Sagnir - 01.06.2000, Blaðsíða 56

Tilvísanaskrá:
1 Greinin byggir á BA-ritgerð höfundar, sjá Atli Viðar Thorstensen: „Með
frjálsa verslun að leiðarljósi: Stjórnmálasaga Björns Ólafssonar 1922-
1940." BA-ritgerð í sagnfræði, febrúar 2000. Lbs.-Hbs.
2 Sjá Bjöm Ólafsson: „Hvað er að gerast í gjaldeyrismálum íslendinga?"
Vísir 22. febrúar 1938, bls. 3.
3 Sjá Björn Ólafsson: „Framkvæmd innflutningshaftanna." Vísir 15. febr-
úar 1937, bls. 3. Sjá einnig Jakob F. Ásgeirsson: Þjóð í hafti. Þrjátíu ára saga
verslunarfjötra á íslandi. Reykjavík, 1988, bls. 91-93.
4 „Reglugjörð um gjaldeyrisverzlun." Lögbirtingablaðið 2. október 1931,
bls. 1. Sjá einnig Stjómartíðindi 1931 B, bls. 271.
5 „Reglugjörð um gjaldeyrisverzlun." Lögbirtingablaðið 2. október 1931,
blsl.
6 „Innflutningshöftin." Verslunartíðindi 9-10 (1931), bls. 77.
7 Á listanum vom fjölmargar vömr, s.s. kjötmeti, smjör, niðursoðnir
ávextir, kvikmyndir og bílar. Sjá Stjórnartíðindi 1931 B, bls. 273.
8 Stjórnartíðindi 1931 B, bls. 274.
9 Skjalasafn Verslunarráðs íslands, Gerðabók Verslunarráðs íslands 1928-
1937, 23. október 1931.
10 Björn var t.d. þáverandi ritari Félags íslenskra stórkaupmanna og hafði
átt þátt í stofnun samtakanna 1928. Sjá Afmælisrit Félags ísl. stórkaupmanna
50 ára 21. maí 1978, bls. 52-53 og 81.
11 Sjá t.d. ummæli dr. Bjöms Þórðarsonar og Þórðar Sveinssonar í „Fimm-
tugur í dag: Björn Ólafsson fyrrv. fjármálaráðherra." Vísir 26. nóvember
1945, bls. 8.
12 Sjá ÞÍ. Fjármálaráðuneytið. 1991 - B /118 6 1932-1933 Gjaldeyris- og
innflutningsnefnd 222, Reglugjörð.
13 Sjá ÞÍ. Viðskiptamálaráðuneytið, 1994 - D2 /1 1931-1940. Gjörðabók
Innflutningsnefndar.
14 „Fyrsta íslenska verslunarþingið." Verslunartíðindi 11-12 (1935), bls.
131. Starfinu fylgdi einnig mikið ónæði utan vinnutíma og kom það
margoft fyrir að nefndarmenn væm beðnir að leggja inn umsóknir sem að
þeim hafði verið skotið, og þá án þess að þær hafi verið formlega lagðar
fyrir nefndina. Menn hafa eflaust reynt að nýta sér „kunningsskap" við
nefndarmenn og reynt að fá þá til að tala máli sínu við úthlutanir nefnd-
arinnar. Sjá ÞÍ. Fjármálaráðuneytið, 1991-B /229 1 1936-1937. Gjaldeyris-
og innflutningsnefnd 2464. Bréf til fjármálaráðuneytisins, dagsett 12. maí
1937 og Björn Ólafsson, „Innflutningsleyfið til Kveldúlfs." Vísir 23. mars
1937, bls. 2.
15 „Óverjandi vinnubrögð á skrifstofu gjaldeyrisnefndar." Vísir 3. október
1938, bls. 3.
