Sagnir - 01.06.2000, Blaðsíða 21

Yfirgefnar flóttamannabúðirfyrir utan Blace, Makedóníu.
eina jákvæða sem stjórnarandstaðan í Króatíu gerði, að mati
Kesic.
íslendingar eiga oft erfitt með að ímynda sér hvernig það er
að lifa við stríðsástand og hugmyndir okkar um andstöðu ungs
fólks eða menntamanna koma gjarnan frá öðrum þjóðum. Oft í
sögunni, sérstaklega á tuttugustu öldinni, hafa Islendingar séð
skólafólk standa upp í hárinu á stjórnvöldum eða mótmæla til-
tekinni hugmyndafræði eða skoðunum. Sem dæmi má nefna
vorið í Prag og mótmæli bandarískra háskólanema gegn stríð-
inu í Víetnam. En samkvæmt því sem Papic og Kesic sögðu virt-
ist ungt fólk á Balkanskaganum ekki hafa tekið mikinn þátt í að
mótmæla stefnu stjórnvalda eða berjast gegn henni.
Vjollca Krasniqi er yngst kvennanna þriggja, aðeins 31 árs að
aldri, og er Kosovo-Albani. Þrátt fyrir ungan aldur hefur hún
verið virk í þeirri vinnu sem fer nú fram við uppbyggingu í
Kosovo. Einnig hefur hún rannsakað stöðu kvenna í stríðinu í
Kosovo og er með bók í smíðum sem ber vinnuheitið Stories of
Kosovo - Wometi about War and Exodus og fjallar um sjónarhorn
kvenna á nauðungarflutningum í stríðinu í Kosovo. Þegar skoð-
uð er sú fræðilega umræða sem á sér stað eftir stríðsátök, t.d. eft-
ir seinni heimsstyrjöldina, sjáum við að fyrst er fjallað um hina
pólítísku og hernaðarlegu sögu þeirra sem töpuðu og þeirra
sem unnu. Með tímanum koma svo fram fræðimenn sem leggja
meiri áherslu á jaðarhópa; konur, böm, ýmsa trúarhópa og sam-
kynhneigða svo eitthvað sé nefnt. Krasniqi rannsakar nú áhrif
og sjónarhorn kvenna á átökunum í Kosovo. Þess vegna var
rökrétt að spyrja hana hvemig umfjölluninni sé háttað og
hvernig viðfangsefni fræðimanna séu að þróast. Er mestum
tíma og púðri eytt í hina venjulegu sögu eða er áherslan meiri á
jaðarhópa og upplifun þeirra?
Krasniqi taldi að eins og staðan er nú, væri hið hefðbundna
„karlasjónarhorn" ríkjandi meðal fræðimanna. Það væri í raun
slæmt því oftast em það jaðarhóparnir sem verða verst úti í
stríðsátökum. Papic bætti því við að sjónarhorn jaðarhópanna
væri oft mun áhugaverðara en sjónarhorn meirihlutans. Einnig
vom þær sammála um að oft væri eins og þeir karlmenn sem
rannsökuðu og skrifuðu sögu stríðsátaka væm ómeðvitað að
upphefja ofbeldi, að ofbeldi og heiður færi saman og það væri
eitthvað gott sem gæti komið út úr stríði. Þetta kann
einnig að skýra af hverju stjórnmála- og stríðssagan
er oftast umfjöllunarefni fræðimanna.
Að lokum snemst umræðurnar um hvernig fólk
tekur á minningunni um stríð. Kesic sagði að hin
nýju þjóðríki á Balkanskaganum hefðu ekki mikil
samskipti sín á milli og að í hinni opinbem umræðu
væri lítið fjallað um stríðsminningar. Fólk brygðist
auðvitað mismunandi við minningunum um stríð og
það væm margir sem væra að reyna að gleyma. Samt
vofði minningin um stríðið alltaf yfir og væri gjarnan
umræðuefni fólks.
Eftir að hafa setið dagstund með þeim Papic,
Kesic og Krasniqi er ljóst að margt er óuppgert í sam-
bandi við stríðsátökin á Balkanskaganum. Hin nýju
þjóðríki á svæðinu þurfa að gera upp fortíð sína og
takast á við þau grimmdarverk sem þau frömdu að
stómm hluta í nafni þjóðernishyggju. Einnig þarf hið
akademíska samfélag svæðisins að fara í naflaskoðun
en alls óvíst er hvort það muni gerast fyrr en ný kyn-
slóð kemur fram. Það vekur ugg í brjóstum íslenskra
háskólanema hve auðvelt var að fá menntamenn,
fólk sem samfélagið lítur upp til, til þess að vera boð-
berar ofbeldis og átaka. Ef til vill er það vegna þess að
ofbeldi og sá heiður og það hugrekki sem menn vilja
tengja það við er á mörgum stöðum tilbeðið, t.d. í
kvikmyndum, skáldsögum og einnig í mörgum
sagnfræðiritum. Sagan er tæki til þess að framkalla
tilfinningar og í framhaldinu breytingar. Það er þessi
eiginleiki sögunnar sem er svo hættulegur og saga
getur í raun verið tvíeggjað sverð. Það skiptir höfuð-
máli að sá sem á pennanum heldur og túlkar söguna
geri það á hlutlausan og heiðvirðan hátt en ekki í
áróðursskyni eins og svo oft hefur gerst.
19