Andvari - 01.01.1947, Side 84

80
Sigurjón Jónsson
ANDVARI
ast, h^fði hún í för með sér trú á yfirnáttúrleg máttarvöld.
Læknisfræðin varð að mestu að guðfræði. Sömu mennirnir
voru prestar og læknar. Þeir litu svo á sem djöflar, guðir eða
aðrar andlegar verur væru valdar að öllum sjúkdómum, og
þyrfti því að blíðka þessa óvinveittu anda með fórnum eða
rugla þá eða leika á þá með töfrum eða særingum, fæla þá
með uppsölulyfjum, sterkum hægðalyfjum, bragðvondum eða
óþverralegum lyfjum, blóðtökum o. fh þ. h. — eða fá þá með
góðu til að fara út um göt, sem til þess voru gerð á hauskúp-
una. Seinna var því trúað, að djöfullinn notaði galdramenn
til að valda sjúkdómum, og það eru ekki margar aldir síðan
menn komust að raun um, að það væri betri sóttvörn, þegar
taugaveiki gengur, að sjóða drykkjarvatnið en að brenna
galdramenn.
Þótt sú trú ætti sér langan aldur, að illir andar, galdramenn
og galdranornir ættu sök á sjúkdómum, hafa alla tíð síðan á
dögum Hippokratesar verið uppi menn, sem sáu eða höfðu
hugboð um, að surnir sjúkdómar a. m. k. ættu sér eðlilegar
rætur. Má það telja upphaf þess, að læknisfræðin tók að
styðjast við iíffræði, í staðinn fyrir guðspeki eða háspeki.
Sumar þeirra hugmynda, sem menn gerðu sér í fyrstu, voru
þó mjög fjarri sanni, svo sem vænta mátti. Svo var um þá
kenningu, er Hippokrates flutti fyrstur og Galen tók upp eftir
honum og síðan mátti heita einráð um langan aldur, að heilsa
og vanheilsa væri komin undir þeim hlutföllum, sem væru i
líkamanum milli „frumefnanna“ fjögurra: jarðar, elds, lofts
og vatns. Þótt menn væru hér á villigötum, var þessi kenning
samt stórt skref i rétta átt að því leyti, að hún beindi athygl'
inni að hinu náttúrlega í stað hins yfirnáttúrlega, að meðferð
sjúklinga í stað sáttatilrauna við illa anda eða að brottrekstri
þeirra.
Hippokrates var einnig formælandi hins sígilda líffræðilega
sannleika, að náttúran er öllum læknum snjallari. Ef lifandi
vera er látin afskiptalaus, reynir hún ósjálfrátt að bæta
skemmdir, sem hún verður fyrir, laga sig eftir þeim breyttu
aðstæðum, er leiða af starfstruflunum vegna skemmdanna,