Vera - 01.06.1998, Síða 40

til að breyta stöðu minni, heldur átti ég að
vera þakklát fyrir að hafa yfirhöfuð fengið út-
hlutað íbúð. Og vegna þess að ég var svo
lánsöm að fá úthlutun í Breiðholti eftir tvö ár
fékk ég ekki að fara á biðlistann eftir félags-
legu leiguhúsnæði á vegum borgarinnar.
Ég hef að sjálfsögðu varla getað talað um
annað á meðan á þessu stóð og fékk því
ómetnalega innsýn í það hvernig ég hefði get-
að haft áhrif á kerfið og hagrætt sannleikan-
um til að fá betri fyrirgreiðslu. Ef ég hefði ver-
ið útsmogin og getað komið því inn í mitt ein-
falda hjarta að kerfið hér er þannig byggt upp
að maður á ekki að vera „alveg heiðarlegur”
því kerfið er svo gallað að sífellt hefur þurft
að sparsla upp í það. Þeir sem eru heiðarlegir
og fara eftir lagabókstafnum eiga sér ekki við-
reisnar von.
Enginn leigumarkaður
Ég fuliyrði að hérlendis er varla til leigumark-
aður nema að nafninu til. Mig óar við því
hvað muni gerast núna þegar búið er að
leggja verkamannabústaðakerfið niður. Lögin
um greiðslumat herðast í nýja kerfinu og því
munu færri fá tækifæri til að kaupa félagslegt
húsnæði. Það fólk á að fara inn á leigumark-
að sem er bara ekki til.
Að mínu mati búum við í álíka bananalýð-
veldi og hvert annað þróunarríki. Ekkert er
hið sama í dag og það var í gær, lagalega séð.
Mér finnst vera kominn tími til að við finnum
lausnir og þar sem ég hef velt þessu mikið fyr-
ir mér langar mig að deila með ykkur
nokkrum af þeim hugmyndum sem hafa rúll-
að í gegnum huga minn.
Lausnir:
Að þeir sem búa í félagslegu leiguhúsnæði
verði aðstaðaðir við að tjáríesta í eigin húsnæði.
Ég sé það þannig fyrir mér að eftir hvert ár
verði staða hvers einstaklings metin og ef að-
stæður hafa breyst þá verði fólki hjálpað við
að komast í gegnum fasteignafrumskóginn.
Félagslegt leiguhúsnæði á að vera neyðarúr-
ræði til skamms tíma, ekki langtímalausn.
Bjóða ætti upp á þjúnustu sem er tyrir kaupend-
ur en ekki bara seljendur. Ekki er hægt að
ætlast til þess að fasteignasalar sitji báðum
megin við borðið. Að sjálfsögðu veita þeir
seljanda betri og heiðarlegri þjónustu, ein-
faldlega vegna þess að hann borgar ef eignin
selst.
Kaupendur eiga ekki að þurfa að vera sér-
fræðingar í öllum þeim leiðum sem eru til
húskaupa á sem hagstæðastan hátt.
Kaupleiguíbúðir á frjálsum markaði. Ég hef feng-
ið allskonar svör við því afhverju þetta geng-
ur ekki hérlendis og ég verð að viðurkenna að
mér finnst að við ættum að geta gert þetta
eins og önnur ríki á Norðurlöndum.
Lagtæringar á húsaleigulögum svo að fasteigna-
eigendur verði opnari fyrir því að leigja íbúð-
ir sínar út.
Fjöldinn allur af íbúðum sem eru á sölu
standa galtómar. Það hlýtur að vera hægt að
samþætta hlutina þannig að það sé álitlegur
kostur að leigja út íbúðir.
Rýmri skattabyrði svo að það borgi sig að leigja
út.
Það þarf að stuðla að langtíma leigusamningum
og kynna betur fyrir húseigendum kosti þess
að leigja út og hafa sama Ieigjandann lengi.
Fasteignasalar þyrftu að vera jákvæðari gagn-
vart leigumarkaðinum. Þegar ég tala við fast-
eignasala þá þusa þeir og þusa um hvað
leigjendalögin séu hræðileg og að þau hafi eyði-
lagt leigumarkaðinn.
Ef þetta er rétt þá er nauðsynlegt að skoða
lögin og jafnvel endursemja þau með fulltrú-
um leigutaka og leigusala.
Ég veit ekki hvort húsleigubæturnar hafi ver-
ið til góðs þegar þær voru teknar upp því að
húsaleiga snarhækkaði. Að gera þessar bætur
skattskyldar eftir á er dæmigert fyrir íslenska
stjórnsýslu.
Ekki geta allir búið heima hjá foreldrum sín-
um þangað til þeir hafa safnað fyrir útborgun
á húsnæði. Ég held að flestir leigjendur séu
skólafólk og einstæðar/sjálfstæðar mæður.
