Tíminn - 01.06.1974, Blaðsíða 24

24
TÍMINN
.Laugardagur 1,. júni 1974.
© Ræða Ólafs
samninga. Með ákvæðum um
visitölu, með ákvæðum um kaup-
bindingu, með ákvæðum um
gerðardóma og dómnefndir i
kaupgjaldsmálum, með dýrtiðar-
ráðstöfunum, með visitölubind-
ingu, með visitölubanni o.s.frv.
eða með lögum, sem þannig —
með einum eða öðrum hætti —
snerta kaupgjaldsmál og
samninga, sem gerðir hafa verið
og mér taldist til, að tala þeirra
laga væri rúmlega 30 eða nánar
tiltekið 34, en þó get ég nú ekki
ábyrgzt það, þvi að ég hafði ekki
tima til að fara svo nákvæmlega i
þetta. En þó hyggég, að það
skakki ekki miklu. Og auðvitað er
visitala einn þáttur kjara-
samninga, og það er I sjálfu sér
enginn eðlismunur á verð-
lagsuppbót og grunniaunum.
Löggjafinn hefur gert það oftar
en einu sinni að fara þannig inn i
visitölumálin að mismuna mönn-
um, setja þrep i visitöluna. Og
þaö hefur oft verið talaö um þaö
að undanförnu, að það þyrfti að
setja þak á visitölu, það væri rétt-
lætismál.
Hver er munurinn—
hverra hagsmunir?
En ég get ekki séð muninn á þvi
i sjálfu sér að setja þak á visitölu
og setja þak á launahækkanir,
sem eiga að eiga sér stað i einu
stökki. Það er alveg sama eðlis.
En það má vel vera, að þeir verði
margir, sem béra umhyggju fyrir
þessum mönnum er hafa haft
þessa aðstöðu að knýja fram sér
til handa mun meiri kjarabætur
og hækkanir en aðrir almennir
launþegar, sem minna mega sin i
þjóöfélaginu og ættu þvi frekar á
aðstoð þjóðfélagsins að halda.
Það má vel vera, að þeir séu
margir, sem ekki þora að taka á
þessum málum með þessum
hætti. Og þá vil ég segja það
strax, að ég er til viðræðu um það
að sleppa þessari 7. gr. út úr
frumvarpinu til samkomulags, ef
hún verður mönnum sá þyrnir i
augum að þar strandaði á.
Að sjálfsögðu koma hér viö
sögu margir fleiri þættir en ég hef
hérna vikið að, en launaákvörð-
unaraðferðin er svo mikilvæg, að
hún hlýtur að koma til endurskoð-
unar við rikjandi aðstæöur. Með
frumvarpinu er lagt til að lög-
binda um sinn tiltekna þætti
launaákvörðunar og fela rikis-
stjórninni og lögskipaöri dóm-
nefnd sérstakt vald i þessum efn-
um. Ég neita þvi ekki, að þetta
eru út af fyrir sig afdrifamikil
spor, en þar er gengið I spor, sem
margir hafa áður stigið, en er nú •
kannski fennt i, og menn minnast
ekki mikið lengur. Ég tel, aö rik-
isstjórninni beri skylda til aö lýsa
ákveðinni stefnu, jafnvel i þess-
um viðkvæmu málum og það geri
ég hiklaust, hvort sem hún veldur
mér vinsældum eða óvinsældum.
Um það hugsa eg ekki nú, en
geri það, sem ég tel rétt, og þess
vegna tel ég vera um réttlætismál
að ræða að þvi er varðar 7. grein.
En um visitöluna má lengi deila,
en þar er nauðsyn á ferðinni auk
þess, sem ég hef talið og marg-
tekið fram, að ég tel útreikning
visitölunnar á margan hátt ákaf-
lega óeðlilegan og alls ekki gefa
þá niðijrstöðu, sem hún ætti að
stefna að.
