Sagnir - 01.06.2000, Blaðsíða 15

lengi vel að ganga á milli og starfa sem sáttasemjari. Jón Leifs og
Kristján Albertsson óttuðust áhrif sundrungar á félagsskapinn
og vildu sameina félögin tvö en öll slík áform virðast hafa
strandað á þrjósku þeirra Björns og Sveins.78 Jón skammað þá fé-
laga í bréfi til Björns og var óánægður með hvernig persónulegt
rifrildi þeirra dró úr krafti félagsstarfseminnar. Hann skrifaði:
„Já, víst gætum við landarnir hér gert margt Islandi til gagns og
hróðurs, en það er erfitt ef þið eruð með sérvisku og óþarfa við-
kvæmni...." Óvíst er hvernig almennir félagsmenn litu á þessar
deilur, ef þeir þá á annað borð höfðu nokkurn áhuga á þeim.
Líklegast er að þeir hafi heldur kosið að stjórnarmenn félags-
skapar íslendinga í hinu stríðshrjáða Þýskalandi, eyddu orku
sinni í að reyna að greiða götu landa sinna þar, skipuleggja sam-
komur, útvega mat, fréttir og helst af öllu heimferð. Deilur þess-
ar héldu þó áfram til stríðsloka og hlýtur þrjóska helstu deiluað-
ila að vekja undrun.
Nasisminn og Félag Isleridinga
í Þýskalandi
Þó að í þessari grein sé mest áhersla lögð á umfjöllun um al-
mennan félagsskap venjulegra íslendinga í Þýskalandi verður
hér ekki komist hjá því að fjalla stuttlega um tengsl F.Í.Þ. við ís-
lenska og þýska nasista og reynt að leggja mat á hve útbreidd
hugmyndafræði nasismans var innan félagsins og Islendinga-
byggðarinnar í Þýskalandi. Innan Félags íslendinga í Þýska-
landi voru vissulega nokkrir nasistar. Magnús nokkur Guð-
björnsson var um tíma umboðsmaður félagsins í Berlín og var
Magnús Z. Sigurðsson óánægður með þá stöðuveitingu Björns
Kristjánssonar79 en Magnús Guðbjörnsson hafði verið félagi í
Flokki þjóðernissinna, sem hlotið hafði hægt andlát árið 1938.80
Aðdáun hans á alræðisstefnum virðist síst hafa dofnað á þeim
tíma sem leið þar til hann varð umboðsmaður F.I.Þ. í Berlín. I
bréfum hans til Björns Kristjánssonar kemur heimsskoðun hans
oft greinilega í ljós og talar hann þá oft með vanþóknun um
„ákafa lýðræðissinna" og ber mikið lof á foringjaræðið. Hann
skrifaði meðal annars: „Tvær meginstefnur berjast... um völdin
á öllum sviðum mannlífsins nú á dögum. Önnur þeirra sú eldri
og þegar úrelt, er lýðræðið! Hin, sú yngri og merkisberi framtíð-
arinnar, er FORINGJARÆÐIÐ!"m Það er því greinilegt að Magn-
ús var enn afar hallur undir nasismann og að áhyggjur nafna
hans Sigurðssonar eru vel skiljanlegar.
