
brezkra togara takmarkaðar á annan hátt.
Brjóti brezkur togaraskipstjóri samkomulag-
ið, er ekki aðeins skip hans svipt veiðileyfi,
heldur missir hann einnig stöðu sina. í fram-
haldi af þeim mikla áfanga, sem náðst hefur
undir stjórnarforustu Ólafs Jóhannessonar,
var á siðasta þingi gerð sú breyting á land-
helgislöggjöfinni, að stjórnin hefur heimild til
að færa fiskveiðilögsöguna út i 200 milur.
Það hefur fyrst og fremst hvilt á herðum
þeirra Ólafs Jóhannessonar sem forsætis- og
dómsmálaráðherra og Einars Ágústssonar
sem utanrikisráðherra, að stjórna hinni sigur-
sælu sókn, sem hefur fært þjóðinni 50 milna
fiskveiðilandhelgi. Það er fróðlegt, að bera
störf þeirra saman við framkomu ýmissa
stjórnarandstæðinga á þessum tima. Þegar i
odda skarst milli islenzks varðskips og brezks
veiðiþjófs á siðastliðnu sumri, tóku þeir Geir
Hallgrimsson og Gylfi Þ. Gislason undir gagn-
rýni á landhelgisgæzluna. Iðulega hefur Sjálf-
stæðisflokkurinn verið óstarfhæfur i málinu
vegna klofnings, sbr. bráðabirgðasamninginn
við Breta.
Þótt mikið hafi áunnizt i landhelgismálum á
undanförnum þremur árum, er lokaþátturinn
eftir. Hann mun fara fram á næsta kjörtima-
bili. Hver treystir þá viðreisnarflokkunum,
sem ekkert höfðust að i þessum málum, nema
að gera landhelgissamninginn illræmda 1961?
Reynslan sýnir ótvirætt, að fullnaðarsigur i
landhelgismálinu verður ekki tryggður, nema
áfram njóti við hinnar öruggu og ábyrgu for-
ustu Framsóknarflokksins.
Innborgunargjaldið
Mbl. og Visir gagnrýna mjög hið svonefnda
innborgunargjald, sem innflytjendum hefur
verið gert skylt að greiða. í tilefni af þvi, er rétt
að upplýsa, að þetta mun eina efnahagsráð-
stöfun núverandi rikisstjórnar, sem hefur ver-
ið studd af viðkomandi fulltrúa Sjálfstæðis-
flokksins, þ.e. fulltrúum Sjálfstæðisflokksins i
bankaráði og stjórn Seðlabankans, en þaðan er
hugmyndin um innborgunargjaldið komin.
Þ.Þ.
Forustugrein úr The Times, London:
Brézjnéff glímir við
vaxandi erfiðleika
Staða hans ekki eins traust og áður
Brézjnéff
STJÓRNIR vestrænna lýo-
ræðisrikja sigla svo ókyrran
og krappan sjó, að Sovétrikin
og Austur-Evrópu-rikin sýnast
friðsæl og örugg höfn i saman-
burði við öldurótið i vestri. 1
Austur-Evrópu virðist engin
rikisstjórn riða til falls, þar
liggur enginn forseti undir
ákæru, engar kosningar leiða
til ófullnægjandi niðurstöðu og
litil sem engin verðbólga gref-
ur undan þjóðfélagsbygging-
unni.
Stjórnvöld sýnast hvergi
hafa misst tökin siðan 1970 að
verkfallaaldan skall yfir i Pól-
landi. Brézjnéff hefir farið
með völd i tiu ár, Kadar i Ung-
verjalandi i átján ár og Zhiv-
koff i Búlgariu i tuttugu ár.
Þeir játa, að þeir eigi við ýms-
an vanda að striða, meira að
segja allmikla erfiðleika, en
viðurkenna ekki neinar alvar-
legar efasemdir um örugga
sókn sósialismans og hvern
sigurinn af öðrum.