Ábyrgð ríkisstjórna
Ég tel enn fremur, að rikis-
stjórn á hverjum tima geti ekki
skorazt undan þvi að axla
ábyrgðina á framkvæmd þeirrar
stefnu, sem hún ákveður. Og i
þessu tilfelli hefur hún ekki til
þess aðra leið, eins og nú standa
sakir — og þörfin er aðkallandi —
en lögfestingu. Hinu er svo ekki
að leyna, að það er mér ljúft að
taka fram og vildi gjarnan vinna
aö þvi, að sennilega væri þetta
framkvæmdavald bezt komið hjá
miðstjórnarv4di sjálfra samtaka
vinnumarkaðarins. Mörg þeirra
vandamála i launamálum, sem
við eigum við að glima um þessar
mundir, eru tilkomin vegna þess
að miðstjórnarvald þessara aðila
er veikt, of veikt. Einstakir hópar
launþega fara sinu fram.með verk
fallshótun, eða með fullri sam-
stöðu stundum, þvi miður, við
vinnuveitendur, þar sem viða
skortir á, að I öllum greinum tog-
ist á andstæðir hgsmunir við
launasamningaborðið. Ég tel, að
vel þurfi að huga að þeirri leið
bæði i bráð og lengd, að hin
frjálsu samtök vinnumarkaðar-
ins komi sér upp nýjum samráðs-
og samþykktaraðferðum. T.d.
verð ég að segja það, að mér
finnst ekkert fráleitt að hugsa
sér, að verkföll einstakra félaga
væru blátt áfram óheimil, nema
þau hlytu samþykki verkfallsráðs
launþegasamtakanna sjálfra, þar
sem engir aðrir ættu fufltrúa.
Einnig mætti hugsa sér
sambærilega meðferð fyrir
gildistöku sérsamninga i kjölfar
rammasamnings o.s.frv., þannig
að valið i þessum efnum væri
miklu meir og með allt öðrum
hætti en nú er lagt i hendur
ábyrgs aðila, miðstjórnar
launþegasamtakanna. Allar
breytingar af þessu tagi eru eðli
málsins samkvæmt timafrekar
og hljóta að byggjast á almennum
skilningi á nauðsyn samræmdrar
tekjustefnu, skilningi þeirra
aðila sjálfra, sem hér eiga hlut að
máli. En ég held, aö réttlætisvit-
und og jafnréttisvitund þessara
þjóðar hnigi i þessa átt.
Samvinna og sam-
róð við verka-
lýðshreyfingu
Rikisstjórnin, sem um þessar
mundir er nú sögð ekki eiga eftir
langa lifdaga, mun nú samt á
þeim tima, sem henni þó auðnast
að tóra, þrátt fyrir allar hrak-
spár, leggja allt kapp á að fá
heildar samtök launþega til sam-
vinnu um þessi mál. Og ég vil
alveg sérstaklega endurtaka og
undirstrika þaö.að það væri lang-
bezt og æskilegast að minum
dómi, að miðstjórnarvald laun-
þegasamtakanna gæti komið i
staðinnfyrir rfkisvaldið við fram-
kvæmd 4. og 7. greinar I þessu
frumvarpi. En forsendur þess eru
ekki til staöar i bili, þvi að þessi
aðsteðjandi vandi kallar á tafar-
laus úrræði ogþað þýðir ekkert að
loka augunum fyrir þvi, að menn
geta ekki vi:kið sér undan þeim
vanda og verða að leysa þennan
vanda, ef þeir vilja halda áfram
að lifa við sæmileg kjör i þessu
landi. Og það er aö mlnum dómi
alveg ohjákvæmilegt að rikis-
stjórnin geri á ábyrgan hátt grein
fyrir afstöðu sinni til þessara
mikilvægu mála og taki afleiðing-
unum af þvi aöfullu, og það hef ég
reynt aö gera fyrir mitt leyti.