16 Iðnaðarfyrirtækið Leifur heppni hf. skrifaði t.a.m. til fjármálaráðuneyt-
isins 1932 eftir að gjaldeyris- og innflutningsnefnd hafði hafnað innflutn-
ingsbeiðni á bifreið til útkeyrslu á kaffi í Reykjavík. Taldi bréfritari upp
kosti bifreiðarinnar sem væri bæði létt og eyddi litlu eldsneyti. Bifreiðin
væri því mjög ódýr í rekstri, „þar að auki mun vera mögulegt að nota sem
bílstjóra konu, sem yrði fyrirtækinu kaup-ódýrara." Sjá ÞÍ. Fjármálaráðu-
neytið 1991-B/118 6 1932-1933. Gjaldeyris- og innflutningsnefnd 222. Bréf
til fjármálaráðuneytisins, dagsett 10. júní 1932.
17 ÞÍ. Viðskiptamálaráðuneytið, 1994 - D2 /1 1931-1940. Gjörðabók Inn-
flutningsnefndar, bls. 144.
18 Sjá t.d. þegar gjaldeyris- og innflutningsnefnd var knúin til að veita fyr-
irtækinu Gunnar Ólafsson og Co. leyfi til innflutnings á vefnaðarvöm í
apríl 1936 vegna þess að þáverandi atvinnumálaráðherra, Haraldur Guð-
mundsson, hafði gefið Jóhanni Jósefssyni vilyrði um það mál. Sjá ÞÍ. Við-
skiptamálaráðuneytið, 1994 - D2 /1 1931-1940. Gjörðabók Innflutnings-
nefndar, bls. 290.
19 Sjá Jakob F. Ásgeirsson: Þjóð í hafti, bls. 61.
20 Stjórnartíðindi 1935 B, bls. 31.
21 Stjórnartíðindi 1935 B, bls. 186.
22 ÞÍ. Fjármálaráðuneytið, 1991-B /128 2 1934-1935. Innflutnings- og
gjaldeyrisnefnd 2234, Starfsreglur gjaldeyris- og innflutningsnefndar,
bls. 1-2.
23 Oddur Guðjónsson: „Framkvæmd gjaldeyrishaftanna 1936." Verslunar-
tíðindi 11-12 (1936), bls. 104.
24 „Fyrsta íslenska verslunarþingið." Verslunartíðindi 11-12 (1935), bls.
131-132.
25 ÞÍ. Viðskiptamálaráðuneytið, 1994 - D2 /1 1931-1940. Gjörðabók Inn-
flutningsnefndar, bls. 264.
26 „Verslunarþingið." Vísir 15. júní 1936, bls. 2.
27 ÞÍ. Viðskiptamálaráðuneytið, 1994 - D2 /1 1931-1940. Gjörðabók Inn-
flutningsnefndar, bls. 270.
28 ÞÍ. Viðskiptamálaráðuneytið, 1994 - D2 /1 1931-1940. Gjörðabók Inn-
flutningsnefndar, bls. 272.
29 „Fimmtugur í dag: Björn Ólafsson fyrrv. fjármálaráðherra." Vísir 26.
nóvember 1945, bls. 5.
30 Björn Ólafsson: „Framkvæmd innflutningshaftanna." Vísir 15. febrúar
1937, bls. 3.
31 ÞÍ. Viðskiptamálaráðuneytið, 1994 - D2 /1 1931-1940. Gjörðabók Inn-
flutningsnefndar, bls. 338-340.
32 Björn Ólafsson: „Framkvæmd innflutningshaftanna." Vísir 15. febrúar 1937, bls. 3.
33 Bjöm Ólafsson: „Hversvegna höfðatölureglan er órjettlát." Morgunblaðið 8. október
1937, bls. 4 og 6.
34 Álit milliþinganefndar. „Álit minni hluta nefndarinnar", bls. 35.
35 Björn Ólafsson: „Framkvæmd innflutningshaftanna." Vísir 15. febrúar 1937, bls. 3. Sjá
einnig Bjöm Ólafsson í Álit milliþinganefndar í gjaldeyrismálum. „Álit minni hluta nefnd-
arinnar." Reykjavík, 1941, bls. 34 og Bjöm Ólafsson: „Gjaldeyrismálin em nú stærsta við-
fangsefni þjóðarinnar." Vísir 17. apríl 1939, bls. 3.