MYNDIN, sem hér var
brugðið upp, er hvergi nærri
tóm endaleysa. Augljóst er, að
rikisstjórnir, sem ekki eru
háðar raunverulegum, opnum
kosningum, eru stöðugri en
hinar, sem eiga allt sitt undir
sól og regni stjórnmálabarátt-
unnar. Blöð, sem eru undir
eftirliti stjórnvalda, eru ekki
eins gagnrýnin og frjáls blöð.
Sovézka kerfið gefur betra
færi á að hafa hemil á ýmsum
erfiðleikum en stjórnkerfi
Vesturlanda, enda þótt ekki
takist að ryðja þeim úr vegi.
Unnt er að ákveða laun, verð-
lag og tekjudreifingu án
samninga við mismunandi
hagsmunahópa. Einnig er
unnt að bæla óánægju, varð-
veita stofnanir samfélagsins
og verjast þrýstingi að utan.
Vegur sósialismans er þó
hvergi nærri greiður og slétt-
ur. Sósiölsku rikin eru ekki.
heldur alveg laus við verð-
bólgu umheimsins, elds-
neytisskortinn eða aðra
erfiðleika. Svo er að sjá sem
braut Brézjnéffs gerist nú að
mun brattari en áður og hann
virðist klifa af minnkandi
öryggi og njóta minni stuðn-
ings en fyrrum. Hann varð
fyrir alvarlegu áfalli heima
fyrir, þegar hinn mikli korn-
uppskerubrestur varð árið
1972. Einnig blasir nú við, að
yfirstandandi fimm ára áætl-
un nær hvergi nærri tilætluð-
um árangri á ýmsum mikil-
vægum sviðum, svo sem i
orkuframleiðslu, eldsneytisút-
vegun eða járn- og stálvinnslu.
Satt er að visu, að flestum
markmiðum tókst að ná á ár-
inu 1973, en búið var að draga
verulega úr hinum upphaflegu
áformum.
ARANGUR utanrikisstefn-
unnar hefir ekki heldur upp-
fyllt þær vonir, sem við hana
voru tengdar. Brézjnéff lauk
upp vesturdyrunum i þvi
augnamiði að afla verulegra
viðskipta og lána á Vestur-
löndum og efla sovézka tækni
að mun. Sér i lagi var þó
ætlunin að flýta verulega
vinnslu sovézkra hráefna.
Þá var einnig þörf á að
tryggja óbreytt ástand i
Evrópu, bæði með þvi að afla
gildandi landamærum og
áhrifasvæði Sovétrikjanna
viötækari viðurkenningar en
áður. Brézjnéff vann einkum
að framgangi þessara áhuga-
mála sinna með persónuleg-
um viðræðum við Nixon for-
seta, Brandt kanslara og
Pompidou forseta. Bréznéff
gerði sér jafnvel far um að
bæta sambúðina við ihalds-
stjórnina i Bretlandi.
AF fyrri málvinum Brézj-
néffs meðal vestrænna þjóða-
leiðtoga er Nixon forseti sá
eini, sem enn situr að völdum.
Hann hefir þó glatað meira
trausti en góðu hófi gegnir og
er einnig of vanmáttugur til
þess að geta staðið við loforð
sin um beztu-kjara-samninga
sovézkum innflutningi til
handa. Viðskipti Bandarikj-
anna og Sovétrikjanna hafa
vissulega aukizt, en Brézjnéff
gerði sér of háar hugmyndir
um afkastagetu vestræns
iðnaðar og vilja vestrænna
stofnana og rikisstjórna til
þess að veita lán við góðum
kjörum.
Aðilar að öryggismálaráð-
stefnu Evrópu hafa látið til
leiðast að verða við sumum
kröfum Sovétmanna um
viðurkenningu landamæra, en
þeir hafa jafnframt flækt mál-
in með kröfum, langvinnum
og ergjandi umræðum um
aukið ferðafrelsi fólks og
frjálsari dreifingu upplýsinga
en áður.
