Sagnir - 01.06.2000, Blaðsíða 39

Þrjár tegundir „guðsdóma". Til peirra töldust hólmganga, ketiltak og járnburður. Myndin er úr þýsku handriti af Saxaspegli frá 14. öld.
tekið mið af þessu. í upphafi deilna hans og Staðarhólsmanna
má ætla að kjamasvæði Þórðar Gilssonar hafi verið í kringum
Fell og ekki náð mikið út fyrir Fellsströnd. Hallur fóstri Sturlu
gerði bú í Flekkudal og í Svínaskógi bjó frilla hans. Kjamasvæði
Staðarhólsmanna var hins vegar mun stærra, hefur náð yfir
Saurbæ og væntanlega Skarðsströnd, þar sem Oddi hafði bú og
svæðið í kringum Sælingsdal, en Einar bjó í Tungu.27
Á Skarfsstöðum milli Fells og Sælingsdals, þó nær Sælings-
dal, bjó Skeggi Gamlason, gildur bóndi. Hann var þingmaður
Þórðar og Sturlu og kemur ekki á óvart að fyrstu átök eigi sér
þar stað.28 Næsta skref Sturlu er að sækja sjálfur fram. Hann fær-
ir sig um set og kaupir Hvamm í næsta nágrenni við Sælingsdal
því hann kvaðst „þar helst hafa hug til fellt." Um það leyti and-
aðist Oddi Þorgilsson „og þótti það mikill mannskaði, því að
hann var vitur maður og manna snjallastur í máli." Eftir lát
Odda gengur Sturla á lagið og sókn hans verður mun markviss-
ari því öndvert við Odda var Einar bróðir hans enginn „laga-
maður og blestur í máli"29 en háttur Sturlu var að setja á „lang-
ar tölur um málaferli sín, því að ... [hann] var bæði vitur og
tungumjúkur. Vildi hann og að það væri jafnan frá borið að hans
virðing yrði víðfræg."30
Sturla vingaðist við Yngveldi, systur Einars en hún átti bú að
Ballará. í frásögninni af ástamálum Yngveldar og Þorvarðs Þor-
geirssonar, mágs Sturlu, koma fram mörg þessara „aukaatriða"
sem brjóta upp söguþráðinn en eru annars einstakar heimildir
um daglegt líf 12. aldar manna. Ungt fólk gerir sér títt um fundi
og hittist gjarnan að laugum. Þau hjúin sem eru þremenningar
leyna barnsburði og fá aðra til að gangast við barninu þótt
„mannvilla"31 varðaði þungar sektir. Til að skera úr um málið er
járnburður32 ákveðinn og Þorvarður fær annan mann til að bera
járnið fyrir sig. Yngveldur sker hár sitt að karlmannasið, klæðist
karlklæðum og saman strjúka þau úr landi. Áður hafði Yng-
veldur selt Sturlu allar fjárreiður sínar og hann tók sókn og vörn
allra hennar mála og lítillækkaði þannig og móðgaði Einar bróð-
ur hennar.33
Sturla sendi Einar Ingibjargarson, stjúpson sinn, oft í
fremstu víglínu og það breyttist ekki þegar hann komst á gift-
ingaraldur og fékk gott kvonfang. Að tilstuðlan Sturlu gerði
hann sér bú á áhrifasvæði Staðarhólsgoðans eða í
Sælingsdalstungu og við það urðu deiluefnin enn
áþreifanlegri og að vanda báru þeir Sturla hærri
hlut.34 í sögunni er frásögn af deilum tveggja þing-
manna Einars, Álfs Örnólfssonar í Fagradal í Saurbæ
og Kjartans Þorvaldssonar sem skýrir ágætlega þró-
un mála. Þegar Einari tókst ekki að leysa úr vanda
þeirra leitaði Álfur til Sturlu sem leysti málið og
sýndi þannig styrk sinn.35
Eftir stefnuför Einars Þorgilssonar og Þorleifs
beiskalda í Hvammi reið Sturla, minnugur þess að
„óvinar síns skyli engi maður vinar vinur vera",36
við sétta mann í Ásgarð [í Sælingsdal], og var
Bjami bóndi heima við annan mann í smiðju.
Sturla kvaddi hann út og mæln: „Það ætla
ég," segir hann, „að við munum skilja verða
nábúðina," - og kveðst eigi vilja, að oftar ætti
óvinir hans heimilan gististað í Ásgarði, þá er
þeir færu slíkar óspektarferðir, og kvað annan
hvorn þeirra færa mundu verða bústaðinn.37
Þegar Sturla hafði hrakið Bjarna bónda af bæ sín-
um hélt hann áfram að þrengja að Einari og næst
haslaði hann sér völl á helsta kjarnasvæði Staðarhóls-
manna, Saurbæ. Hann tók að sér húskarl Óspaks í
Holti, í næsta nágrenni við Staðarhól og kom honum
undan með hjálp Skarðverja sem voru þá orðnir hall-
ir undir Sturlu. Það sýnir enn frekar hvað Sturla var
búinn að koma sér vel fyrir á kjarnasvæði andstæð-
ingsins að Helgi prestur Skeljungsson, sem átti syst-
urdóttur Einars og bjó að Hvoli í Saurbæ, ráðlagði
heimamanni Einars að bjóða mál sitt undir Sturlu því
hann ætlaði að þar væri honum vænst til liðveislu.38
Búðardalur er ekki langt frá Staðarhóli. Þar bjó
Össur hinn auðgi. Honum þótti fé sitt best geymt hjá
frænda sínum Oddi. Við andlát Össurar gerðist
ágreiningur mikill um arfinn og goðorðsmaðurinn
37