36 „Innflutningshöftin." Verslunartíðindi 9-10 (1931), bls. 80.
37 Björn Ólafsson: „Hvað er að gerast í gjaldeyrismálum íslendinga?" Vísir 22. febrúar
1938, bls. 3.
38 Björn Ólafsson: „Gæfuleysið í gjaldeyrismálunum." Vísir 9. maí 1940, bls. 3.
39 Sjá t.d. Jakob F. Ásgeirsson: Þjóð í hafti, bls. 81-85.
40 Björn Ólafsson: „Hvað er að gerast í gjaldeyrismálum íslendinga?" Vísir 22. febrúar
1938, bls. 3.
41 Inneignir Norðmanna hér á landi, sem vom geymdar á lokuðum reikningum bank-
anna, rúmlega tvöfölduðust t.a.m. á ámnum 1935 til 1938 að því er fram kemur í skýrsl-
um gjaldeyris- og innflutningsnefndar. Sjá ÞÍ. Fjármálaráðuneytið, 1991-B /229 5 1938-
1938 Gjaldeyris- og innflutningsnefnd 2914, skjal um inneignir Norðmanna.
42 Björn Ólafsson: „Gæfuleysið í gjaldeyrismálunum." Vísir 9. maí 1940, bls. 3.
43 Björn Ólafsson: „Gæfuleysið í gjaldeyrismálunum." Vísir 9. maí 1940, bls. 3.
44 Sjá t.d. ÞÍ. Fjármálaráðuneytið, 1991-B
/229 1 1936-1937. Gjaldeyris- og innflutningsnefnd 2464, bréf Bifreiðaeinkasölu ríkissins
til fjármálaráðherra, dagsett 27. maí 1938. í bréfinu kom fram að einkasalan var orðin
stórskuldug við Volvo verksmiðjuna í Gautaborg og að verksmiðjan myndi ekki afgreiða
neinar pantanir einkasölunnar þar til eldri skuldir hefðu verið gerðar upp.
45 Björn Ólafsson: „Hvað er að gerast í gjaldeyrismálum íslendinga?" Vísir 22. febrúar
1938, bls. 3.
46 Björn Ólafsson: „Gjaldeyrisástandið og álit landsins út á við." Frjáls verzlun 3 (1939),
bls. 3.
47 Björn Ólafsson: „Hvað er að gerast í gjaldeyrismálum íslendinga?" Vísir 22. febrúar
1938, bls. 3.
48 Björn Ólafsson: „Hvað er að gerast í gjaldeyrismálum íslendinga?" Vísir 22. febrúar
1938, bls. 3.
49 Bjöm Ólafsson: „íslendingar þurfa engir ölmusumenn að vera." Vísir 30. júlí 1938,
bls. 3.
50 Sjá t.d Jakob F. Ásgeirsson: Þjóð í hafti, bls. 114-117.
51 ÞÍ. Fjármálaráðuneytið, 1991-B /118 6 1932-1933. Gjaldeyris- og innflutningsnefnd
222, bréf gjaldeyris- og innflutningsnefndar til fjármálaráðuneytisins, dagsett 14. febrúar
1933.
52 Björn Ólafsson: „Gengismálið. Er gengislækkun þjóðarnauðsyn?" Vísir 27. febrúar
1933, bls. 2.
53 „Ársfundur Verslunarráðsins og Verslunarþingið." Vísir 13. júní 1936, bls. 3. Sömu af-
stöðu gætti hjá Birni 1933 þegar gengisfelling var þá til umræðu. Sjá Bjöm Ólafsson:
„Gengismálið. Er gengislækkun þjóðarnauðsyn?" Vísir 27. febrúar 1933, bls. 2.
