Tíminn - 24.12.1943, Blaðsíða 39

T í M I N N
39
Guð sér sannleikanu .... Frh. af bls 22
skegghýjung, tók að segja hinum ástæð-
una til þess, að hann var handtekinn.
— Vinir mínir, ég tók bara hest, sem
var bundinn við sleða, og þess vegna var
ég handtekinn og kærður fyrir þjófnað.
Ég kvaðst aðeins hafa tekið hann til þess
að komast fyrr heim, og síðan sleppt hon-
um. Þar að auki var ökumaðurinn einka-
vinur minn. Ég sagði þeim því, að ekkert
væri við þetta að athuga. — Nei, sögðu
þeir, þú stalst honum. En hvernig og hvar
ég stal honum gátu þeir ekki sagt. Að
vísu hefi ég framið glæp og ætti þess
vegna að hafa komið hingað fyrir löngu,
en í það skipti komst ekki upp um mig.
Nú hefi ég verið sendur hingað tilefnis-
laust. — Nei, þetta er ekki rétt, sem ég
sagði ykkur, ég hefi komið til Síberíu áð-
ur, en var hér ekki lengi.
— Hvaðan ertu? spurði eihhver.
— Frá Vladimir. Fjölskylda mín er þar.
Ég heiti Makar, en sumir kalla mig líka
Szmionich. Aksionov leit upp og sagði:
— Segðu mér, Szmionich, kannast þú
við kaupmenn í Vladimir, sem heita
Aksionov? Eru þeir enn á lífi?
— Hvort ég þekki þá? Auðvitað geri
ég það. Aksionovarnir eru auðugir menn,
þó að faðir þeirra sé í Síberíu, — senni-
lega syndari á borð við okkur. En hvað er
að segja af þér, afi, hvernig komst þú
hingað?
Aksionov langaði ekki til að tala um ó-
gæfu sína. 'Hann andvarpaði aðeins og
sagði:
— Ég hefi verið í fangelsi í 26 ár fyrir
syndir mínar.
— Hvaða syndir? spurði Makar Szmi-
onich.
En Aksionov sagði bara:
— Já, ég hlýt að hafa verðskuldað það.
Hann mundi hafa sagt meira, hefðu fé-
lagar hans ekki sagt gestunum, hvers
vegna hann var sendur til Síberíu. Þeir
sögðu frá. vígi kaupmannsins og hnífn-
um, sem hafði verið látinn í poka Aksi-
onovs, og svo hefði hann verið dæmdur
ranglega.
Þegar Makar Szmionich heyrði þetta,
leit hann á Aksionov, klappaði á kné sér
og sagði:
— Jæja, þetta er ágætt! Hreinasta af-
bragð En mikið ert þú orðinn gamall, afi!
Hinir mennirnir spurðu hann þá, hvers
vegna hann væri svo undrandi og hvar
hann hefði séð Aksionov áðpr. En Makar
Szmionich svaraði ekki. Hann sagði að-
eins: Það var ágætt, að við skyldum hitt-
ast hérna, piltar.
Aksionov fór þá að hugsa um það, hvort
þessi maður mundi vita, hver það var, sem
drap kaupmanninn, og svo sagði hann:
— Ef til vill hefir þú sitthvað heyrt
um þetta mál. Kannske þú hafir séð mig
áður?
— Hvernig átti.ég að komast hjá að
heyra það? Heimurinn er fullur af sögu-
sögnum. En það langt síðan, og ég hefi
gleymt því, sem ég heyrði þá.
— Ef til vill hefir þú heyrt, hver drap
kaupmanninn? spurði Aksionov.
Makar Szmionich hló og svaraði:
— Það hlýtur að hafa verið sá, sem átti
pokann, sem hnífurinn fannst í. Ef ein-
hver hefir falið hnífinn þarna, þá er hann
ekki þjófur fyrr en hann næst, eins og
máltækið segir. Hvernig átti nokkur mað-
ur að geta látið hníf í poka þinn meðan
þú hafðir hann undir höföinu? Þú mundir
vissulega hafa vaknað.
Eftir að Aksionov hafði heyrt þessi orð,
var hann sannfærður um, að þetta væri
maðurinn, sem hafði drepið kaupmann-
inn. Hann stóð upp og gekk burtu. Alla
nóttina lá Aksionov andvaka. Hann var að
hugsa um ólán sitt, og ímyndunaraflið barl
hann víða. Hann hugsaði um konu sína
eins og hún var, þegar hann lagði upp í
markaðsförina. Hann sá hana eins og hún
stæði ljóslifandi fyrir framan hann, sá
andlit hennar og augu og heyrði hana
hlæja. Hann sá börnin sín eins og þau
voru þá, eitt í lítilli treyju, en annað við
brjóst móður sinnar. Hann sá líka sjálfan
sig í anda, ungan og glaðan, eins og hann
var á þeim dögum. Hann minntist þess,
þegar hann sat og lék á gítarinn í and-
dyri gistihússins, áður en hann var tekinn
fastur, glaður og áhyggjulaus. Hann sá
fyrir sér staðinn þar sem hann var hýdd-
ur, böðulinn og fólkið, sem horfði á, hlekk-
ina, semshann var bundinn með, afbrota-
mennina, tuttugu og sex ára fangelsisvist,
og loks hina ótímabæru elli. Hugsunin um
þetta allt fékk svo mikið á hann, að hann
langaði mest af öllu til að fyrirfara sér.
