Læknablaðið - 15.12.1998, Blaðsíða 8

912
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
ur í ákvörðun meðferðar og gera kröfur um
upplýsingar. Slík mál sem Bristolmálið var,
eiga án efa eftir að auka enn á virkni sjúklinga
í þessum samskiptum í framtíðinni.
Þegar sjúklingur leitar til læknis hver er þá
bakgrunnur læknisins? Hvað er það sem gerir
lækninn þess verðugan að sjúklingur leitar til
hans með vandamál sín? Sérmenntaður læknir
sem hefur störf á sjúkrastofnun hefur lokið sex
ára námi í læknadeild Háskóla íslands, hann
hefur starfað í tvö til þrjú ár áður en lækninga-
leyfi er gefið út, stundað fjögurra til sex ára
sérnám við erlendan háskólaspítala, lokið er-
lendum sérfræðiprófum auk þess sem stöðu-
nefnd landlæknis hefur lagt fram sitt mat, það
er yfirvöld hafa metið hann hæfan til að starfa
við sitt fag. Um fæmi læknis í starfi á sjúkra-
stofnun er oft erfiðara að fá upplýsingar. Oft er
það sem almannarómur dæmir lækninn: „hann
er góður læknir“ eða „hann er vondur læknir“
eða eitthvað þar á milli. Slíkum dómum fylgja
sjaldnast nokkrar haldbærar upplýsingar. Hefur
það til dæmis löngum verið lenska hér á landi
að ungir læknar nýkomnir heim frá námi, séu
taldir uppfullir af visku og þekkingu og þar af
leiðandi séu þeir betri læknar en þeir sem eldri
eru í hettunni og læknar yfir 60 ára séu ekki
lengur merkilegir pappírar. Þó er ekkert sem
bendir til þess að fordómar af þessu tagi eigi
við rök að styðjast.
Erfitt getur reynst að afla upplýsinga um
lækna og sjúkrastofnanir og meta þær. í Eng-
landi hefur Bristolmálið leitt til þess að þarlend
sjúkrahús hafa í vaxandi mæli lagt áherslu á að
birta upplýsingar um þau störf sem þar eru unn-
in, fjölda aðgerða og árangur og um leið að
bera sig saman innbyrðis. Hins vegar getur
slíkt einnig verið tvíeggjað. Sjúkrastofnun get-
ur lagt allt kapp á að sýna sem bestan árangur
til þess að ganga í augu sjúklinganna og hafna
þannig ef til vill þeim sjúklingum sem veikari
eru. Okkur er nauðsyn að tryggja áframhald-
andi aðgang allra að sjúkrastofnunum okkar og
tryggja áfram bestu meðferð.
Það má segja að aðhald eigi að koma úr
tveimur áttum. Annars vegar frá sjúklingunum
og hins vegar frá læknunum sjálfum. Aðhald
sjúklinga felst í því að vera krefjandi um upp-
lýsingar en ekki hlutlausir þiggjendur auk þess
sem þeir eiga rétt á að kæra læknismeðferð.
Samkvæmt íslenskum lögum höndlar land-
læknir slík kærumál og kannar hvað er hæft í
kærunni. Áframhaldið ræðst síðan af því hvort
læknir hafi brotið af sér í starfi eða ekki og
getur hann fengið áminningu eða jafnvel leyf-
issviptingu sé um alvarleg mál að ræða. Kæru-
mál á hendur læknum og málsóknir hafa komið
upp og eiga vafalítið eftir að koma upp. Til þess
að reyna að koma í veg fyrir slík mál verður að
upplýsa sjúklingana gjörla um það sem gert er
og hverjar áhætturnar eru. Nýlega hefur verið
tekinn upp sá siður að sjúklingar gefi skriflegt
samþykki fyrir aðgerð og svæfingu en alltof oft
hafa komið upp kærumál sem byggja á að lækn-
ir hafi ekki sinnt upplýsingaskyldu sinni á full-
nægjandi hátt. Það innra eftirlit sem að læknun-
um snýr er margþætt. Annars vegur eru klínísk-
ar rannsóknir og uppgjör meðferðar, hvort sem
um er að ræða aðgerðir eða aðra læknismeðferð
og er þá að öllu jöfnu gerður samanburður við
aðrar rannsóknir innlendar eða erlendar. Slíkar
rannsóknir eru að jafnaði birtar bæði á ráð-
stefnum og í læknisfræðitímaritum, innlendum
sem erlendum. Þá er einnig eftirlit sem stjórn-
endur og samstarfsfólk á hverri deild hafa með
höndum með sínu starfsfólki og er þá að jafn-
aði gripið í taumana þegar sést að læknir á í
erfiðleikum einhverra hluta vegna í starfi. Eins
er sérhverjum lækni nauðsynlegt að viðhalda
þekkingu sinni með símenntun, kynna sér nýj-
ungar sem sjúklingunum er til hagsbóta og
sækja ráðstefnur.
Erlendis eru það skurðlæknar, einkum á sviði
hjarta- og æðaskurðlækninga, sem virðast vera
skrefinu á undan öðrum læknum í því hvernig
tryggja megi bestu meðferð og koma upplýs-
ingum um störf sín á framfæri. Skurðaðgerðir
eru þess eðlis að auðveldara er að henda reiður
á hvað gert er og kynna árangur. Hins vegar
hefur það vafist meira fyrir þeim læknum sem
einkum eru á lyflæknissviði (lyflæknar, bama-
læknar, heimilislæknar og fleiri) hvernig þeir
geti komið á framfæri upplýsingum um færni
sína. Má segja að þær sérgreinar þurfi að leggj-
ast undir feld í því efni hérlendis sem erlendis.
Hróðmar Helgason
HEIMILDIR
1. Dyer C. Bristol doctors found guilty of serious professional
misconduct. BMJ 1998; 316: 1924.
2. Schöldström U. Árhundradets medicinska skandal. Liikar-
tidningen 1998; 95: 3956-7.
3. Westin S. Kirurger pá tiltalebenken. Tidsskr Nor Lægeforen
1998; 118:3102.