Samstaða d Alþingi
Það er vissulega mikilvægt,
eins og á stendur, að næstu dagar
og vikur verði notaðir vel til þess
að kanna, hvaða leiðir eru færar
til samstöðu Alþingis, rikisvalds
og samtaka vinnumarkaðarins til
þess að varðveita atvinnuöryggið
i landinu og óskert þau góðu
lifskjör, sem þjóðin nýtur, og
tryggja jafnframt réttláta tekju-
skiptingu, þvi að eins og ég vék að
áðan, þá hef ég þá trú og sann
færingu, aö jafnréttisvitundin sé
svo samgróin islenzkri þjóð, að
hún þoli ekki annað til lengdar en
þvi sé fylgt og sýnt réttlæti i þeim
efnum.
Áhrif verðbólgunnar
ó hugsunarhóttinn
Það er sjálfsagt, að einhver
saklaus sál gæti nú spurt: Hvers
vegna er verið að gera allt þetta
veður út af verðbólgu:? Höfum
við ekki lengi haft verðbólgu
i iandinu? Hefur okkur ekki
vegnað vel? Höfum við ekki lifað
vel? Hafa ekki margir byggt upp
á verðbólguna? Hafa ekki margir
framkvæmt upp á verðbólguna?
Jú, þvi er ekki að neita, og það er
rétt. Og þvi skyldu menn þá ekki
spyrja: má þá ekki láta þetta
rúlla áfram og breyta bara geng-
inu á gjaldmiölinum, eftir þvi
sem á þarf að halda? Er það
ekki einföld leið? Hvers vegna er
mikilvægt að vera að hamla gegn
verðbólgu hér á landi? Og það er
mála sannast, að verðbólga i
skefjum innan hæfilegra tak-
marka þarf ekki að gera skaða.
Hún getur veriö eðlilegur fylgi
fiskur framfara i þjóðfélaginu.
En þaö eru viss mörk fyrir þvi,
hve veröbólgan má vaxa ört og ég
er sannfærður um, að stórfelldar
sveiflur i þvi efni, sem hafa i för
með sér geysióstöðugt verðlag og
margs konar röskun i þjóðfélag-
inu, eru af hinu illa og við þær að-
stæður verður ekki byggt upp
traust efnahagslif i landinu.
Hverjum þakka
menn framfarirnar?
Við heyrum það I pólitiskum
umræðum héðan frá Alþingi að
það er oft deilt um það, hverjum
framfarirnar séu að þakka, og
það hafa orðið miklar framfarir
hér á landi á undanförnum árum
og jafnvel áratugum. Þar kemur
margt til greina. En ég hugsa
samt, að þegar menn sleppa öll-
um pólitiskum gyllingum, þá
verði flestir að játa, að hagvöxtur
á fslandi hefur að mjög miklu
leyti átt rætur að rekja til fram-
fara i fiskveiðitækni og bættra
aflabragða, og raunar sérstak-
lega hagstæðrar þróunar
viðskiptakjara á siðustu árum.
Og þar er sannleikurinn sá, að
verðbólgan hefur ekki komið i veg
fyrir, að við nýttum þessi tæki-
færi til framfara. En hún hefur
ekki stuðlað að þvi, að þessar
framfarir ættu sér stað. Verð-
bólgan og þær efnahagsaðstæður,
sem henni fylgja, hafa einmitt,
eða það má leiða að þvi miklar
likur, að hún hafi torveldað aðr
ar efnahagsframfarir og hag-
vöxt, sem styðst við gott skipu
lag atvinnufyrirt. og hagkv.
þróun atvinnuvega, með þvi að
hún ruglar m.a. allt skynsamlegt
arðsemismat og áætlanagerð til'
langs tima, innan fyrirtækja sem
utan. Þetta á jafnt við um þróun
okkar hefðbundnu atvinnuvega,
sjávarútvegs, fiskiðnaðar og
landbúnaðar og stofnun nýrra at-
vinnugreina, sem hagkvæmar
gætu reynzt.
Verðbólgan og
atvinnuhættirnir
Þess vegna er sannleikurinn sá,
þegar hann er allur sagður, að
verðbólgan er þrátt fyrir allt
ihaldssamt afi i þjóðfélaginu. Hún
er ihaldssamt afl i þeim skilningi,
að hún stuðlar að þvi að skorða
hagkerfið og framvinduna i
troðnum brautum og torveldar
breytingar og framfarir, sem
ekki byggjast á beitingu nýrrar
tækni i þeim greinum, sem við
þekkjum og höfum stundað.
