Vera - 01.06.1998, Síða 18

grunnur minn í umhverfis- og náttúruverndarmálum nýtist því vel.
Það var tilviljun en fáeinum dögum eftir að ég hóf þar störf var hrepp-
urinn tilnefndur til evrópskra umhverfisverðlauna fyrir íslands hönd á
vegum samgönguráðuneytisins.
I Skaftárhreppi eru metnaðarfull áform um stefnu ferðamála en þar
búa aðeins um 600 manns. Svæðið er gríðarstórt, um 6500 ferkíló-
metrar, og nær allt frá Mýrdalsjökli og Tungnaá í vestri og norðri að
Skeiðarársandi í austri. Frá Kirkjubæjarklaustri eru góðar almennings-
samgöngur til dagsferða og af einstökum náttúruperlum má nefna
Lakagíga, Núpsstaðaskóg, Eldgjá, Landbrot, Mýrdalssand, Dverg-
hamra, Ófærufoss og svo auðvitað nánasta umhverfi Kirkjubæjar-
klausturs, s.s. Systrastapa og Kirkjugólfið sem er láréttur stuðlabergs-
flötur sem margir telja mannaverk við fyrstu sýn. Skaftárhreppur vinn-
ur nú að uppbyggingu og merkingu gönguleiða á svæðinu í samvinnu
við Utivist og er það eitt af aðalverkefnum sumarins sem nú fer í
hönd.”
Ferðaþjónusta er orðin ein al undirstöðuatvinnugreinum þjáðar-
innar. Erum við að ná tökum á þessari atvinnugrein eftir að vera
búin að íikra okkur áfram um árabil?
„Eg minnist þess að þegar við stofnuðum Sjálfboðaliðasamtök um
náttúruvernd árið 1986 þótti flestum hugtakið umhverfisvernd óþjált
og framandi. Síðan eru liðin 12 ár og hugtakið orðið hluti af daglegu
„Fyrir sveitarstjómarkosningar var senl úl dreifíbréf til íbúa í
hreppnum þar sem þeir voru hvattir til að huga að jainrétti á
kosningadaginn. Hlutfall kvenna í hreppsnefnd þrefaldaðist
eftir kosningar.
lífi okkar íslendinga. Það er svolítið skondið að þegar ég var að stússa
í sjálfboðaliðasamtökunum fór ég á fund umhverfisráðherra, Össurs
Skarphéðinssonar sem þá var nýsestur í embætti hins nýja ráðuneytis.
Hann var afar forvitinn og áhugasamur um allt sem sneri að náttúru-
vernd, eins og gefur að skilja. Þarna sat ég, sjálfboðaliðinn, heillengi
með ráðherra og fræddi hann um allt sem ég vissi um náttúruvernd á
íslandi. Eitthvað hlýtur Össur að hafa tekið mark á mér því skömmu
síðar bauð hann mér að gegna varaformennsku í Náttúruverndarráði.
Ég tel að mikið vatn hafi runnið til sjávar síðasta áratug þegar litið
er til ferðaþjónustu í landinu. Margt hefur verið gert og mikið að ger-
ast í þessum málum í dag. En ég tel okkur samt sem áður vera á byrj-
unarreit. Það hefur orðið sprenging í fjölgun ferðamanna til landsins
og að mörgu að huga. Það er t.d. mjög mikilvægt að aðlaga göngustíga
að náttúrulegu landslagi svæða svo að mannvirkin stingi ekki í augað.
Hið sama má segja um gróðursetningu. Ég á erfitt með að afbera
skrúðgarðastílinn þegar ég ferðast um náttúru landsins.”
í kvennaríki á Klaustri
Nú helur HirkjubæjarkJaustur lengið viðurnefnid kvennaríki vegna þess að
þar stjórna konur meirihluta opinberra stofnana. Finnst þér byggðin bera
þess merki?
„Það er gaman að velta þessu fyrir sér þrátt fyrir að ekki sé hægt að
benda á eitthvað eitt. Kannski má í þessu samhengi nefna krafdnn
sem hér er. Fólk gefst ekki upp heldur stikar ótrautt áfram við að
finna nýjar leiðir þegar á brattann sækir. Stofnanir hér á Klaustri, s.s.
hjúkrunarheimilið, heilsugæslustöðin, grunn- og tónlistarskóiinn bera
brag myndarlegrar uppbyggingar þar sem konur eru í stjórnunarstöð-
um. Ég tel það heldur enga tilviljun að Reykjavík, Akureyri og Skaft-
árhreppur eru einu staðirnir á landinu sem búa yfir jafnréttisáætlun.
Atvinnumálastefna hreppsins er skýr og varla hægt að tala um at-
vinnuleysi. Fyrir sveitarstjórnarkosningar var sent út dreifibréf til íbúa
í hreppnum þar sem þeir voru hvatdr dl að huga að jafnrétd á kosn-
ingadaginn. Hlutfall kvenna í hreppsnefnd þrefaldaðist eftir kosning-
ar. Þar sat áður ein kona en nú eru þær þrjár af sjö manns í hrepps-
nefnd.”
I hverju felst starf ferðamálafulltrúa Skaftárhrepps aðallega?
