Læknablaðið - 15.12.1998, Blaðsíða 96

994
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
telja, að unnt sé að ljúka því
stórverki á einu til tveimur
árum. Aðrir eru varkárari og
nefna 5-10 ár.
Á nýafstöðnu alþjóðlegu
þingi um erfðarannsóknir í
geðsjúkdómum í Bonn í
Þýskalandi, sem haldið var
7.-10. október síðastliðinn og
höfundur sat ásamt fleiri Is-
lendingum, kom í ljós að mest
rannsökuðu sjúkdómarnir,
geðklofi og geðhvörf, eru
sömu ráðgátur og þeir hafa
löngum verið, en hringurinn
um hugsanlegar staðsetningar
meingena þrengist æ meira.
Margt er orðið skýrara en fyrir
einu ári á samskonar þingi í
Nýju Mexíkó og væntanlega
verða komin enn gagnlegri
svör að ári á næsta þingi, sem
er fyrirhugað að halda í Kali-
forníu. Áhugasömustu vís-
indamennirnir eru jafnbjart-
sýnir og fyrr, en úrtölumenn
láta jafnframt í sér heyra og
telja miklar fjárhæðir fara í
súginn fyrir lítinn árangur.
Fjárfestingariðnaðurinn og
lyfjarisarnir bíða spenntir, og
einkaleyfisspekúlantar gera
sér vonir um stóru lottóvinn-
ingana eins og áður.
Spor sem hræða
Vondu fréttirnar eru þær, að
á bak við fágaða vísindalega
framhlið geta stundum leynst
aðrar óhuggulegri og umræð-
an um betri og markvissari
lækningu sjúkdóma í framtíð-
inni með aukinni þekkingu á
erfðafræðiþáttum minnir á
skelfilega glæpi gegn mann-
kyninu, sem áttu sér stað fyrr
á öldinni. Hugmyndir um
heilbrigðara mannkyn og kyn-
bótastefnu risu í hæstu hæðir
undir forystu vísindamanna,
ekki síst úr læknastétt, og
leiddu til ófrjósemisaðgerða
með og án samþykkis fórnar-
lamba um alla Vestur-Evrópu
og náðu hámarki milli 1930
og 1940. Eftir að Þjóðverjar
voru komnir í stríð 1939 fóru
stórglæpir að tíðkast á þeim
bæ í skjóli herlaga. Hitler gaf
óformlega fyrirskipun um
breytt hlutverk sex nafn-
greindra geðsjúkrahúsa í land-
inu og er eitt þeirra Hadamar,
sem þingfulltrúar í Bonn
fengu að heimsækja. Þar gaf
að líta útbúnað til kerfisbund-
innar útrýmingar „óverðugra
lífa“ með gasklefa og lík-
brennsluofni, sem urðu fyrir-
myndir að miklu stórtækari
útrýmingarbúðum síðar í
stríðinu, eins og kunnugt er.
Þessi starfsemi Hadamars
stóð yfir frá janúar 1941 til
ágúst 1941 undir stjórn sér-
stakrar deildar í innanríkis-
ráðuneytinu í Berlín, sem
hafði aðsetur í Tiergarten-
strasse 4 og var kölluð T4.
Aðstandendur þessara óláns-
sömu sjúklinga fengu undir-
skrifað hughreystingarbréf
með upploginni sjúkrasögu og
fölsuðu dánarvottorði. Að
öðru leyti var skrásetningin
óaðfinnanleg og nákvæm,
eins og Þjóðverja var von og
vísa. Fjöldi þessara
„líknarmorða“ (Gnadentod)
varð ótrúlegur. Þegar upp var
staðið, lágu 70.273 manns í
valnum á innan við einu ári.
Lætur nærri, að „fækkað“ hafi
verið um 200 manns á dag að
jafnaði. Það munaði um
minna, jafnvel í sláturtíð.
Eitt af því, sem vakti at-
hygli gestanna var nákvæmni
Þjóðverja við að reikna út
peningasparnaðinn við þessa
lækkun á matarkostnaði um
leið og fækkaði á fóðrum. Þó
að matur væri af mjög skorn-
um skammti, var samt hægt að
mæla magnið af flestum mat-
artegundum, sem fóru ofan í
sjúklingana, og út frá því var
reiknaður heildarkostnaður
yfir árið, sem sparaðist við
svo og svo margar aftökur. Á
einu yfirlitinu sást meðalverð
á marmelaði eitt árið marg-
faldað með neyslumagni á
mann margfaldað með fjölda
látinna til að sýna heildar-
sparnað vegna samdráttar í
marmelaðineyslu á ákveðnu
tímabili. Skýrsluhöfundur
virtist augljóslega stoltur af
árangrinum.
Af einhverjum ástæðum
hætti Hitler þessari fækkunar-
starfsemi, en þá hófst önnur
ennþá skuggalegri með því að
yfirlæknar og yfirhjúkrunar-
konur margra geðsjúkrahúsa
tóku upp nýtt heimasmíðað
fækkunarkerfi, sem byggðist á
miskunnarlausum morðum á
varnarlausustu sjúklingunum,
sem yfirleitt voru framin með
sprautugjöfum um nætur.
Margir starfsmenn úr þessari
„hreinsunardeild“ voru sjálfir
líflátnir eftir réttarhöldin að
stríði loknu. Núlifandi Þjóð-
verjar eiga hins vegar mikið
hrós skilið fyrir að segja sög-
una eins og hún gerðist og
fletta ofan af óhæfuverkum
forfeðra sinna. Boðskapurinn
er sáraeinfaldur og auðskil-
inn: Dæmið ekki, en í öllum
hamingju bænum lærið af
reynslunni.
En á þetta erindi við okkur
íslendinga í dag? Kemur þetta
gagnagrunnsfrumvarpinu við?
Er ekki gjörsamlega út í hött,
að eyða fundartímanum í eld-
gamla hryllingssögu frá öðru
landi? Getur þetta kennt okkur
eitthvað?
Svarið við síðustu spurn-
ingunni er já. Miðstýrður
gagnabanki með einkaað-
gangi sérleyfishafa í 12 ár
getur verið þjóðþrifafyrirtæki,