Tímarit lögfræðinga - 01.10.1979, Side 30

fjöruborði, nema þegar um er að ræða nýtingu strandar vegna land-
búnaðar, fiskveiða eða skógarhöggs, sbr. 15. og 16. gr. laganna.
c) Finnland.
Ákvæði í finnskum rétti ganga einna skemmst í norrænni löggjöf
að því er varðar náttúruvernd. Ein skýring þess er e.t.v. sú, að lögin
um náttúruvernd eru meira en hálfrar aldar gömul, voru sett árið 1923.
Síðan hafa sjónarmið og stefnumörkun í náttúruverndarmálum tekið
verulegum stakkaskiptum, svo sem kunnugt er.
1 lögunum eru heimildir til þess að stofna til náttúruverndarsvæða á
landi, sem er í ríkiseign og einnig í einkaeign, en í þeim tilvikum þarf
samþykki eiganda að koma til. Sé land í ríkiseign friðað, verða þar
þó ekki skert réttindi einstaklinga, sem höfðu áður stofnast, sbr. 8.
gr. laganna. Sé ætlunin að stofna til friðunarsvæða gegn vilja land-
eiganda, verður að taka landið eignarnámi, sbi'. 18. gr. Hafa lög þessi
verið á síðari árum gagnrýnd á þeim forsendum, að þau gangi of
skammt og veiti ekki nægar heimildir til friðlýsingar og náttúru-
verndar. Fram hefur m.a. komið, að frjáls og óskipulögð taka sands
og malar hefur víða valdið verulegum náttúruspjöllum.
Útivistarlög voru sett í Finnlandi árið 1973. Þau heimila m.a. gerð
útivistarvega gegn bótagreiðslu til landeigenda, stofnun sérstakra úti-
vistarsvæða á ríkislandi og fjalla einnig um leyfi til stofnunar sérstakra
viðlegusvæða. Yfirleitt er umferð háð leyfi landeigenda og því um mun
takmarkaðri almannarétt að ræða en á hinum Norðurlöndunum.
d) Danmörk.
Núgildandi náttúruverndarlög eru 1. nr. 314/1969 með breytingum
í 1. nr. 284/1972. Markmið laganna er að varðveita landsvæði, sem
sérstaka þýðingu fyrir almenning, vernda plöntur, dýr og merkar
jarðfræðilegar myndanir, opna svæði til útivistar, sem til þess eru
sérstaklega fallin, og loks að koma í veg fyrir að umhverfi spillist
vegna mengunar (1. gr. laganna).
Friðun lands getur verið af tvennu tagi samkvæmt lögunum, sbr.
20. gr. f fyrsta lági friðun, sem miðar að því að landið haldi sínu
upprunalega svipmóti. 1 slíkum tilvikum er heimilt að leggja hömlur
á starfsemi eða atvinnurekstur á svæðinu og jafnvel krefjast leyfis
til slíks. I öðru lagi er um friðun að ræða, sem hefur það að markmiði
að gefa almenningi kost á að ferðast um svæðið eða dveljast þar í
útivistarskyni.
124