Félag íslendinga í Þýskalandi skipaði nokkra heiðursfélaga,
bæði íslenska og þýska og fékk einn að bera titilinn heiðursfor-
seti.82 Einn heiðursfélaganna var yfir-leutnant í þýska hernum,
hinn vesturprússneski barón dr. Reinhard Prinz. Dr. Prinz var
mikill Islandsvinur og heimsótti landið oft og dvaldi þar í lang-
dvölum. Doktorsritgerð sína skrifaði hann um Gísla sögu Súrs-
sonar og gaf meðal annars út myndabók með myndum frá Is-
landi sem nefndist Das unbekannte Island þar sem hann birti yf-
irlit um menningu og sögu landsins. Hann skrifaði líka margar
greinar um ísland í þýsk blöð og hélt fyrirlestra um landið. I fé-
lagstilkynningu í febrúar 1945 sagði: „Fyrirlestra hans og rit-
gjörðir um ísland má telja með því allra besta, sem sagt hefir
verið um land og þjóð. Hann elskaði kraftinn, sem birtist í nátt-
úru landsins og hinu norræna kyni Islendinga í fornöld og nú-
tíð og hann dáði íslenska tungu og andríki íslenskra góð-
skálda."83 Það er því ekki furða að F.Í.Þ. hafi viljað heiðra þenn-
an íslandsvin, sem gekk í Félag íslendinga í Þýskalandi á þjóð-
hátíðardegi íslendinga, 1. desember 1937.84 Það má þó sjá af til-
vitnuninni hér að ofan að dr. Prinz hefur verið skoðanabróðir
þeirra þýsku nasista sem dáðust hvað mest að hinu svokallaða
aríakyni sem á íslandi átti að hafa búið (eða bjó jafnvel enn).85
Dr. Prinz barðist á austurvígstöðvunum og særðist þar. Eftir að
hann særðist snemma árs 1945 var hann sendur af stað heim
með flugvél en hún kom ekki fram og var líklega
skotin niður.86
í bréfum sínum af austurvígstöðvunum til Björns
Kristjánssonar kemur lífsspeki dr. Prinz vel í ljós.
Hann var mjög andvígur kommúnismanum og taldi
Þjóðverja vera í krossferð fyrir hönd alls hins vest-
ræna heims, eins og sést af eftirfarandi málsgrein:
Þegar maður hefur upplifað foringjalíf og
stríðið í Sovétríkjunum kemst maður að þeirri
niðurstöðu að úrslitin í Austri, varnir gegn
Bolshevisma og tortíming hans á evrópskri
grund varða ekki aðeins örlög Þýska ríkisins
heldur allrar Evrópu. Þegar maður hefur séð
Rússland, ásjónu borga þess, land sem nýtur
mikilla náttúrugæða, gerir maður sér grein
fyrir því að hér býr stórþjóð, sem hefur fórnað
öllu fyrir hugmyndina um heimsbyltingu í
krafti stríðsreksturs. Bara að okkur verði
forðað frá því að þessir rauðu herir með for-
ingjana [kommissarana] á hælunum sam-
blandist okkar menningarblóði. Þeir Eng-
lendingar, sem hafa dómgreind, sjá að þýskir
hermenn eru að berjast og fórna sér fyrir sjálf-
stæði þeirra og menningaröryggi. Bols-
hevismanum eru engin takmörk sett. Meira
að segja á Islandi hafa þeir komið sér fyrir
með áróðursmiðstöð eins og Bandaríkja-
menn.87
Annar heiðursmeðlimur Félags íslendinga í Þýska-
landi var dr. Hans von Jaden barón og yfirdómari í
Vín. Hann var giftur íslenskri konu, Ásthildi Pjeturs-
dóttur, systur Helga Pjeturss jarðfræðings og heim-
spekings. Snorri G. Bergsson sagnfræðingur hefur
fjallað um áhrif von Jadens á heimspeki Helga. Snorri
telur að von Jaden hafi kynnt Helga fyrir aríaspek-
inni svokölluðu, sem byggði á norrænni fornaldar-
hyggju og predikaði yfirburði hins aríska kynstofns.88
Von Jaden var kjörinn „heiðursforseti F.I.Þ." á 10 ára
Von Jaden barón var heiðursfélagi í F.Í.Þ. Hann mun hafa kynnt mági
sínum Helga Pjelurssfyrir aríaspekinni svo kölluðu.
afmæli félagsins um sumarið 1944 í viðurkenningar-
skyni fyrir „hina sérstöku umhyggju" sína fyrir Is-
lendingum í Þýskalandi og starf sitt í þágu félagsins
og Islands.89
Innan íslendinganýlendunnar í Þýskalandi voru
nokkrir ungir menn sem svo mjög heilluðust af nas-
ismanum og baráttu hans gegn alheimskommúnism-
13