Læknablaðið - 15.12.1998, Blaðsíða 23

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
925
orsökum heilablóðfalla meðal þátttakenda í
hóprannsókn Hjartaverndar (14).
I þessari rannsókn er skoðað hvernig til tókst
árið 1994 þegar greinarhöfundar leituðu skipu-
lega að orsökum heilablóðþurrðar hjá sjúkling-
um á endurhæfinga- og taugadeild Borgarspít-
alans sem greindust með heiladrep og skamm-
vinna heilablóðþurrð. Niðurstöður rannsóknar-
innar lýsa því orsökum heilablóðþurrðar hjá
völdum hópi einstaklinga. Skammvinna heila-
blóðþurrð höfðu 23 og 79 höfðu heiladrep og
góðar endurhæfingarhorfur við komu á spítal-
ann. A lyflækningadeild greindust 13 með
skammvinna heilablóðþurrð og 56 með heila-
drep og voru taldir hafa lakari endurhæfingar-
horfur í upphafi. Það var mat greinarhöfunda
að erfitt yrði að fá glögga mynd í afturskyggnri
rannsókn af orsökum heilablóðþuiTðar hjá
þeim einstaklingum sem lögðust á lyflækn-
ingadeild. Þessir einstaklingar voru ekki í um-
sjá greinarhöfunda og hjá þeim var ekki leitað
orsaka heilablóðþurrðar eftir sama skipulagi og
gert var á endurhæfinga- og taugadeildinni.
I þessari rannsókn fannst sértæk orsök heila-
blóðþurrðar hjá tveimur þriðju þeirra einstak-
linga sem greindust með heiladrep. Niðurstöð-
ur þessarar rannsóknar eru líkar þeim sem
fengust í erlendri framskyggnri rannsókn á ein-
staklingum með heiladrep þar sem ómun af
hálsæðum og hjarta var beitt með svipuðum
hætti (15). I þeirri rannsókn skiptust orsakir
heiladreps á eftirfarandi hátt: hálsæðasjúkdóm-
ur 8%, hálsæðasjúkdómur og hjartasjúkdómur
7%, hjartasjúkdómur 28%, smáæðasjúkdómur
23% og 34% höfðu ósértæka orsök.
Ýmsar ástæður geta verið fyrir því að ekki
fundust sértækar orsakir heiladreps hjá þriðj-
ungi einstaklinga. Ómun í gegnum vélinda var
einungis framkvæmd hjá tíunda hluta einstak-
linga. Æðakölkun í hryggslagæð og botnslag-
æð var ekki könnuð, en 25 einstaklingar höfðu
blóðþurrðareinkenni frá næringarsvæði þeirra
æða. Ekki var heldur leitað eftir orsökum heila-
dreps í ósæð. Rannsóknir hafa bent til tengsla
æðakölkunar þar og heiladreps (16).
Greining skammvinnrar heilablóðþurrðar
byggir oftast á sjúkrasögu því einkenni standa
stutt og sjaldan gefst tækifæri til læknisskoð-
unar. Skammvinn heilablóðþurrð verður ekki
greind með sama öryggi og heiladrep. Rann-
sókn hefur leitt í ljós að tveir taugalæknar voru
sammála um greiningu skammvinnrar heila-
blóðþurrðar í einungis 65% tilfella (17).
Þegar ekki er tækifæri til að skoða klínísk
einkenni heilablóðþurrðar er torvelt að stað-
festa einkenni sem samrýmast smáæðasjúk-
dómi. Einnig getur verið erfiðleikum bundið að
staðsetja einkenni eftir næringarsvæðum æða.
Þá verður beiting rannsóknaraðferða ómark-
vissari. Þannig verður árangur orsakagreining-
ar skammvinnrar heilablóðþurrðar minni að
vöxtum en þegar um heiladrep er að ræða.
Dreifing orsaka skammvinnrar heilablóð-
þurrðar og heiladreps er ólík. Æðakölkun í
stórum slagæðum í hálsi og höfði er talin helsta
orsök skammvinnrar heilablóðþurrðar (18).
Gáttatif sem er algengasta ástæðan í hjarta fyrir
heiladrepi veldur sjaldan skammvinnri heila-
blóðþurrð (19). í þessari rannsókn töldust tveir
einstaklingar vera með skammvinna heilablóð-
þurrð vegna hjartasjúkdóms. Þeir höfðu báðir
gáttatif. Hjá þeim stóðu einkenni í 12 og 20
klukkustundir, en oftast vara einkenni skamm-
vinnrar heilablóðþurrðar skemur en 20 mínutur
(18).
Þrátt fyrir þetta ákváðu greinarhöfundar að
skoða hvernig til hefði tekist með greiningu á
orsökum skammvinnrar heilablóðþurrðar með
sömu rannsóknaraðferðum og beitt var við
heiladrep í þýði endurhæfinga- og taugadeildar
árið 1994. Gagnstætt heiladrepunum, þar sem
sértæk orsök fannst í tveimur þriðju tilfellanna,
fannst sértæk orsök einungis hjá þriðjungi ein-
staklinga með skammvinna heilablóðþurrð. Þar
munar mestu hve fáir greindust með hjartasjúk-
dóm og smáæðasjúkdóm, sem orsök skamm-
vinnrar heilablóðþurrðar.
Tengsl þrenginga í innri hálsslagæð, ef hún
er innan við 70% af þvermáli við heilablóð-
þurrð, eru enn óljós (1,2). Þegar um var að
ræða einkenni frá næringarsvæði innri háls-
slagæðar og sýnt að viðkomandi einstaklingur
þyldi aðgerð á hálsæð var ómun framkvæmd. í
þessari rannsókn voru þau skilmerki sett að
fyrir hendi væri minnst 70% þrenging eða lok-
un á innri hálsslagæð til þess að sjúkdómur í
innri hálsslagæð teldist orsök heilaáfalls. Ef
þrenging mældist innan við 70% var hún ekki
talin ástæða áfalls heldur var orsökin talin ósér-
tæk. Þetta er með svipuðum hætti og gert hefur
verið í erlendum rannsóknum (15). Árangur
hálsæðaaðgerða þegar þrenging mælist 70-99%
er þekktur. Brottnám þrengingar sem hefur gef-
ið einkenni minnkar líkur á heiladrepi um 65%
næstu tvö árin (1,2). Rannsókn stendur nú yfir
á einstaklingum með 30-69% þrengingu í háls-