Æskan - 01.09.1974, Blaðsíða 32

Einu sinni var karl og kerling í koti sínu; þau voru
svo snauð, að þau áttu ekkert til í eigu sinni nema snúð
einn af gulli á snældu kerlingar. Það var siður karls,
að hann fór dag hvern á veiðar eða til fiskifanga til að
afla þeim lífsbjargar. Skammt frá koti karls var hóll einn
mikill. Það var trú manna, að þar byggi huldumaður sá,
er kallaður var Kiðhús, og þótti hann nokkur viðsjáls-
gripur.
Einu sem oftar bar svo við, að karl fór á veiðar, en
kerling sat heima, eins og hún var vön. Af því gott veður
var um daginn, settist hún út með snældu sína og spann
á hana um hríð. Brá svo við, að gullsnúðurinn datt af
snældunni og valt nokkuð til, svo að kerllng missti sjónar
á honum. Hún undi þessu allilla og leitaði dyrum og dyngj-
um; en allt kom fyrir ekki. Hún fann hvergi snúðinn. Eftir
það kom karl heim, og sagði honum áfall sitt. Karl kvað
Kiðhús hafa tekið snúðinn, og væri það rétt eftir honum.
Bjóst karl enn að heiman og segir kerlingu, að hann ætl-
ajði sér að krefja Kiðhús um snúðinn eða eitthvað fyrir
hann. Við það brá heldur af kellu. Karlinn gengur nú sem
leið lá að hólnum Kiðhúss og ber þar lengi á og óþyrmi-
lega með lurk. Loksins svarar Kiðhús:
„Hver bukkar mín hús?“
Karl segir:
„Karl er þetta, Kiðhús minn, kerling vill hafa nokkuð
fyrir snúð sinn.“
Kiðhús spurði, hvað hann vildi hafa fyrlr snúðinn. Karl
bað hann um kú, sem mjólkaði fjórðungsfötu i mál, og
veitti Kiðhús honum þá bæn. Fór karl heim með kúna til
kerlingar.
Daginn eftir, er hún hafði mjólkað kúna um kvöldið
og morguninn og hafði fyllt alla dalla sína með mjólk,
kom henni til hugar að búa til graut, en þá man hún
eftir þvi, að hún á ekkert ákast á grautinn. Fer hún þá
til karls og biður finna Kiðhús og biðja hann um ákast.
Karl fer til Kiðhúss, ber á hólinn með lurknum sem fyrr.
Þá segir Kiðhús:
„Hver bukkar mín hús?“
Kari segir:
„Karl er þetta, Kiðhús minn, kerling vill hafa nokkuð
fyrir snúð sinn.“
Kiðhús spyr hann, hvað hann vilji. Karl biður hann að
gefa sér út í pottinn, því þau kerling sín ætli að elda
sér graut. Kiðhús gaf karli méltunnu.
Fór svo karl heim með tunnuna, og gerir kerling graut-
inn. Þegar grauturinn var soðinn, settust þau að honum,
karl og keriing, og átu eins og i þeim lá. Þegar þau
höfðu étið sig mett, áttu þau enn mikið eftir i pottinum.
Fóru þau þá að hugsa sig um, hvað þau ættu að gera
við leifarnar; þótti þeim það tiltækilegast að færa þaer
Sankti Máríu sinni. En fljótt sáu þau það, að ekki var
auðhlaupið upp þangað, sem hún var. Þeim kom því á-
samt um að biðja Kiðhús um stiga, sem næði upp til
himna, og héldu, að snúðurinn væri ekki ofborgaður
fyrir því. Karl fer og ber á hólinn hjá Kiðhús. Kiðhús
spyr sem fyrr:
„Hver bukkar min hús?“
Karl svarar enn:
„Karl er þetta, Kiðhús minn, kerling viil hafa nokkuð
fyrir snúð sinn."
Við það byrstist Kiðhús og segir: „Er þá snúðskömmin
aldrei borgaður?" Karl bað hann því meir og kvaðst setla
að færa Máriu sinni grautarleifarnar í skjólum. Kiðhús
lét þá til leiðast, gaf honum stigann og reisti hann upp
fyrir karl. Varð nú karl glaður við og sneri heim til kerl-
ingar. Bjuggu þau sig svo tii ferðar og höfðu með sér
grautarskjólurnar. En er þau voru komin æðihátt upp f
stigann, tók þau að sundla. Brá þeim þá svo við, að þau
duttu bæði ofan og sprengdu í sér höfuðskeljarnar. Flugu
þá heilasletturnar og grautarkleimurnar um allan helm. En
þar sem heilaslettur karls og kerlingar komu á steina,
urðu úr þeim hvitar dröfnur, en úr grautarkleimunum urðu
hinar gulu, og sjást hvorar tveggja enn í dag á grjótl.
(ÞjóSsögur Jóns Árnasonar).
Þegar svölurnar fljúga lágt er’sagt að
þær spái rigningu. Eins er um hundinn,
þegar hann étur gras, það þykir úr-
komumerki. En það að svölurnar fljúga
lágt stafar af þvi að mýið, sem svalan
er að veiða, flýgur lágt, svo að eigin-
lega er það mýflugan, sem spáir veðr-
inu.
Svalan, hundurinn og mýflugan. En I
fyrirsögninni voru nefnd tíu dýr, og
hérna koma svo hin sjö, sem líka spá
veðri.
Hænsnin ókyrrast alltaf, þegar slæmt
veður er í aðsigi. Þau flýta Gér að éta
til þess að vera orðln södd, þegar þau
verða að flýja Inn i húsaskjóllð. En þá
Tíu dýr -
og veðrið á morgun
er oftast nær ekki von nema á stuttri
skúr. En ef þau halda áfram að éta, þó
að rigni, þá má búast við margra
klukkutíma rigningu. Dúfurnar haga sér
líkt og hænsnin.
Gamall'smali, sem sat yfir fé uppi I
fjallshlíð, tók eftir þvl, að féð færði sig
alltaf upp eftir brekkunni, þegar góðs
veðurs var von, en niður eftlr, ef slæmt
veður var í aðsigi. Jafnvel smádýr, eins
og kóngulóin, vita á sig veður. Þegar
þær eru iðnar við að spinna netið, þó
má búast við góðu veðri. En ef vont
veður er í aðsigi hefst kóngulóin ekkl
að; hún hugsar sem svo, að ekki stoði
að lagfæra netið sitt, því að rlgningin
muni eyðileggja það bráðlega.
Þegar froskarnir gugga mikið á kvöld-
in, er það talið góðs vitl. Ef spaetan
heggur mikið með nefinu, þá velt það
á rigningu. Blóðsugan hrlngar sig °9
iiggur róleg, þegar ekki er veðrabreýt'
ingar von, en ókyrrist hún, þá veit það
á að loftþyngdin er að breytast, og
um leið veðrið.