Andvari - 01.01.1947, Side 74

70
Jónas Jónsson
ANDVARI
dafnað við gerólík skilyrði. Hættan, sem nú vofir yfir þjóð-
inni, er sú, að þekkingarþorstinn dofni í ófullkonmum skól-
um, þar sem lítið frelsi er til heimalesturs og sjálfsþroskunai.
Að lokum bætast við hin sálardeyfandi kynni við stjörnur
kvikmyndahúsanna og fótboltaspark á íþróttavellinum. Þessi
áhrif gerbreyta þroskaskilyrðum íslenzkra ungmenna, breyta
því umhverfi, sem gerði Snorra Sturluson, Matthías, Einar
Jónsson, Kjarval, Guðjón Samúelsson og Ásgrím Jónsson að
skapandi snillingum í mismunandi listgreinum.
Dr. Helgi Péturss er eitt hið gleggsta dæmi um þá erfið-
leika, sem nú eru á vegi íslenzkra ungmenna í þéttbýlinu til
að ná verulegum yfirburðum í orðsins list. Dr. Helgi ólst
upp í Reykjavík, gekk hina venjulegu Ieið gegnum barnaskóla,
menntaskóla og háskóla. Hann var gæddur fjölbreyttum gáf-
um og miklum skarpleik. Hann vann frá bernskudögum milda
sigra í öllum prófraunum. En þegar hann hafði lokið sérnámi
við háskólann í Kaupmannahöfn með ágætum vitnisburði,
fann hann sér til mikillar undrunar, að hann kunni eklci móð-
urmál sitt á þann veg, að það hæfði mildum rithöfundi. Dr.
Helgi vildi ekki sætta sig við þessa vöntun. Hann vantaði í
málþekkingu sína þann litblæ, sem Jóhann Sigurjónsson fann
á Laxamýri, Þorsteinn Erlingsson í Fljótshlíð og Sigurður
Nordal í Vatnsdal. Þessir menn og öll börn dreifbýlisins höfðu
fengið að vera á grænu grasi, sjá ár og fossa, horfa á bú-
smalann í haganum og hlusta á sögur og kvæði lesin í bað-
stofu án þvingandi aðhalds frá nokkrum lexíustjóra. Á þenn-
an hátt hafa íslendingar menntað og göfgað börn sín í þús-
und ár. Á þennan hátt hefur andblær bókmennta og lista
lifað í íslenzkum baðstofum milli elds og isa, drepsótta og
danskrar kúgunar. Á þennan hátt hefur sál þjóðarinnar varð-
veitt yl og orku tungunnar við miklar raunir og erfiðleika.
Dr. Helgi Péturss var orðinn álitlegur og nafnkenndur vís-
indamaður, þegar hann hvarf langa leið til baka til að endur-
heimta hinn glataða sjóð æskunnar. Hann lagði um skeið frá
sér lærdómsbækur á frainandi tungum og tók Ijóð og ævin-
týri listaskáldsins góða, Jónasar Hallgríinssonar, og Heims-