Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.1945, Blaðsíða 23

þeirra, er áður voru kunn. Annars þykir rétt að
birta hér þegar nokkuð af því, er segir í skýrslu
til nefndarinnar um þessa leit að karfamiðum,
því að þar er bending um það, hvers raunveru-
lega mátti vænta af karfaveiðunum: „Það er
auðsætt, að karfi er einhver algengasti fiskur
hér við land, og má víða veiða mikið af honum.
En því miður virðast óvíða vera þvílík ódæmi af
karfa, að það borgi sig að veiða hann til bræðslu
jafn ódýr og hann er. Sterkar líkur virðast
benda á það, að helzt hópist karfinn saman í
hundruðum þúsunda eða jafnvel milljónum, þar
sem eru sterk straumamót. Úti fyrir Vestfjörð-
um, meðfram austurströnd Grænlands, rennur
hinn kaldi Austur-Grænlandsstraumur í sterkri
kvísl til suðurs. Þegar Golfstraumurinn (Irm-
inger-straumurinn) rennur norður með Vest-
fjörðum, mæðir vinstri hlið hans (vesturhliðin)
á vinstri hlið (austurhlið) Austur-Grænlands-
straumsins. Kvísl af Golfstraumnum beygir þá
til suðurs með Austur-Grænlandsstraumnum, en
á takmörkunum verða þó sterk straumamót.
Þessi straumamót cru einmitt á Halanum og
lengra suður.1) Svipuð straumamót eru einnig
við norðausturhorn íslands, þar sem Golf-
straumurinn „tekur iand", en Pólstraumurinn
kemur að norðan suður með Austfjörðum, og
mætti því einmitt búast við, að þar væru karfa-
mið“.
En löngu áður en árangurinn af þessari leit
að karfamiðum var fram kominn, voru karfa-
veiðarnar og karfavinnslan komin af stað. Út-
gerðarfélagið Ó. Jóhannesson & Co. hafði
brugðið svo hart við að reisa karfavinnslustöð
á Patreksfirði, að stöðin var tilbúin til starfa
í júnímánuði 1936. Síldarverksmiðjur ríkisins
öfluðu sér einnig tækja til að bræða karfalifur,
og voru þær tilbúnar að hefja karfavinnslu þeg-
ar í malmánuði. Neskaupstaður keypti karfa-
vinnslutæki í síldarbræðslu sína, og lánaði
Fiskimálanefnd 15.000 kr. til þess.
Mikill aflabrestur varð á vetrarvertíðinni
1936. Varð það enn til þess að ýta undir karfa-
útgerðina. Sex togarar hófu karfaveiðar í maí
og júní. Tveir þeirra lögðu afla sinn upp í hina
nýreistu vinnslustöð á Patreksfirði, en fjórir á
Flateyri, í Síldarbræðslustöð ríkisins á Sól-
bakka. Einn þessara togara hætti karfaveiðum
í júlí, en hinir héldu áfram veiðinni óslitið til
septemberloka. Auk þessa stunduðu togarar
karfaveiðar stuttan tíma, áður en síldveiði
hófst. Þegar þraut herpinótaveiði á síldfiski,
tóku enn nokkrir togarar upp karfaveiði, svo
að alls urðu 18 togarar til þess að stunda þá
veiði á árinu. Úthaldstími þeirra allra varð 1180
dagar og heildarafli 31.596 tonn af karfa auk
1) Þar sem karfinn haföi aðallega veiðzt 1935 og fyrr.
1660 tonna af öðrum fiski, er tekinn var í salt.
Af þessum karfaafla fóru 20,6% til vinnslu á
Patreksfirði, 39,5% á Sólbakka, 14,6% til síld-
arvinnslustöðvar Kveldúlfs á Hesteyri, 7,1% til
síldarvinnslustöðvarinnar á Djúpuvík, 16,9% til
síldarvinnslustöðva ríkisins á Siglufirði, 0,1%
til síldarvinnslustöðvarinnar á Seyðisfirði og
1,2% til síldarbræðslustöðvarinnar á Norðfirði.
Sést af þessu, að margir voru fúsir til þátttök-
unnar, þó að sumstaðar væri skammtað smátt.
Úr karfanum voru unnin um 5600 tonn af mjöli,
1400 tonn af búklýsi og 50 tonn af lifrarlýsi.
Allt seldist þetta sæmilegu verði. Karfamjölið
seldist á 18 aura. kr. fob., þar sem eigi fékkst
nema 16 aurar fyrir hvert kg. af síldarmjöli,
karfabúklýsið seldist á 38 aura hvert kg., en
síldarlýsið á 34 aura, en karfalifrarlýsið seldist
á 5,69 kr. hvert kg. eða meira en sexföldu verði
við meðallýsi úr þorsklifur, sem seldist á sama
tíma á 93 aura hvert kg.
Forgöngumenn karfaveiðanna og karfa-
vinnslunnar gátu því horft mcð ánægju á árang-
urinn af þessari litgerð sinni 1936. Hún "nafði
bæði fært atvinnuaukningu og auð í land. Síld-
arbræðslustöðvar ríkisins höfðu einar saman
greitt 300 þús. kr. í vinnulaun við karfavinnslu
og hátt á 6. hundrað þús. kr; til veiðiskipa fyrir
karfa, og þó höfðu þær ekki tekið móti nema
56,4% af karfaaflanum. Selt hafði verið úr
landi karfamjöl, karfabúklýsi og karfalifrar-
lýsi fyrir 1650 þús. kr. og birgðir, sem eftir
voru, a. m. k. 400 þús. kr. virði. Karfaveiðainar
að hausti og vori sýndust til þess kjörnar að
veita togaraflotanum verkefni, þegar annars
var oftast lítið fyrir hann að gera, og ef síld-
veiðin brygðist, sýndist leið að snúa flotanum
að karfaveiðum. Karfinn hafði reynzt fremur
auðunninn og salan sæmilega greið á þeirri
vöru, er úr honum var unnin. Ókostur þótti það
að vísu, að langt var að flytja veiðina til stærstu
síldarvinnslustöðvanna. En menn höfðu ekki
svo miklar áhyggjur af því. Þeim þótti sem
fiskimálanefnd gæti bætt togurunum þá vega-
lengd upp með styrk, því að það gerði hún 1936,
þá með 50 aurum hvert mál, sem flutt var til
Siglufjarðar.
Veiði hnignar og vinnsla þverr.
Eitt var þó áhyggjuefni. Menn gátu ekki lát-
ið vera að spyrja: Getur slíkur uppgrípaafli og
var 1936 haldizt, ef tekið yrði að stunda veið-
arnar af kappi? f skýrslunni að leitinni að
karfamiðunum hafði verið sagt: „En því rniður
virðist óvíða vera þvílík ódæmi af karfa, að það
borgi sig að veiða hann í bræðslu“. Við athugun
á karfakvörnum kom í ljós, að karfinn varð yf-
irleitt gamall móts við aðra fiska, jafnvel með
y ! hlNCl'R
219