ELDSNEYTISKREPPAN i
heiminum og verðbólgan á
Vesturlöndum hafa aukið á
erfiðleika Sovétmanna. Þeir
ættu að hagnast á hækkun
oliuverðs, en þeir.þurfa á auk-
inni tækni að halda til þess að
ná oliunni upp úr jörðinni og
vantar leiðslur til þess að
flytja hana. Allt bendir til
þess, að skortur verði á oliu á
næstu árum.
Þessar horfur eru þegar
farnar að valda áhyggjum i
Austur-Evrópu-rikjunum, en
Sovétmenn hafa sagt stjórn-
völdum þar, að þau geti ekki i
framtiðinni treyst á eins mikil
oliukaup i Sovétrikjunum og
áður. En Austur-Evrópu-rikin
brestur harðan gjaldeyri til
þess að kaupa olíu annars
staðar frá. Þess verður nokk-
uð vart, að vestræna verðbólg-
an breyti verðlagi og rugli all-
ar áætlanir i kommúnista-
rikjunum. Áhrifum verðbólg-
unnar verður naumast bægt
frá með styrkjum og eftirliti
nema um takmarkaðan tlma.
VIÐ framantalin vandkvæði
bætist vaxandi spenna á
landamærum Sovétrikjanna
og Kina og aukin ókyrrð vegna
þjóðernishreyfinga innan
Sovétrikjanna. Má þvi nærri
geta, að þeir, sem upphaflega
voru andstæðir stefnu Brézj-
néffs, eru farnir að bera fram
ýmsar óþægilegar spurningar.
Þarna er um að ræða ýmsa
forustumenn hersins, sem
ekki geðjaðist að takmörkun
vigbúnaðar og suma forustu-
menn öryggislögreglunnar,
sem óttast áhrifin frá auknum
samskiptum við Vesturveldin.
Þá má einnig nefna þjóðernis-
sinna, sem ekki vilja að er-
lendir menn nýti sovézk hrá-
efni, eða fái þau að veði árum
saman sem endurgreiðslu fyr-
ir tækniaðstoð.
Andstöðunni var bægt frá
með tvennu móti i upphafi.
Forustumönnum hersins og
öryggislögreglunnar voru
veitt sæti i flokksstjórninni og
þvi var heitið, að stefnan bæri
tilætlaðan árangur. Sé
árangurinn ekki eins mikill og
góður og heitið var, hlýtur
andstöðunni að vaxa fiskur
um hrygg.
Talið er, að þessa sjáist
nokkur merki i ósveigjanleika
Sovétmanna á öryggismála-
ráðstefnunni i Genf, i
samningaumleitunum i Vin
um minnkaðan herafla og öðr-
um áfanga viðræðnanna við
Kissinger um gjöreyðingar-
vopnin. Ef til vill kemur þetta
einnig fram i þvi, að fastar er
lagt en áður að forustumönn-
um Ungverja að fara sér hægt
i umbót"m, og eins þykir fleiri
sjónarmiða gæta en áður i
skrifum rússneskra blaða um
utanrikismál.
SVO er að sjá sem horfið
hafi verið frá heimsráðstefnu
kommúnistaflokka. Einnig
var allt i einu aflýst afmælis-
hátið sovézku visindaaka-
demiunnar. Flutningar Gyð-
inga úr landi eru nú minni en
áður. Brézjnéff er ekki hælt
eins mikið og fyrrum fyrir
árangur i starfi. Allt þykir
þetta bera vott um nokkra
tregðu og hik.
Vera má, að sumt af þessu
stafi að einhverju leyti af
óvissunnium, hvernig Nixon
reiði af, en enga furðu vekti,
þó að nokkuð tæki á nýjan leik
að bera á deilum um ágæti
aukinna samskipta við
Vesturveldin og hversu langt
beri að ganga i þvi efni.
Meginvandinn er i því fólginn,
að Sovétmenn geta ekki flutt
inn vestræna tækni án þess að
veita um leið viðtöku sumum
þeim aðferðum og atferli, sem
henni fylgir. Brézjnéff kann að
þurfa að leggja hart að sér til
þess að leysa þennan vanda.