Vera - 01.06.1998, Blaðsíða 48

Andrea Jónsdóttir skrifar um tonlist
Ol
c
'Ö
c
c
(D
v.
(D
C
5
C
Q
0)
w
o
u
cd
rH
•H
W
W
•H
<D
w
O
c
c
s
:D
'o-
o
c
nJ
Æ1
cd
rO.
.Ea
tn
CD
M—I
40
cd
-*-»
(XI
Aretha Franklin var ekki nema tvítug þegar hún
fékk titilinn The Queen of Soul. Þaö var árið
1962 og síðan þá hefur hún gefið út margar plöt-
ur og misgéðar, þ.e.a.s. lagalega og/eða stíllega
séð. En hvort sem manni hafa fundist plöturnar
góðar eða sæmilegar, ag jafnvel stundum fyrir
neðan virðingu drottningarinnar, þá dáist maður
alltaf að þessari frábæru söngrödd sem konan er
fædd með, að ekki sé talað um þegar
hún fær rúm til að spinna af radd
böndum fram. Svo er hún þar
að auki þessi líka fíni píanó-
leikari, og fínn lagahöf-
undur, þá (of) sjaldan
hún hefur gefið sér
tima til þess.
Anýju plötunni A rase
is still a ross er t.d.
bara eitt lag eftir
hana, The woman, mjög
gott og frábærlega flutt af
drottningunni og meðreið-
arfólki hennar, sem er m.a.
gítarleikarinn Teddy
Franklin, sem ég held að sé
sonur hennar og hinar
baksyngjandi Ridgeway-syst-
ur.
Titillagið virkar þó sterkast í
fljótu bragði, eftir Lauryn Hill í Fu-
gees, sem syngur það með dívunni
en lagið líkist þó mjög Stephen Still
laginu Love the one you're with. In case
yau largat er líka fínn söngur en það sem er
sérstakt við skífuna í heild er að ungir upptöku-
menn og hljóðblandarar sem hér vinna með Arethu,
m.a. Puff Daddy, virðast hafa betri tilfinningu fyrir uppruna
drottningarinnar í tónlist og meiri virðingu fyrir honum held-
ur en samstarfsmenn hennar flestir eftir að hún var á sínum
samfellda hápunkti í tónlistinni. Sem sagt virkilega áheyrileg
plata í heild. En byrjum á byrjuninni.
Aretha Franklin fæddist 25. mars 1942 í Memphis, fjórða í
röðinni af sex systkinum, en fluttist svo með fjölskyldunni til
Detroit, þar sem pabbi hennar, séra C.L. Franklin, varð
prestur Nýju Betel-babtista-kirkjunnar (The New
Bethel Babtist Church). Þegar Aretha var 6 ára yfir-
gaf mamma hennar fjölskylduna og lést 4 árum síð-
ar. Ekki hef ég komist í heimildir sem tíunda ástæð-
urnar fyrir þessu fjölskyldudrama Franklin-fjöl-
skyldunnar, nema hvað nefnt er hér og þar að Ar-
etha hafi átt erfiða æsku og verið baldinn unglingur.
Því síðast nefnda til staðfestingar telst líklega sú stað-
reynd að hún var búin að eignast tvö börn þegar hún
var 17 ára, syni, því samkvæmt nýlegum heimildum á hún
fjóra syni alls (...og er tví-fráskilin). En ekki var þetta nú allt
sorg og sút, og Aretha hefur aldrei haldið því fram, er reynd-
ar lítið fyrir að opna sálargáttirnar fyrir fjölmiðlum, nema í
söng. Hún segist hafa átt sín erfiðu tímabil, en svo sé um flest
fólk.
