Morgunblaðið - 02.03.1967, Blaðsíða 17
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 2. MARZ 1967.
17
skátahreyfingin
í SÍÐUSTU viku voru liðin 110 ár frá fæðingu stofnanda
skátahreyfingarinnar, en það var Robert Baden-Powell,
og í tilefni af því flutti skátahöfðingi ísiands, Jónas B.
Jónsson, fræðslustjóri, erindi um hann á fundi í Rotary-
klúbbi Reykjavíkur á miðvikudaginn var, 22. febrúar.
Morgunblaðið fékk leyfi Jónasar til þess að birta erindið.
komizt að í Charter-House-skól-
anum, en Charter-house-skólinn
var gömul stofnun, upphaflega
klaustur frá 14. öld, en tók þá
RiOBERT Baden Powell var fædd
ur í London 22. febrúar 1857.
I»ann mánaðardag halda skátar
hvarvetna um heim hátíðlegan.
Þegar einstaklingur öðlast
heimsfrægð á tveimur gerólíkum
sviðum, hlýtur að vera lær-
dómsríkt að gefa gaum að ævi
hans og athuga þáttaskiptin í
lífi hans, jafnvel þótt aðeins í
stórum dráttum sé. Fyrir nokkr-
um árum voru tveir Englend-
ingar að ræða um Baden Powell
og sagði annar, að ljóst væri, að
Baden Powell hefði verið mikil-
menni, enda hefði hamingjan
alltaf fylgt honum. Hinn svaraði
að það .væri rétt, að Baden
Powell hefði verið mikilmenni,
eu ekki af því að hamingjan
hefði fylgt honum, það væri
sönnu nær að segja, að mikil-
mennin nýttu til fulls þau tæki-
færi, sem á vegi þeirra verða og
þá hæfileika, sem þeim eru gefn
ir í vöggugjöf og þróast með
þeim í uppeldi.
Robert skrifaði nokkrar regl-
ur á blað þegar hann var átta
ára gamall: „Reglur fyrir mig
þegar ég er orðinn stór.“ Hann
segir þar m.a.: „I>ú verður að
biðja til guðs hvenær sem þú
getur, en þú getur ekki orðið
góður með því einu að biðja, þú
verður að reyna eins og þú getur
að vera góður“. I>að sá segja, að
þessi regla hafi verið honum leið
arljós gegnum lífið.
Líf Banden Powell skiptist í
tvo megin þætti, fyrri þátturixvn
er þjónusta hans í hernum, en
hinn er starf hans fyrir skáta-
hreyfinguna. En þegar skyggnzt
er í ævisögu hans og minningar,
hlýtur hugurinn ósjálfrátt að
hverfa að tjaldbúðum á Brown-
sea-eyju, sú eyja er við suður-
strönd Englands, rétt fyrir vestan
Bournemouth. Þar safnaði hann
saman 25 drengjum úr ýmsum
áttum og ýmsum stéttum árið
1907 og reyndi í hálfan mánuð
að koma í framkvæmd þeim hug
myndum, sem smám sarnan
höfðu myndast í huga hans, varð
andi uppeldi drengja. Brown-
sea-eyjan er því í naun og veru
fæðingarstaður skátahreyfingar-
innar. Og það er eins og allt
starf Baden Powell fram að
fimmtugsaldri hafi miðast að því
að gera honum kleift að byggja
upp þessa æskulýðsstarfsemi,
sem hefur náð svo mikilli út-
breiðslu sem raun ber vitni um.
Þótt móðirin hefði mikil áhrif
á Robert, höfðu eldri bræður
hans það einnig. En með þeim
fór hann í margar útilegur og
margar róðrarfeðir. Bræður hans
voru mjög áhugasamir um íþrótt
ir, þeir voru góðir sundmenn,
knattspyrnumenn og áhugamenn
um sjómennsku. Hann kynntist
hjá þeim afli samstarfs, gildi taf-
arlausrar hlýðni og hvað er að
gjalda fyrir eigin mistök. Hann
segir frá því einu sinni, þegar
hann hafði sett of mikið salt í
súpuna, þegar hann var kokkur,
þá ,var hann látinn borða hana
alla sjálfur. Naumur fjárhagur
móðurinnar opnaði augu hans
Heimsókn Baden Powell tii Islands 12. ágúst 1938. Á myndinni
eru talin frá vinstri. Jakobína Magnúsdóttir kvenskátaforingi,
Lady Baden Poweli, Baden Poweli og Helgi Tomasson, skáta-
höfðingi.
