Náttúrufræðingurinn - 1940, Side 62

54
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
um laundrjúgu fjöllum, þar sem brúnirnar blekkja, áður en
þeirri efstu er náð. En eftir því, sem leiðin sóttist upp á við, jókst
yfirsýn um landslag og svip. Sást nú greinilega, hvernig fjalla-
brúnir fjarðarins færðust meir og meir í samræmishæð hver við
aðra, svo að þær sýndust að lokum einkennilega jafnar yfir að
sjá. Því er og einnig þannig varið, að þótt fjöllin umhverfis
Skagafjörð séu talsvert sundurskorin og brúnir þeirra misjafn-
ar úr byggð að sjá, þá er þó heildaryfirborð þessa hálendis
furðu jafnt yfir að líta, ef horft er um það af nægilega háum
sjónarhól. Svipur hálendisins virðist því bera það með sér, að
héraðið sé að miklu myndað við landsig, en sumpart sorfið nið-
ur í upprunalega hásléttu hallalítilla basalthrauna, sem áður en
firðirnir ,,fæddust“, náði yfir mikinn hluta af norðanverðu ís-
landi og sennilega langt til norðurs, þar sem nú er haf. Hvort
nú er til muna eytt ofan af þessari hásléttu, eða hún um það bil
heldur sér á háfleti hæstu fjalla, er enn lítt rannsakað mál, en
í þessu sambandi vil ég rifja upp nokkurar spurningar, sem al-
veg sérstaklega ásóttu mig nú, meðan ég var að prika upp
Hamraheiðina áleiðis til þess að komast alla leið upp á kollinn
á Mælifellshnjúk og það í þeirri von, að þar kynni ég að fá úr-
lausn á einhverjum þeim viðfangsefnum, sem ég hefi á prjón-
unum, að því er snertir jarðsögu Skagafjarðar: Hvers vegna er
þessi mjóa strýta Mælifellshnjúksins hæst allra fjalla í sínu
umhverfi? Á að skilja það svo, að jafnframt því að heildar-
spilda héraðsins seig, hafi einnig orðið sig, en þó minna,
um fjallgarðana sjálfa, og þá aðeins þessi eini stöpull staðið
eftir? Eða hefir sorfizt svo mikið ofan af fjöllunum umhverfis,
að hnjúkurinn einn stendur nú höfði hærri en þau? Ef svo væri,
mundi þá ekki vera fróðlegt að kynnast þeim berglögum, sem
þarna eru uppi, en annars staðar ættu að vera eydd og horfin
sjónum vorum? En þá vaknar önnur spurning: Hverskonar öfl
héldu verndarhendi sinni yfir þessum mjóa tindi, því skyldi hann
ekki hafa sópazt burtu ásamt öllu hinu, eða sorfizt að minnsta
kosti niður á móts við aðra fjallhryggi nærlendis? Þeir eru þó
margir breiðari um bógana en hann og hefðu átt að láta síður
á sjá.
Harður í skallann gæti verið svar. En þá kemur enn spurn-
ing: Hverrar tegundar er slíkt harða berg, sem ekki hefir ann-
ars staðar fyrirfundizt til verndunar hinum fjöllunum?
Og enn eru til fleiri lausnir á málinu. Gera mætti ráð fyrir,