Hér kemur sjálfsagt margt
fleira til greina, sem ástæða væri
til að skoða á verðbólgutímum, og
ef talað er um verðbólgu og þá
lika þær sveiflur i þjóðarbúinu,
sem hafa farið út i öfgar—ýmist
af innri eða ytri ástæðum. — Orku
þjóðarinnar er eytt i allt of rikum
mæli til þess að striða stöðugt við
vandamál liðandi stundar, sem
ekki tengjast framförum i okkar
þjóðarbúskap, þegar horft er til
lengri framtiðar. Þetta á við um
þjóðina alla, Alþingi, rikisstjórn,
stjórnmálaflokka, hagsmuna-
samtök og siðast en ekki sizt, nær
hvert mannsbarn i landinu, sem
veltir þvi helzt fyrir sér, hvernig
það fái sé bezt borgið i kapp-
hlaupinu við verðbólguna. I þessu
felst i senn sóun á liðandi stund og
fórn frambúðarhagsmuna. Þetta
m.a. eru ástæðurnar til þess, að
það er mikilvægt fyrir okkur sem
þjóð að ná tökum á verðbólguþró-
uninni og halda henni innan
skynsamlegra takmarka. En það
má segja, að verðbólguþróunin
hafi sett svipmót sitt á
efnahagslifið hér á landi i hálfan
fjórða áratug, þannig að hér er
ekki um neitt nýtt fyrirbæri að
ræða.
Frelsi — sjólfsstjórn
Við þurfum hvort tveggja i senn
að freista þess að draga úr
sveiflunum, sem eru aflvaki og
driffjöður þessarar þróunar.
Reynsla okkar er um sumt, það
skulum við hreinskilningslega
játa, sama merki brennd og
margra nýfrjálsra þjóða. Fullt
sjálfstæði og frelsi er ekki igildi
fullrar sjálfstjórnar. A þessu
sviði, eins og svo mörgum
öðrum, gildir það, að það er ekki
nóg að gera garð i kringum
garðinn sinn, heldur verða menn
að rækta garðinn sinn upp. Ég
held að þessar ráöstafanir,sem er
að finna i þessu frumvarpi, stefni
i þá átt, og einkum þó, að þær
veiti svigrúm til þess, sem við
þurfum að sameinast um að nota.
Við höfum blátt áfram ekki ráð á
þvi að láta sundrung og oft hé-
góma valdastreitu koma i veg
fyrir að þvi markmiði verði náð.
Það er vitað mál, að eins og
styrkleika stjórnarflokkanna er
háttað i þessari háttvirtri deild,
þá hafa þeir ekki einir og
óstuddir bolmagn til þess að
koma þessu frumvarpi fram,
jafnvel þótt þeir stæðu saman um
það sem einn maður. Það er þvi
nauðsynlegt að leita einhvers
konar samkomulags um þetta
mál, að leita að einhvers konar
málamiðlun, án þess að tilgangur
frumkvæðisins fari þar fyrir i
súginn. Ég er þvi reiðubúinn að
ræða um að fallast á hugsanlegar
breytingar á frumvarpi þessu,
enda náist eftir sem áður sá
árangur til verðbólguviðnáms og
jafnvægis, sem stefnt er að með
þeim efnahagsráðsöfunum, sem
hér er um að ræða. Það verður
hlutverk þeirrar nefndar, sem
málið fær hér til meðferðar,
að leita sliks samkomulags, og
getur hún i þvi sambandi leitað
upplýsinga hjá hagrannsókna-
stjóra, sem mun fúslega láta
henni i té allar þær upplýsingar,
sem hann hefur á reiðum höndum
um þessi efni, svo og hjá banka-
stjórum Seðlabankans, sem að
sjálfsögðu hafa kannað suma
þætti þessara mála sérstaklega.