Jónas B. Jónsson
aðeins 40 drengi í einu, sjálfsagt
valda nemendur, enda komu
þaðan margir af hinum ágæt-
ustu mönnum Breta. sem létu
hermenn hans báru af öðrum í
snyrtimennsku, að vaskleika á
vígvellinum, að siðprýði og
hreysti. Hann var mjög farsæll
foringi, góður teiknari og rit-
höfundur og vann sér brátt mik-
inn orðstír á því sviði. Og frá
Indlandi fór hann aftur til Suð-
ur-Afríku, þegar Búastríðið stóð
og vörn Banden Powell við
Mafeking, talin með því bezta,
sem um getur í hernaðarsögu
Englendinga. Hann var eftir
Á gamlársdag 1961. Skátar flytja forseta Islands áramótakveðju.
fyrir ánægjunni af því að gera
hlutina sjálfur og notast við það,
sem til var.
Þegar Robert var 13 ára fékk
hann skólavist í Edinborg, en
rétt áður en hann fór þangað var
honum tilkynnt, að hann hefði
Gamlarskvöld 1961. Reykviskir skatar senda forseta Islands ára-
mótakveðju skátahöfðingja og íslenzku skátahreyfingarinnar
með Ijósmerkjum yfir Skerjafjörð, þar sem annar hópur skáta
tók á móti kveðjunni, skrautritaði hana og færði forsetanum.
Svaraði forsetinn með kveðju til skátahöfðingja og var hún send
með' sama hætti.
mikið til sín taka um aldamót-
in. Á þeim skóla kynntist hann
manni, sem hét dr. Brow, ágæt-
ur maður og góður kennari og
hafði mikla trú á gildi einstakl-
ingsins. Hann kenndi Baden
Powell svo vel að nota hæfi-
leika sína, að af 700 nemendum,
sem gengu samtímis undir her-
próf, varð hann nr. tvö í ridd-
araliðinu og nr. 4 í fótgöngulið-
inu. Síðan var hann skráður
beint í sveit riddaraliðs og send-
ur til Indlands, og varð það upp-
haf af margra ára herþjónustu
í Indlandi og Afríku.
í Indlandi iðkaði Baden Pow-
ell mikið íþróttir og hvers kon-
ar útilíf. Hann hafði yndi af
hestum og ferðalögum, tók þátt
í villisvínaveiðum, í austurlenzk-
um knattleik, sem fer fram á
hestum og vann árið 1883 mikil
verðlaun, Kadir-bikarinn, sem
þótti mikill frægðarauki í þann
tið. Frá Indlandi var hersveit
hans flutt til Afríku og þar nutu
sín vel athyglis- og ályktunar-
gáfur hans, sem móðir hans hafði
þroskað með honum í æsku og
hann þjálfað með sér í herþjón-
ustunni í Indlandi. Frá Afríku
var hann aftur sendur til Ind-
lands og hafði þar það starf með
höndum að þjálfa hersveitir, og
þetta þjóðhetja og var fagnað
geysilega vel þegar hann kom
aftur til Englands.
