Náttúrufræðingurinn - 1940, Side 50

42
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Norðurlandi væri tertiert (sama skoðun hefir nýlega verið sett
fram af L. Hawkes) og í samræmi við það verð ég nú að álykta,
að einnig annarsstaðar á landinu sé grágrýtið og um leið mó-
bergið, sem það hvílir á, frá þeim tíma. Að móbergið hefir að
geyma harðnaðan jökulruðning, getur ekki breytt þeirri niður-
stöðu, þar eð við höfum þegar óbeint hafnað því, að harðnaður
jökulruðningur í fjöllum Mið-Norðurlands sanni kvarteran aldur
þeirra fjalla.
Um aldur landslagsins, þ. e. hins mikla sigs fyrir austan Lamba-
fjöllin, skal ekkert fullyrt að sinni, en hann er greinilega allhár
og miklu hærri en H. Reck hélt fram (s. s. postglacial). Nægir í
því sambandi að minna á þá athugun Thoroddsens að Sellanda-
fjall er ísnúið ofan en Bláfjall ekki, sem sýnir, að ca. 1000 m. hár
jökull hefir gengið yfir landið eftir að sigið varð. Ef það er
borið saman við það, sem áður er sagt um efstu jökulmenjar á
Mið-Norðurlandi, mundi verða að álykta, að sigið væri eldra en
mesta kvartera jökulskeiðið.
Það væri nú mjög þýðingarmikið að bera grágrýtið saman við
hin pliocenu skeljalög á Tjörnesi.
Þorvaldur Thoroddsen taldi fjöllin á austanverðu nesinu vera
úr fornu basalti, sem lægi undir skeljalögin, en dr. Helgi Péturss
komst að þeirri niðurstöðu, að þessi fjöll væru aðallega úr grá-
grýti, sem einnig er mjög sennilegt, þegar þess er gætt, að grá-
grýtið liggur ofan á Lambafjöllum nokkru sunnar. En dr. Helgi
áleit þetta grágrýti liggja ofan á skeljalögunum vegna þess, að
nokkur grágrýtislög þekja þau, en hitt er alveg ósannað mál,
að allt grágrýtið, sem talið er 3—400 m. þykkt, sé yngra en
skeljalögin og ég tel alveg útilokað að svo sé. Grágrýtislögin hall-
ast nefnilega 4—5° til vesturs eða norðvesutrs eftir því, sem
Thoroddsen segir, og hugsi maður sér þessi lög í fjöllunum fram-
lengd með sama halla til vesturs, ganga þau undir skeljalögin
vestan á nesinu. Vitanlega gæti hafa átt sér stað missig á milli
fjallanna og skeljalaganna, en þó hefði hin þykka grágrýtis-
myndun orðið að skafast ofan af vesturhluta nessins samtímis því
að austurhlutanum var hlíft. En herforingjaráðskortið af Tjörnesi
sýnir greinilega það, sem Thoroddsen tekur fram í sinni Ferðabók,
að á austurhluta Tjörness hafi orðið stallsig og jöklar ísaldarinnar
og veðrun hafa haft svo lítil áhrif, að þessir stallar koma enn
mjög greinilega fram í landslaginu. Það væri því með öllu ómögu-
legt, að 3—400 m. hár stallur eða hærri á vesturhluta nessins