Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.1945, Blaðsíða 22

Karfaveiðar og karfavinnsla
Fyrir skömmu kom út bók um tíu ára störf
Fiskimálaneindar. Bókina ritaði Amór Siejur-
jónsson, og er hún 182 bls. að stærð. Þar er
saman kominn allmikill fróðleikur um þróunina
í fisksölu, fiskiðnaði og fiskveiðum síðustu tíu
árin. Einkum er gerð rækileg grein fyrir hrað-
frystihúsunum og störfum þeirra. Hér birtist
einn kafli bókarinnar, sá er fjallar um karfa-
veiðar og karfavinnslu.
Karfavinnsla fer af stað.
Karfi hefur frá fornu fari veiðzt lítilsháttar
með öðrum fiski hér við land, og hefur sumum
þótt hann góður í soðið. „Karfinn feitur ber fín-
an smekk“, segir Hallgrímur Pétursson. Ekki
var karfinn þó talinn meðal aðalnytjafiska, og
lengi var það svo, að hann var ekki útflutnings-
vara. Þegar togarar tóku að stunda veiðar á
djúpmiðum fyrir Vestfjörðum, var það ekki ó-
títt, að varpan fylltist af karfa. Urðu sjómenn-
irnir að moka honum aftur í sjóinn, og var það
ekki kirkjusöngur, er þeir sungu yfir honum.
Kristján Torfason gerði eitt sinn tilraun til
þess að bræða karfa með gamalli síld á Sól-
bakka, en eklíi varð úr því arðvænn atvinnuveg-
ur að sinni, og fer svo oft um fyrstu tilraun.
Þegar togarar hófu ísfisksölu til Þýzkalands,
reyndist karfinn verðmætur þar. Óx þá vegur
hans nokkuð, þó að ekki væri enn mikill þokki
á honum.
Sumarið 1935 kom ungur fiskiðnfræðingur,
dr. Þórður Þorbjarnarson, á fund Fiskimála-
nefndar og skýrði henni frá rannsóknum, er
hann hafði gert á fjörefnaauðgi karfalifrarlýs-
is. Þessar rannsóknir sýndu, að í karfalýsi var
tífalt meira af A-fjörefni og 50—70% meira af
l)-f jörefni. en í þorskalýsi. Hér gat því verið um
mjög mikilvægt verðmæti að ræða. Jafnframt
því að dr. Þórður skýrði nefndinni frá þessum
rannsóknum sínum, lagði hann fyrir hana tillög-
ur um karfavinnslu í stórum stíl. Hann gerði
nefndinni ljóst, að eðlilegt væri, að íslendingar
hefðu forystu um karfaveiðar og karfavinnslu,
og líldegt væri, að þeir gætu að miklu leyti setið
að þcssu einir, þar sem mikill hluti þess karfa,
sem þá fengist í Evrópu, væri veiddur hér við
land, en þann karfa veiddu þá Þjóðverjar aðal-
lega, en Norðmenn, Hollendingar og Belgar lít-
ilsháttar. Árið 1933 höfðu 56,6% af öllum veidd-
um karfa veiðzt hér við land.
Fiskimálanefnd þótti þetta mál harla athygl-
isvert og ákvað að koma af stað tilraunum um
karfavinnslu. í ágústmánuði 1935 ákvað nefnd-
in, að leita. samvinnu við Síldarverksmiðjur rík-
isins um það, að verksmiðjurnar gerðu tilraun
með karfavinnslu, en nefndin skyldi taka þátt
í halla, ef einhver yrði á tilraununum, með allt
að 50 aurum fyrir hvert mál, er í bræðslu veidd-
ist. Stjórn Síldarverksmiðjanna tók þessu máli
vel. Síldveiðin brást síðari hluta sumarsins
1935, og voru togaraeigendur fúsir til að senda
nokkra togara á karfaveiðar. Fóru 6 togaranna
til veiða á þau karfamið, er þá voru kunnust,
Halamiðin, og fengu þar góðan afla. Veiadu
þeir samtals fram til hausts 6126 tonn af karfa
auk þorsks, sem var saltaður, og ufsa, sem ann-
aðhvort var flakaður 1 salt eða hertur. Úr karfa-
aflanum voru unnin 1060 tonn af karfamjöli
og 346 tonn af karfabúklýsi. En úr karfalifr-
inni, sem verðmætust var haldin, var ekki hægt
að vinna lýsi að þessu sinni vegna skorts á vél-
um. Var því reynt að senda lifrina saltaða og
frysta á erlendan markað. Saltaða lifrin reynd-
ist óseljanleg. Fyrir frystu lifrina fékkst að
vísu sæmilegt verð, en kostnaður við frysting-
una var svo mikill, að ljóst mátti vera, að það
var enginn framtíðarlausn um meðferð þessarar
vöru. Karfamjölið reyndist að efnasamsetningi
og gæðum vera mitt á milli fiskmjöls og síidar-
mjöls. Karfabúklýsið þótti og sæmileg vara.
Karfamjöl og karfabúklýsi seldist sambæriiegu
verði við síldarmjöl og síldarlýsi. Tilraunin
þótti því hafa gefizt vel og lofa enn meiru, þeg-
ar tækifæri fengjust til vinnslu lifrarinnar.
Karfaárið mikla.
Þetta varð til þess, að áhugi á karfaveiðum
greip m.iög um sig, og hugðu það ýmsir, að þær
mundu jafnvel verða arðvænastar allra fisk-
veiða hér við land. Þótti þeim Fiskimálanefnd
varla nógu vakandi í forystu sinni um þessi mál.
En í því var forysta nefndarinnar einkum fólg-
in, þegar hér var komið sögu, að hún gerði út
mikla leiðangra í leit að nýjum miðum sumarið
1936, og var leit að nýjum karfamiðum eitt höf-
uðverkefnið. Fundust í þeirri leit auðug karfa-
mið út af Austfjörðum og reyndar víðar auk
VlKlNCUR
218