Jökull


Jökull - 01.12.1983, Side 87

Jökull - 01.12.1983, Side 87
Rist, S. 1976: Grímsvatnahlaupið 1976 (The jökul- hlaup from Grímsvötnin 1976). Jökull 26:80-90. Sigvaldason, G.E. 1963: Iníluence of geothermal activity on the chemistry of three glacier rivers in southern Iceland. Jökull 13: 10-17. Sigvaldason, G.E. 1964: Some geochemical and hydrothermal aspects of the 1961 Askja erupt- ion. Beitr. Mineral. Petrogr. 10: 263-274. Sigvaldason, G. E. 1965: The Grimsvötn thermal area. Chemical analysis of jökulhlaup water. Jökull 15: 125-128. Steinthórsson, S. 1972: Skýrsla um efnagreiningu vatnssýna úr Skeiðará árin 1970-1972 (A report of the analysis of water samples from River Skeidará 1970-1972). Science Inst. Prof. Paper RH-G-72-B3, 10 pp., Tables and Figures. (Mineographed, in Icelandic). Tómasson, H., H. Kristmannsdóttir, S. Pálsson, and P. Ingólfsson 1974: Efnisflutningar í Skeiðarárhlaupi 1972 (Material transpórt in the jökulhlaup of Skeidará 1972). Energy Authority Prof. Paper OS-ROD 7407, 20 pp., Tables and Figures. (Mimeographed, in Icelandic). Tómasson, H., S. Pálsson, and P. Ingólfsson 1980: Com- parison of sediment load transport in the Skeid- ará jökulhlaups in 1972 and 1976. Jökull 30: 21-33. Thorarinsson, S. 1974: Vötnin stríð. Saga Skeiðarár- hlaupa og Grímsvatnagosa (The history ofjökul- hlaups in the river Skeidará and eruptions in Grímsvötn), 254 pp., Menningarsjóður, Reykja- vík (in Icelandic). Thorarinsson, S. 1975: Katla og annáll Kötlugosa (Katla and its volcanic history). Arb. Ferðafél. ísl. 1975, pp. 129-149 (in Icelandic). UPPLEYST EFNI í HLAUPVATNI SKEIÐARÁR OG JARÐHITASVÆÐIÐ í GRÍMSVÖTNUM Sigurbur Steinþórsson, Raunvísindastofnun Háskólans Níels Óskarsson, Nornenu Eldfjallastöðinni ÁGRIP Um það bil mánuði fyrir eldgosið í Öskju 1961 myndaðist jarðhitasvæði þar sem gígurinn síðar opnaðist. Þetta leiddi til þeirrar hugmyndar, að hægt væri að segja fyrir um eldgos undir jökli með því að fýlgjast með aukningu jarðhitavatns í jökul- ám sem frá slíkum svæðum falla (Sigvaldason 1963, 1964, 1965). Var um árabil safnað reglulega sýnum úr ýmsum ám, Jökulsá á Sólheimasandi, Múlakvísl og Skálm, en auk þess voru tekin sýni daglega úr 6 Skeiðará árin 1971 og 1972, og náði sú söfnun yfir jökulhlaupið 1972. Þessar efnagreiningar voru gefn- ar út í skýrslu Raunvísindastofnunar háskólans 1972 (Steinthórsson 1972). Greinin lýsir frekari túlkun þessara vatnsefnagreininga úr Skeiðará, og auk þess fáeinum greiningum, sem gerðar hafa verið á vatni úr Skaftá. Mynd 4 sýnir styrk nokkurra uppleystra efna í Skeiðará fyrir hlaupið og hina miklu aukningu, sem varð í hlaupinu. Efnin eru af þrennum toga, úr úrkomunni, úr seti sem áin ber með sér, og úr jarðhitavatni og gufum. I ljós kemur, að einungis efni í þriðja flokknum, af jarðhita-uppruna, aukast að marki í hlaupinu, og þess vegna er hægt að nálgast efnasamsetningu vatnsins úr Grímsvötn- um með því að draga styrk hvers efnis í venjulegu Skeiðarárvatni frá styrknum í hlaupvatninu. Þetta er sýnt í Töflu 3, þar sem dálkar 5 og 6 gefa sam- setningu Grímsvatnavatnsins. Hinn mikli styrkur uppleystra efna í Grímsvatna- lóninu sýnir að jarðhitavatn, en ekki gufa, streymir inn í lónið, því gufa ber engin önnur efni með sér en gös, kolsýru og brennisteinsgufu. Þess vegna er hægt að nota aðferðir jarðhitafræðinnar til að meta hita- stig jarðhitavatnsins, sem streymir inn í lónið: 1) Ut frá hlutfallinu Na/K í vatninu er hitastig jarðhitavatnsins reiknað (sjá Töflu 4). Það reyn- ist vera 104°C fyrir 1972-hlaupið, en 192°C fyrir 1982-hlaupið. 2) Styrkur kísils í vatninu við þessi hitastig er reikn- aður, þar sem gert er ráð fyrir jafnvægi við kalse- don við lægra hitastigið (1972), en kvars við hið hærra (1982). 3) Með samanburði milli þess kísils, sem mældur er í vatninu, og þess sem ætti að vera í því skv. þessum reikningum, fæst þynningjarðhitavatns- ins í lóninu vegna bræðsluvatns, sem er af tvenn- um toga, annars vegar bráðnunar íshellunnar yfir lóninu, hins vegar bráðnunar á yfirborði jökulsins og annars staðar innan vatnasviðs Grímsvatna. 4) Efgert er ráð fyrir því að Ca íjarðhitavatninu sé í jafnvægi við kalkspat má reikna út styrk kolsýru sem uppleyst er í jarðhitavatninu og einnig sýru- stig þess - sú kolsýra, sem umfram er skv. efna- greiningum var þá í formi gufubólna. I Töflu 3 (7. og 8. dálki) er skráð samsetning jarðhita- vatnsins sem streymdi inn í Grímsvatnalónið fyrir hlaupin 1972 og 1982. Hún minnir að veru- legu leyti á samsetningu vatns frá Lýsuhóli á Snæfellsnesi. 5) Frá þessum niðurstöðum er síðan reiknað út JÖKULL 33. ÁR 85
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184

x

Jökull

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.