Andvari - 01.01.1947, Blaðsíða 93

ANDVARI
Líffræði og læknisfræði
89
og hvernig vér nýtum fæðuna. Ef tekinn er fremri hluti heila-
dinguls úr hýÖisormi, breytist hann úr herskáu bardagadýri
í tístandi heigul, en snýst aftur í fyrra horf, ef dælt er í hann
heiladingulsafa. Ef prólaktíni er dælt í rottur, sem áður voru
gjörsneyddar móðurtilfinningum, fyllast hær svo af móður-
legri ástúð, að þær taka jafnvel dúfuunga til fósturs, í stað
þess að eta þá. Það er nógu gaman að velta því fyrir sér,
hvort það væri ekki heppilegra að dæla prólaktíni í einvalds-
harðstjóra en að taka þá af lifi.
Vakar þeir, sem vakakirtlarnir brugga, örva sumir lífsstörf-
in, en aðrir draga úr hraða þeirra, og þeir hafa svo flókin áhrif
hver á annan, að það á enn langt í land, að vér kunnum svo
góð tök á þeim, sem bezt má verða. Þótt ekki séu nema rúmlega
50 ár frá uppruna vakafræðinnar, hefur samt notkun vakanna
þegar valdið byltingu í læknismeðferð sumra sjúkdóma og veitt
nýja innsýn í mörg atriði lífeðlisfræðinnar, svo sem hraða
efnaskiptanna, bruna sykursins, blóðþrýstinginn, óreglu á tíð-
um kvenna, kynvillu, æxlunartruflanir, sálrænar truflanir og
offitu.
Annan mikilsverðan skerf hefur líffræðin lagt af mörkum
við læknisfræðina, þar sem næringarfræðin er. Hér verður
uð fara fljótt yfir sögu, en minnast verður þó á nýja aðferð til
lífeðlisfræðilegra rannsókna: rafeindir, sem gerðar eru geisl-
andi og notaðar til að sýna sameindir, sem þær eru í. Með
henni hefur fundizt, að jafnvel þær sameindir í líkamanum,
svo sem í beinum, tönnum og fitu, sem taldar hafa verið til-
tölulega varanlegar, eru sí og æ að sundrast og nýjar að koma
1 þeirra stað. Líkaminn breytist enn örar en ætlað var.
Merkilegasta uppgötvunin i næringarfræðum önnur en fund-
ui' vakanna og honum hliðstæð að mikiívægi fyrir velfarnan
niannkynsins var uppgötvun fjörefnanna (vitamina). Lifnað-
arhættir manna hafa hreylzt margvíslega síðan í forneskju,
ekki sízt mataræðið. Jafnframt því, sem akuryrkja og menning
þróuðust, varð maturinn fábreyttari, en meðferð hans og til-
húningur breytilegri. Menn tóku að lifa meir á kornmat en áður
var og sjóða hann. Seinna tóku menn upp á að fleygja þeim