54 Jakob F. Ásgeirsson: Þjóð í hafti, bls. 109.
55 Björn Ólafsson: „Hvað er að gerast í gjaldeyrismálum íslendinga?" Vísir 22. febrúar
1938, bls. 3.
56 Jakob F. Ásgeirsson: Þjóð í hafti, bls. 116.
57 Matthías Johannessen: Ólafur Thors. Ævi og störf I. Reykjavík, 1981, bls. 310.
58 Jakob F. Ásgeirsson: Þjóð í hafti, bls. 116.
59 Matthías Johannessen: Ólafur Thors: Ævi og störf I, bls. 311.
60 Ólafur Thors: „Breyting gengisskráningarinnar og afstaða meirihluta þingflokks Sjálf-
stæðisflokksins til hennar." Vísir 12. apríl 1939, bls. 5.
61 Björn Ólafsson: „Er fært að hafa frjálsa verslun á íslandi?" Vísir 21. febrúar 1939,
bls. 3.
62 Björn hafði viðurkennt þessi rök 1933. Þá viðurkenndi hann í blaðagrein að afurða-
verð sjávarútvegins væri of lágt og að hægt væri að hækka það með því að lækka gengi
krónunnar. En vegna skulda ríkissjóðs og innflytjenda erlendis taldi hann gengislækkun
ekki réttlætanlega auk þess sem hliðarverkanir, s.s. í formi hærri vaxta og skatta, yrðu
þungur baggi á efnahagslífinu. Sjá Björn Ólafsson: „Gengismálið. Er gengislækkun þjóð-
arnauðsyn?" Vísir 27. febrúar 1933, bls. 2.
63 Skjalasafn Verslunarráðs íslands. Gerðabók Verslunarráðs 1937-1942, 7. mars 1939.
64 Björn tók þó fram að það hefði ýtt undir ákvörðun sína um afsögn að hann hafi átt
erfitt með að gegna nefndarstörfum vegna annarra starfa. Sjá „Björn Ólafsson segir sig
úr gjaldeyrisnefndinni." Vísir 12. janúar 1940, bls. 1.
65 „Björn Ólafsson segir sig úr gjaldeyrisnefndinni." Vísir 12. janúar 1940, bls. 1.
66 Björn Ólafsson: „Verzlunarstéttin og þjóðin." Frjáls verslun 6-8 (1942), bls. 2.
67 Björn Ólafsson: „Framkvæmd innflutningshaftanna." Vísir 15. febrúar 1937, bls. 3.
68 Bjöm Ólafsson: „Viðskipti og fjármál." Vísir 1. desember 1938, bls. 10.
69 Sjá t.d. Bjöm Ólafsson: „Framkvæmd innflutningshaftanna." Vísir 15. febrúar 1937,
bls. 3 og Björn Ólafsson: „Röng fjármálastefna." Vísir 5. apríl 1937, bls. 4.
70 Björn Ólafsson: „Er fært að hafa frjálsa verslun á íslandi?" Vísir 21. febrúar 1939,
bls. 3.
71 Sjá t.d. „Frjáls verslun." Vísir 3. mars 1939, bls. 2.
72 Björn Ólafsson: „Verzlunin í viðjum stjómmálanna." Frjáls verslun 1 (1939), bls. 3.
73 Björn Ólafsson: „Framkvæmd innflutningshaftanna", Vísir 15. febrúar 1937, bls. 3.
74Björn Ólafsson: „Verzlunin í viðjum stjórnmálanna." Frjáls verslun 1 (1939), bls. 3.
75 Björn Ólafsson: „Verzlunin í viðjum stjórnmálanna." Frjáls verslun 1 (1939), bls. 2.
76 Björn Ólafsson: „Verzlunin í viðjum stjórnmálanna." Frjáls verslun 1 (1939), bls. 3.
77 Björn Ólafsson: „Er fært að hafa frjáísa verslun á íslandi?" Vísir 21. febrúar 1939,
bls. 3.
54