Læknablaðið - 15.12.1998, Blaðsíða 7

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84: 911-2
911
Ritstjórnargrein
Gæðastjórnun og gæðaeftirlit í
heilbrigðisþjónustu
Hvemig og til hvers?
Á árunum 1990-1995 voru framkvæmdar
hjartaskurðaðgerðir á börnum við sjúkrahús í
borginni Bristol á Englandi. Það er í sjálfu sér
ekki í frásögur færandi þar sem slíkar aðgerðir
eru framkvæmdar á stórum sjúkrahúsum út um
allan heim. Það sérstaka við hjartaskurðað-
gerðirnar á sjúkrahúsinu í Bristol var hins veg-
ar að árangur aðgerðanna og dánartölur voru
langtum lakari en hjá sambærilegum stofnun-
um víða um heim. Þegar svæfingalæknir á
sjúkrahúsinu benti á að árangurinn væri óvið-
unandi sögðu skurðlæknamir sem framkvæmdu
aðgerðirnar að árangurinn myndi batna með
vaxandi fæmi og reynslu. Nokkru síðar var
svæfingalæknirinn látinn fara af sjúkrahúsinu.
Á þessu fimm ára tímabili var þetta tiltekna
sjúkrahús með allt að fimmfalt hærri dánartölur
en önnur bresk sjúkrahús þar sem sams konar
aðgerðir vom framkvæmdar. Er ljóst var hvem-
ig í hlutunum lá var starfsemi þessari hætt og
sjúklingar sendir annað til lækninga og skurð-
læknarnir voru síðan sóttir til ábyrgðar. Missti
annar þeirra lækningaleyfið tímabundið og hinn
ævilangt. Við mat á hvort svipta bæri læknana
leyfum þótti mjög mikilvægt að þeir voru taldir
hafa gefið ófullnægjandi og misvísandi upplýs-
ingar um árangur og áhættur aðgerða sinna.
En hvemig snertir þetta mál okkur hér á ís-
landi? Þetta ætti að vekja okkur til umhugsunar
vegna þess að við þurfum að kaupa þjónustu
fyrir hjartveik börn að verulegu leyti erlendis
frá og einnig út frá þeim almennu atriðum í
samskiptum lækna og sjúklinga sem þetta hreyf-
ir við. Á síðastliðnum tveimur ámm hafa
hjartaskurðaðgerðir á íslenskum bömum með
hjartagalla að hluta til farið fram hérlendis, en
flókin og erfið vandamál höfum við sent til
meðhöndlunar erlendis, annað hvort til Eng-
lands eða Bandaríkjanna. Höfum við fengið
dyggan stuðning Tryggingastofnunar ríkisins í
því að bjóða sjúklingunum ávallt það sem við
teljum bestu þjónustu hverju sinni, fremur en
að falla fyrir gylliboðum sjúkrahúsa víða um
hinn vestræna heim sem sækjast eftir þessum
aðgerðum þar sem þær eru mjög dýrar og þar
með hugsanlega ábatasamar fyrir viðkomandi
sjúkrahús. Þá höfum við einnig samið um af-
slátt við þau erlendu sjúkrahús sem við skipt-
um við og þannig reynt að halda kostnaðinum
niðri eftir föngum. Það er ljóst að við getum
hæglega sinnt hluta aðgerðanna hér á landi
með góðum árangri en við þurfum áfram að
skipta við erlend sjúkrahús um ófyrirsjáanlega
framtíð.
Sagan frá Bristol um lækningar og árangur
þeirra vekur upp ýmsar spurningar sem erfitt
getur verið að svara. Lækningar snúast ekki um
prósentur heldur um hvern og einn sjúkling og
það er nokkuð ljóst að þeir læknar sem þarna
unnu voru vel menntaðir og höfðu engan áhuga
á að veita sínum sjúklingum annars flokks
þjónustu. Hins vegar er það ekki ásættanlegt
fyrir sjúklingana að ytri aðstæður, eins og til
dæmis búseta leiði til þess að þeir fái annars
flokks þjónustu. Vert er að velta fyrir sér
nokkrum atriðum í þessu sambandi
- Hvernig skal meta þekkingu og færni lækna?
- Hvernig á að leggja mat á störf þeirra og
hvernig á því eftirliti að vera háttað?
- Hvernig eiga læknar að útskýra áhættu til-
tekinna aðgerða fyrir sjúklingum sínum?
- Eiga sjúklingar að hafa aðgang að árangri til-
tekinna aðgerða á sjúkrastofnun, til dæmis á
netinu?
Líklega eigum við ekki fullnægjandi svör
við þessum spurningum í dag en engu að síður
er okkur skylt að leitast við að svara þeim
þannig að sjúklingarnir beri áfram fullt traust
til okkar sem lækna. Samband læknis og sjúk-
lings byggist á trausti, læknirinn treystir á að
upplýsingar frá sjúklingi séu réttar og sjúkling-
urinn treystir því að þær upplýsingar um sjúk-
dóma, úrræði og meðferð sem læknirinn er að
veita, séu réttar.
Það má segja að samband læknis og sjúk-
lings sé á breytingarskeiði, sjúklingar eru ekki
lengur ógagnrýnir og hlutlausir þiggjendur
læknishjálpar heldur eru þeir virkir þátttakend-