Enn fremur getur hún auðvitað,
og er það ekki nema sjálfsagt,
leitað eftir ábendingum frá
aðilum vinnumarkaðarins, sem
rikisstjórnin mun, eins og ég hef
þegar lýst yfir, halda áfram að
eiga viðræður við. Efast ég ekki
um að háttvirt nefnd mun i þessu
efni gera sitt bezta.
Ég mun auk þess eiga sér-
stakar viðræður við forystumenn
stjórnmálaflokkanna
um leiðir til samkomulags um
lausn hins aðsteðjandi vanda, en
þjóðarnauðsyn krefst, að brugðizt
sé við nú I tæka tið og á réttan
hátt. Eg vona, að allir háttvirtir
alþingismenn geri sér ljósa þá
ábyrgð, sem á þeim hvilir. Nú,
eins og svo oft áður i okkar
þjóðarsögu, er horft til Alþingis.
Þjóðin fylgist með
Þjóðin mun næstu daga fylgjast
með þvi, sem hér gerist og þjóðin
mun á sinum tima dæma. Og á
þeim dómsdegi mun henni ekki
efst i huga pexið um orsakir þess
vanda, sem við er að glima,sem
raunar liggur ljóst fyrir, heldur
hilt hvernig við honum var
brugðizt, hvernig á þvi var tekið
að leysa hann. Hún mun muna
verkin, en ekki orðin, sem hér
verða sögð. Nú er þetta mikil-
væga mál lagt I hendur Alþingis,
þessarar elztu og valdamestu
stofnunar islenzku þjóðarinnar.
Með afgreiðslu þess skrifar það
enn eina blaðsiðuna i langri við-
burðarikri og merkilegri sögu
sinni.
Stúdentar frd AA.A.
Stofnfundur Nemendasambands Mennta-
skólans á Akureyri verður haldinn á Hótel
Esju fimmtudaginn 6. júni p.k. og hefst kl.
20.30.
Allir stúdentar frá M.A. eru hvattir til að
mæta.
Undirbúningsnefnd.
S
rt.'t
Tfús'

Vélamiðstöð Reykjavikurborgar, M
Skúlatúni 1, óskar eftir

bifvélavirkjum
Upplýsingar hjá yfirverkstjóra. Simi
18000. &
m

%
£*.

V/ '■
/V,
c;
.vh:
■fi'
'■/?
í iX
>
i -;f
Frd Gagnfræðaskólum
Reykjavíkur
Dagana 4. og 5. júni n.k., kl. 14-18,
verður tekið á móti umsóknum um 3. og
4. bekk gagnfræðaskólanna i Reykjavik
fyrir næsta skólaár.
Um bóknámsdeildir 3. bekkjar skulu
nemendur sækja sem hér segir:
Þeir.sem ljúka unglingaprófi frá Austurbæjarskóla og
Hliðaskóla, sæki um i Gagnfræðaskóla Austurbæjar.
Þeir, sem ljúka unglingaprófi, frá Hagaskóla, Réttar-
holtsskóla, Vogaskóla og Laugalækjarskóla, sæki um,
hver i sinum skóla.
Þeir, sem ljúka unglingaprófi frá Alftamýrarskóla,
Arbæjarskóla og Hvassaleitisskóla sæki um i Ármúla-
skóla.
Þeir, sem ljúka unglingaprófi frá Breiðholtsskóla,
Fellaskóla og Langholtsskóla, komi hver i sinn skóla til
þess að ganga frá umsóknum.
Um verknámsdeildir 3. bekkjar skal
sækja i Ármúlaskóla nema sjóvinnu-
deild i Gagnfræðaskóla Austurbæjar.
Um 4. bekk sæki nemendur, hver i sinum skóla.
Umsækjendur hafi með sér prófskirteini.
Kennsla hefst i gagnfræðaskólum
Reykjavikur 10. september.
Fra ðslustjórinn i Reykjavík.

k
m
&
4-
bS'
I
■8
iÞV
Pt.
ý'J
<r>
• v'