f æviminningum sinum segir
Baden Powell frá mörgum
skemmtilegum atvikum, sem
komu fyrir hann í hernaðarferli
hans. Þegar hann kom heim frá
Afríku 1903 var hann geirður að
yfirþjálfara riddaraliðsins. Eitt
sinn ákvað yfirherstjórnin, að
hverri sveit riddaraliðsins skyldi
fylgja tvær stórar vélbyssur og
tveir hestar skyldu draga hverja
byssu. Byssurnar og hestarnir
komu á réttum tíima til herdeild-
anna, en það gleymdist að senda
aktygin. Baden Powell skrifaði
nokkrum sinnum og bað um at-
tygin, en fékk ekkert nema við-
urkenningu fyrir því, að bréfin
hefðu verið móttekin. Fann hann
þá upp á því að senda yfirher-
ráðinu teikningu aí aktygja-
lausum hesti, sem ýtti vélbyss-
unni áfram með rassinum. Tók
hann það fram í bréfi, að hann
afiþakkaði sínar fyrri pantanir,
þar sem hann hefði uppgötvað,
að aktygi væru ónauðsynleg,
hann væri farinn að þjálfa hest-
ana í því að ýta fallbyssunum
áfram. Við þessu bréfi féikk
Baden Fowell ekkert svar, en ak-
tygin komu um hæl.
í Indlandi hafði Baden Pow«
ell skrifað bækling um herþjálf-
un. Hann kallaði þann bækling
Aids to Scouting og þegar hann
kom heim til Englands var hon-
um sagt að margir skólakennarar
og liðsforingjar notuðu bækling
hans, aðallega við ferðalög, úti-
líf og útilegur og ýmis konar
þjálfun.
Maður að nafni Sir. William
Smith hafði 1883 sitofnað til
drengjasamtaika á vegum sunnu-
dagaskólasam/bandsins. f þessum
samtökum voru drengir frá 11-
17 ára og voru þau kölluð Boys
Brigade. Þessi samtök eru ennþá
til og eru nú innan þeirra vé-
banda um 250 þúsund drengir.
Sir William Smith bað Baden
Powell um að skrifa aðra bók,
sem væri byggð á sömu sjónar-
miðum, en þó á breiðari grund-
velli. Það gerði Baden Poweil
árið 1907, þegar hann hætti i
herþjónustunni. Var dvölin á
Brownsea-eyju nokkurs konar
tilraun á þessum hugmyndum
hans. Hann kallaði bók sína
Scouting for Boys og var hún
gefin út í ‘hefturn hálfsmánaðar-
lega og fyrsta heftið kom út í
janúar 1908. Drengir um gervallt
landið keyptu bókina og hópuð-
ust saman í smáflokka, klædd-
ust í stuttar buxur og voru með
staf í hendi eins og Baden Pow-
ell hafði oft notað í herþjónustu
sinni og á Brownsea-eyju. Árang
urslaust reyndi Baden Powell að
fá einhvern til þess að taka
þennán mikla hóp drengja undir
verndarvæng sinn, en það var
þegar orðið ljóst, að drengirnir
sjálfir höfðu hafið þarna nýja
hreyfingu. Fleiri útgáfur af bók-
inni komu á markaðinn í Eng-
landi og jafnframt barst bókin
til annarra landa, en í maí 1908
kom fyrsta heildarútgáfan út.
Var Chile fyrsta landið utan
Bretlands þar sem bókin var
tekinn í notkun. Sumir héldu að
þetta væri stundarfyrirbæri, en
svo fór, að skrifstofa var leigð
undir starfsemina. Ári seinna var
upplagið af bókinni orðið 100
þúsund eintök og 1910 heimilaði
Eðvarð konungui 7. að gefið væri
út sérstakt skátamerki, Kings
Scout Badge og lávarðarnir
Kitéhener og Haldane unnu að
því að fá Baden Powell til að
segja sig úr hernum og helga
skátunum starfskrafta sína.' Þetta
gerði Baden Powell. Churchill
segir reyndar í endurminning-
um sínum, að hermálaráðuneytið
hafi verið fúst til þess að veita
Banden Powell lausn, því að það
hafði ekki verið of ánægt með
þá miklu aðdáun, sem fólst í
hyllingu fólks á Baden Powell.
Ohurohill segir einnig, að þessi
ákvörðun Baden Powells að
segja sig úr hernum og taka upp
starf í skátahreyfingunni hafi
verið happ fyrir England, ein-
kunnarorðin „Vertu viðbúinn“
hafi haft mikla þýðingu fyrir
Framhald á bls. 11.
Baden Powell og