„Staða ferðamálafulltrúa í Skaftárhreppi hefur nokkra sérstöðu því
starfið er samofið byggðaáætlun hreppsins sem er sú fyrsta á landinu.
Starf mitt fólst m.a. í því að endurskoða stefnu hreppsins í ferðamál-
um og er henni nýlokið. Við endurskoðun stefnunnar eru umhverfis-
málin tekin ákveðnari tökum en fyrr. Annað af tveimur aðalmarkmið-
um stefnunnar er að fjölga ársverkum í ferðaþjónustu. Eins og um land
allt er landbúnaður að dragast saman í hreppnum og því mikilvægt að
heimamenn geti horfið til annarra starfa á svæðinu. Reyndar er fólks-
fækkun minni en annars staðar á landinu í Skaftárhreppi og þar gegn-
ir ferðaþjónustan gífurlega mikilvægu hlutverki.
Hitt meginmarkmið ferðamálastefnunnar er að ferðaþjónustan verði
umhverfisvæn eða sjálfbær eins og oft er til orða tekið. Starfsmaður
umhverfisráðuneytisins orðaði það svo fyrir nokkru í erindi að sjálf-
bær þróun væri „sögulegar sættir á milli umhverfisverndar og hag-
fræði.” Ég get tekið undir að þessi hugmyndafræði er kerfi sem tækni-
og peningahyggja nútímans kallar á. Hún er andstæða gullgrafara-
hugsunarháttarins og leggur áherslu á ábyrgð okkar allra. Sjálfbær
þróun kallar á varfærni gagnvart umhverfinu og henni er stjórnað
samkvæmt ákveðinni stefnu sem hefur heildræna sýn og langtímavið-
horf að leiðarljósi. I hjarta mínu er ég þó ekki fyllilega sátt við þessa
„málamiðlun” því siðferðileg og rómantísk viðhorf eru ekki síður
nauðsynleg. Gildi sem ekki verða metin „til silfurs og seðla.”
Treysti mínu fóiki til að uppskera ríkulega ávexti
Hvernig sérð þú leiðina frá hugmyndafræði sjálfbærrar þróunar til fram-
kvæmda?
Þegar stefnt er að sjálfbærri ferðaþjónustu getum við ímyndað okk-
ur tré, lífveru sem vex og dafnar. Til þess að fá ávexti þarf að huga að
jarðveginum, þaðan sem næringin kemur. Lykilorðið til að skapa
þennan jarðveg er fræðsla sem stuðlar að aukinni umhverfisvitund
allra. Til að tréð nái að skjóta rótum og dafna þarf að hlúa að jarðveg-
inum og er samstarfsvilji, skilningur og ábyrgð íbúa, sveitarstjórna,
ferðaþjónustuaðila og ferðamanna forsenda þess. Ef við fikrum okk-
ur áfram upp bol trésins, sem er burður þess og ber uppi greinar sem
gefa ávextina, þá má líkja bolnum við stefnumörkun og áætlanagerð.
Það er mikilvægt að niðurstaða stefnumörkunar byggist á áliti breiðs
hóps áhugasams fólks en ekki eingöngu hagsmunaaðila í ferðaþjón-
ustu. Tilgangur stefnumótunar er að setja fram markmið sem sátt er
um til ákveðins tíma en endurskoðun og mælingar á árangri eru ekki
síður mikilvægar. Greinarnar sem mynda krónu trésins standa fyrir
framkvæmdaáætlanir einstakra málaflokka, s.s. skipulag, markaðs-
setningu, samgöngur, fræðslu, úrgangs- og fráveitumál, landslags- og
náttúrvernd og svo mætti lengi telja. Og þá komum við að uppsker-
unni, en auðvitað viljum við fá sæta og safaríka ávexti erfiðisins. Á því
getum við líka átt von ef vel er að öllu staðið. Ávextirnir eru náttúru-
vernd, heilbrigt umhverfi fyrir íbúa og gesti, ánægjulegt ferðalag og á-
batasöm ferðamálaatvinnugrein til framtíðar.”
Ætlar Jóhanna B. Magnúsdóttir að taka þátt í uppskeruhátið
heimamanna í Skaftárhreppi eftir að hafa unnið með heima-
mönnum að sáningu jarðargróðursins?
„Ég treysti mínu fólki fullkomlega til að vinna áfram hörðum hönd-
um að umhverfis- og ferðamálum. Ég ætla að hverfa á braut um tíma
og láta draum minn rætast um að búa í vistvænu þorpi í Bandaríkjun-
um. Ég heillast mikið af hugmyndafræðinni sem höfð er að leiðarljósi
í vistvænu samfélagi. Leitast er við að viðhalda samhengi og samræmi
í náttúrunni, hvort sem um er að ræða ræktun matjurta eða byggingu
hýbýla. I daglegri umgengni á meðal fólks í vistvænu samfélagi er
mannlegi þátturinn ekki síst mikilvægur. Þar er markmiðið að vera í
takt við náttúruna, sjálfa sig, náungann og Almættið. Ég ætla að lyfta
vængjum og leyfa loftinu að leika undir.”
JFF
18 v?ra