Sagnir - 01.06.2000, Blaðsíða 102

SlGFÚS ÓLAFSSON
ER FÆDDUR ÁRID 1974. HANN STUNDAR BA
NÁM í SAGNFRÆÐI VIÐ HÁSKÓLA ÍSLANDS.
„Syndugi maður sjá að þér"
Þjófnaðarmál Guðrúnar Eiríksdóttur ÚR Miðvík
Á fimmtudagskvöldi, næstu á eftir allraheil-
agramessu, í nóvember haustið 1808, á nóttu tíma,
æði löngu eftir dagsetur, varð vart við reyk í baðstof-
unni á Neðri-Dálksstöðum í Eyjafirði. Þegar svipast
var um í skemmu á bænum fannst þar eldur. Daginn
eftir urðu menn varir við að munir og peningar hefðu
horfið úr skemmunni. Ummerki þjófnaðar voru aug-
ljós.1 Ljóst þótti frá upphafi að einhver á nágranna-
bænum Miðvík væri sekur. Réttarhöld í málinu
hófust þann 14. janúar 1809 á Svalbarði á Svalbarðs-
strönd í Eyjafirði. Þórður Björnsson sýslumaður hafði
umsjón með réttarhöldunum. Allmörg vitni voru
kölluð fyrir réttinn og er skilmerkilega greint frá
spurningum réttarins og svörum vitna í Dóma og
Þingbók Þingeyjarsýslu 1804-1817 en stuðst er við
dóma- og þingbókina sem megin heimild í þessari
grein. Málið kom til kasta landsyfirréttar og þar var
dómurinn yfir Guðrúnu Eiríksdóttur, sem játaði á sig
sakir heima í héraði, mildaður. Málarekstur stóð með
hléum fram á sumar 1809. Málinu lauk þann 15. júlí
þegar Guðrún Eiríksdóttir í Miðvík tók út refsingu
sína, tuttugu og fimm vandarhögg.
Heimilisfólk á Neðri-Dálksstöðum og í Miðvík
Neðri-Dálksstaðir standa rétt norðan við Svalbarðs-
eyri í Eyjafirði, Suður-Þingeyjarsýslu, og er enn búið
þar. Árið 1808-1809 var Jóhann Jónsson bóndi á
Neðri-Dálksstöðum. Þar bjuggu einnig systir hans,
Elín Jónsdóttir heimiliskvinna, 46 ára fædd og uppal-
in þar í sókninni, og Hallgrímur Hallgrímsson, hús-
maður, en frá þeim tveimur var stolið. Auk þeirra
voru einnig til heimilis á Neðri-Dálksstöðum Aðal-
björg Jóhannesdóttir, ómyndugt stúlkubarn á tólfta
ári, og Steinvör Jóakimsdóttir, vinnustúlka. Ekki er
getið um fleira heimilisfólk á Neðri-Dálksstöðum en
Guðfinna Þorfinnsdóttir frá Syðri-Vargá var gestur
þar þegar þjófnaðurinn átti sér stað. Jóhann bóndi af-
tók það við vitnaleiðslur að Guðfinna hefði átt
„Hún sagðist hafa stigið inn á baðstofugólfið en ekki inn í húsið og heyrt að verið var að
Ijúka við sálminn „Syndugi maður sjá aðþér". Það má með sanni segja að sálmasöngurinn
íMiðvík hafi verið við hæfi þelta kvöld."
nokkurn hlut að máli. Allir nema Hallgrímur voru á bænum
þegar þjófnaðurinn átti sér stað en hann var staddur úti í Garðs-
vík sem stendur einum 4-5 km norðan við Neðri-Dálksstaði.2
Frá upphafi grunaði menn að þjófinn væri að finna í Miðvík
og verður greint frá ástæðum þess hér á eftir. Miðvík stendur 6-
7 km norðan við Neðri-Dálksstaði og þar var búið til ársins 1966
og svo aftur á árunum 1977-82 en þá fór bærinn í eyði. Ábúend-
ur í Miðvík á árunum 1808-1809 voru hjónin Guðmundur Jóns-
son og Guðrún Eiríksdóttir. Guðrún var 46 ára gömul. Hún
fæddist í Sundi í Grýtubakkahreppi og ólst upp í Höfðahverfi.3
Hallgrímur var sonur Guðrúnar, 22 eða 23 ára. Hann var fædd-
ur og uppalinn á Borgargerði í Laufássókn og fermdur af séra
Jóni Þorlákssyni á Bægisá í Vaðlasýslu.4 Einnig bjuggu í Miðvík
hjónin Jón Ólafsson og Kristín Jónsdóttir. Kristín var á milli þrí-
tugs og fertugs, fædd og uppalin í Laufássókn. Árni Jónsson var
húsmaður á bænum, 62 eða 63 ára. Guðrún Jónsdóttir, dóttir
Guðrúnar og stjúpdóttir Guðmundar, var einnig á heimilinu en
hún var á nítjánda ári. Hún var í Miðvík þegar þjófnaðurinn átti
sér stað en var að hluta til í vinnumennsku á Meyjarhóli. Á
heimilinu var einnig ungbarn sem Guðrún yngri gæti hafa átt
en nafns barnsins er ekki getið.5
100