Tónlistarhæfileikar Arethu komu snemma í ljós og sagan segir að hún
hafi 5 ára göntul getað gengið að píanóinu og spilað eftir eyranu lög
sem hún kunni að syngja. Pabbinn var fljótur að átta sig og lét hana
hafa plötur, t.d. með píanóleikaranum Eddie Heywood, til að æfa sig
eftir. Arethu fannst skemmtilegt að apa eftir píanóleiknum á hljóm-
plötunum en þegar pabbi bauð upp á nám í píanóleik sagði hin 8 ára
verðandi drottning sálartónlistarinnar nei takk. Enda lenti hún í miklu
líflegri skóla þar sem „kennararnir” komu heim til hennar. Þannig er
nefnilega mál með vexti að pabbi Arethu Franklin var enginn venju-
legur Jón og auk þess þekktari en séra Jón í samfélagi blökkumanna í
Bandaríkjunum. Reverand C.L. Franklin var hvorki meira né minna en
frægasti blakki prédikarinn í Bandaríkjunum á 6. og 7. ára-
tugnum og einn af máttarstólpum bræðra sinna og
systra í mannréttindabaráttunni. Þar af leiðandi
varð heimili hans umferðarmiðstöð fyrir fólk sem
leiddi þá baráttu pólitískt, eða tók þátt í henni
óbeint í gegnum list sína.
Meðal þeirra sem oft komu á Franklin-
heimilið var sjálfur mannréttindafor-
inginn Martin Luther King sem var
góður vinur heimilisföðurins, og Ar-
etha söng við útför hans 1968. Af
því tónlistarfólki sem vandi komur
sínar á Franklin-heimilið, ef það
átti leið um, má nefna gospel-söng-
konurnar Mahaliu Jackson og
Clöru Ward, tríó píanóleikarans
Óskars Petersonar og söngvarann
Sam Cooke. Þetta fólk var gjarnan
seint á ferðinni, eftir að hafa kom-
ið fram að kvöldi til, en sló samt
upp tónlistarveislu í stofunni. Ef Ar-
etha, tónlistarstjarna Franklin-fjöl-
skyldunnar, var sofnuð vöktu eldri
systkinin hana til að hún gæti tekið
þátt í tónlistardjamminu og Erma syst-
ir hennar, sem fyrst söng lagið Piece afmy
heart sem Janis Joplin er þekktari fyrir,
heldur því fram að stjörnunum hafi ekki síð-
ur þótt Aretha stjarna, strax á barnsaldri.
12 ára var Aretha orðin aðalnúmerið í kirkjukór
föður síns og söngur hennar fyrst hljóðritaður í kirkju
hans tveim árum síðar, en 18 ára ákvað hún að flytjast úr
föðurhúsum og reyna fyrir sér í New York sem söngkona. Columbia-
útgáfufyrirtíekið varð fyrir valinu en hálf-klúðrar tækifærinu. Allir þar
voru á einu máli um að stúlkan hefði frábæra rödd en vissu bara ekki
hvað ætti að láta hana syngja inná plötur, þannig að lög af ýmsu tagi
voru valin: léttir standardar, léttur djass, léttur blús, létt sálartónlist og
léttur ryþmablús, svona eins og til að gera öllum til hæfis. Aretha leysti
auðvitað söngverkefnin vel af hendi en fannst útgáfan stefnulaus og
1966 gerði hún samning við Atlantic-útgáfuna. Þar hittir hún fyrir
upptökustjórann Jerry Wexler, sem hreifst af hinum sterku
gospel áhrifum í rödd Arethu og fannst að eini rétti farveg-
urinn fyrir hana væri í kröftugum ryþmablús.
I janúar 1967 fóru þau Aretha og Jerry ásamt misfríðu
föruneyti til Alabama, í Muscle Shoals hljóðverið, til að
taka upp heila stóra plötu á viku. Þar á bæ hefur löngum
verið að finna frábæra stúdíómúsikanta og ryþmamenn-
irnir sem biðu Arethu höfðu spilað með sjálfum Wilson
Pickett inn á plötur. Þeir urðu ekki lítið glaðir þegar söngkon-
an settist við píanóið og fór að spila fyrir þá lagið sem átti að
byrja á og hún hafði sjálf valið. „Þetta verða sko engin vandræði, þetta
verður gaman,” hugsaði trommarinn með sér þegar hann hlustaði með
aðdáun á taktfastan píanóleik Arethu. Þetta var lagið I never laved a
man (The way I loved yau), og gekk eins og í sögu. Þá var komið að lag-
framhald á síðu 50