100% húsnæðislán ætti að vera raunhætur mögu-
leiki fyrir fólk sem hefur sýnt að það hefur getað
staðið í skilum með húsaleigu.
Endurskoða ætti lög um greiðslumat þannig
að greiðslumatið miðaði við getu einstak-
lingsins til að framfleyta sér og standa í skil-
um en ekki möguleika hans á lánamarkaði.
Eina leiðin að svindla?
Ég hef komst að eftirfarandi í þessum heimil-
isleik - mér hefur beinlínis verið ráðlagt það,
bæði af opinberum aðilum og fólki sem ég
hélt stálheiðarlegt - að svindla, eða réttara sagt
vera með hvítar lygar, hagræða hlutunum svo
að þeir passi inn í einhverjar myndir; færa til
bankainnistæður, segja ekki frá skuldum, með
öðrum orðum: segja aldrei allan sannleikann.
Niðurstaðan hlýtur því að vera sú að ekki sé
hægt að kaupa húsnæði hérlendis án þess að
hagræða sannleikanum.
Ég er kannski ekki eðlileg en mig langar til
að vera heiðarleg og hef kannski oft verið allt
of heiðarleg. Mér finnst það allavega betra en
að hafa verið oft allt of óheiðarleg. En skila-
boðin sem maður fær eru: Ef þú ert heiðarleg
manneskja þá er eitthvað að þér.....
Er hægt að hagræða heiðarleika? Er hægt að
hagræða sannleika?
Er það allt í lagi? Reynsla mín segir mér að ef
maður hefur ekki þann eiginleika að vera tor-
tryggin og útsmogin að eðlisfari sé maður
dæmdur úr leik.
I blábyrjun á þessu blessaða húsnæðisstappi
var ég stödd á fundi og ræddi þetta við nokkr-
ar mætar konur, meðal annarra fyrrverandi
fasteingasala. Einmitt þá var önnur kona á
fundinum í húsnæðisvandræðum. Hún fór
eina leið og ég aðra.
Hér á eftir eru leiðirnar sem við fórum:
□æmi 1:
Heiðarlega manneskjan
Gefur upp allar skuldir.
Á ekki ættingja til að skrifa upp á veð.
Lífeyrissjóðslán út úr myndinni.
Engin lán möguleg vegna ættingjaleysis.
Á engar eignir til að veðsetja.
Þessi manneskja býr enn í leiguhúsnæði, hef-
ur flutt með reglulegu millibili á u.þ.b. átta
mánaða fresti og hefur sérstakt lag á að finna
heppilega pappakassa. Hún ræður við
greiðslur af húsnæði upp að 55.000 krónur á
mánuði en fær ekki að kaupa húsnæði sem
yrði með um helmingi Iægri greiðslubyrði.
Dæmi 2:
Manneskjan sem kerfið er sniðið að
Gefur upp allar skuldir.
Á ættingja til að skrifa upp á veð.
Lífeyrissjóðslán mögulegt.
Onnur lán einnig möguleg vegna veða í eign-
um ættingja.
Á engar eignir sjálf til að veðsetja.
Þessi manneskja býr í eigin húsnæði í Vestur-
bænum vegna þess að hún vildi flytja þangað.
Hún hafði kost á að velja sér bæði hverfi og
húsnæði sem hentaði hennar þörfum og
greiðslubyrði. Henni var gefið frelsi til að eiga
valkost, frelsi til að meta sjálf stöðu sína og
hvað hún ræður við.
Kerfið, sem hefur rústað fjölskyldumynstr-
inu, gerir enn ráð fyrir því að allir eigi bak-
hjarla í fjölskylduformi. Ekkert traust er lagt
á getu einstaklingsins til að bera fjárhagslega
ábyrgð.
Niðurstaða: Leigumarkaðurinn er varla til.
Bitist er um hverja íbúð eins og hún sé síðasta
blóm í heimi.
Enn einu sinni er ég með leigusamning til eins
árs og hef fengið vilyrði um verkamannabú-
stað í Breiðholti eftir ár. Ég komst reyndar að
því fyrir nokkrum dögum að allt er á öðrum
endanum hjá verkó vegna nýju húsnæðislag-
anna. Enginn gat, þó að þau fegin vildu, gef-
ið mér svör um hvar ég, litla manneskjan í
kerfinu, myndi hafna. Ég hef því komist að
þeirri niðurstöðu að mig langi bara til að
kaupa mér húsnæði á almennum markaði,
hvernig svo sem ég fer að því. Ef möguleiki
væri á langtímaleigu og raunhæfri leiguupp-
hæð væri bara dásamlegt að leigja. En það er
bara ekki veruleikinn í dag.
40 víra