Andvari - 01.01.1947, Side 95

ANDVABI
Liffræði og læknisfræði
91
sjúkdómavarna voru gerðar á þeim öldum, er menn trúðu,
að illir andar væru valdir að sjúkdómum, því að það var eðli-
leg ályktun, að úr því að auðið væri að reka djöfla úr sjúk-
lingum, mætti og takast að verja þeim inngöngu. Þegar vessa-
kenningin kom til sögunnar, gleymdust sjúkdómavarnir ná-
iega með öllu, því að engan óraði fyrir því, hvernig unnt væri
að lialda „vessunum" í réttum hlutföllum. Fyrirgirðing sjúk-
dóma er ein grein líffræðinnar, og er þ. á m. allt, er lýtur að
viðskiptum líkamans við aðrar lífverur, t. d. rottur, flugur,
lýs, orma, angalýjur, bakteríur og huldusýkla.
Nú á tímum hvílir fyrirgirðing sjúkdóma á þrem meginstoð-
um: 1. Viðhaldi eðlilegs viðnámsþróttar með almennum
heilsuverndarráðstöfunum, þar á meðal með hæfilegri tempr-
un vakastarfs og nægri og góðri fæðu. 2. Örvun ónæmis gegn
sérstökum sjúkdómum. 3. Vörnum gegn því, að sýklar komist
i líkamann frá öðrum mönnum eða hryggdýrum og úr fæðu,
vatni eða lofti og af völdum skordýra.
Frumdrættirnir í því, er fyrst var talið, hafa verið mönnum
lengi kunnir, en skammt er siðan tókst að fylla út þá umgerð
að verulegu leyti, er uppgötvaðir voru vakar og fjörefni og
mikilvægi steinefna fæðunnar, og hefur þess áður verið getið.
Bent hefur og verið á hér á undan, að í mörgum næmum sótt-
um sýkjast ekki nema fáir af öllum þeim, sem í smithættu
eru. Það, sem úr sker þar, er annars vegar, hve stórir skammtar
af sýkluin komast í mann, hins vegar viðnámsþróttur hans
gegn þeim. Því meiri sem viðnámsþróttur hans er, því stærri
sýklaskammt getur hann þolað.
Önnur stoðin, sem rennur undir sjúkdómavarnir, er sú örvun
onæmis, er menn fá lil vegar komið og þegar hefur verið rætt
um. Hún kemur að mjög miklum notum til varnar gegn bólu-
sott, barnaveiki, stjarfa, vatnsæði (rabies), taugaveiki og mörg-
um fleiri sjúkdómum.
Um þriðju stoðina, er sjúkdómavarnirnar hvíla á — sótt-
varnir í þröngum skilningi —, hefur enn lítið verið rætt hér,
en þar hafa orðið stórkostlegar framfarir á skömmum tíma.
Vatnsdælan í Breiðstræti í London er fræg úr sögu heilsufræð-