— Og það eru allt verk þessa þorpara,
hugsaði Aksionov. Hann fylltist svo mikilli
heift gegn Makar Szmionich, að hann
langaði' til að hefna sín á honum, jafnvel
þótt það kyríhi að kosta hann sjálfan lífið.
Hann baðst fyrr ialla nóttina, en sál hans
gat ekki fundið frið. Daginn eftir kom
hann ekki nálægt Makar Szmionich eða
leit á hann.
Þannig leið hálfur mánuður. Aksionov
gat ekki sofið um nætur og leið svo illa,
að hann vissi naumast, hvað hann ætti
að taka til bragðs.
Um nótt eina, er hann var á gangi um
fangelsið, veitti hann því athygli, að mold
hrapaði inn undir einu rúmfletinu, sem
fangarnir sváfu á. Hann nam' staðar til
þess að sjá, hvað þetta væri. Allt í einu
skreið Makar fram undan fletinu og leit
skelfdum augum á Aksionov. Aksionov
reyndi að komast burtu án þess að líta
á Makar, en hann greip hönd hans og
sagði honum að hann hefði grafið göng
undir vegginn og losað sig við moldina
með því að láta hana í stígvélin sín og
tæma þau svo á hverjum degi á veginn,
þegar fangarnir voru reknir til vinnunn-
ar. — Þú hefir þig hægan, gamli maður,
og þú skalt sleppa líka. Ef þú kjaftar frá
þessu, verð ég hýddur til dauða. En fyrst
skal ég þó drepa þig.
Aksionov skalf af reiði, er hann 'leit á
óvin sinn. Hann kippti að sér hendinni og
sagði:
— Ég hefi enga löngun til að komast
undan, og þú þarft ekki að drepa mig
nú, þú drapst mig fyrir löngu. En guð
einn ræður, hvort ég segi frá þessu eða
ekki.
Næsta dag, þegar farið var með afbrota-
mennina á vinnustaðinn, tóku varðmenn-
irnir eftir því, að einn fanganna hellti
mold úr stígvélunum sínum. Fangelsið var
þegar rannsakaö og göngin fundust.
Sýslumaðurinn kom og spurði alla fang-
ana, til þess að komast eftir því, hver
hefði grafið göngin. Engirín kyaðst hafa
hugmynd um þetta. Þeir, sem vissu af
þessu, vildu ekki koma upp um Makar, af
því að þeir vissu, að gengið yrði næst lífi
hans með hýðingu. Að síðustu snéri
landsstjórinn máli sínu til Aksionovs, sem
hann vissi, að var ráðvandur maður, og
sagði við hann:
— Þú er sannorður maður. Segðu mér í
guðs nafni, hver gröf göngin.
Makar Szmionich. virtist algerlega á-
ríyggjulaus, er hann horfði á landsstjór-
ann og gerði ekki svo mikið sem hvarfla
augunum til Aksionovs. Varir og hendur
Aksionovs titruðu, og lengi vel gat hann
ekki komið upp nokkru orði. — Hvers
vegna ætti ég að hlífa þeim manni, sem
hefir rænt mig lífinu? hugsaði hann. Lát-
um hann gjalda þess, sem ég hefi orðið
að þola hans vegna. En ef ég Ijósta þessu
upp, verður hann kannske hýddur til bana,
og ef til vill hefi ég hann fyrir rangri
sök. En hvað yrði hlutur minn betri fyrir
það?
— Jæja, gamli maður, endurtók lands-
stjórinn, — segðu mér sannleikann. Hver
gróf göngin undir vegginn?
Aksionov leit snöggvast á Makar og
sagði:
— Ég get ekki sagt það, herra minn. Það
er ekki guðs vilji, að ég segi það. Gerðu
það sem þér sýnist við mig, ég er á þínu
valdi.
Hvernig sem landsstjórinn reyndi var
Aksionov ófáanlegur til að segja meira,
og því var málið látið niður falla.
Nóttina eftir, þegar Aksionov var að
festa blund i rúmi sínu, kom einhver hljóð-
lega að rúmi hans og settist niður. Hann
rýndi út í myrkrið og gat greint að þetta
var Makar.
— Hvað vilt þú, að ég geri fleira. fyrir
þig? spurði Aksionov. — Hvers vegna kem-
urðu hingað?
Makar beygði sig yfir Aksionov og hvísl-
og mælti:
— Hvað viltu? Farðu burtu eða ég kalla
á vörðinn!
Makar beygði sig yfir Aksionov og svísl-
aði:
— Ivan Dmitrich, fyrirgefðu mér.
— Hvað? spurði Aksionov.
— Það var ég, sem drap kaupmanninn
og faldi hnífinn í varningi þínum. Ég ætl-
aði að drepa þig líka, en heyrði einhvern
hávaða úti fyrir og faldi því hnífinn í
poka þínum og slapp út um gluggann.
Aksionov þagði og vissi ekki, hvað hann
átti að segja. Makar stóð upp af rúminú
og kraup á jörðinni.
— Ivan' D^mitrich, sagði hann, — fyrir-
gefðu mér. f guðs bænum fyrirgefðu mér.
Ég ætla að játa að hafa drepið kaupmann-
inn og þá verður þú latinn laus og getur
farið heim.
— Það er auðvelt fyrir þig að tala, sagði
Aksionov, — en ég hefi þjáðst þín vegna
þessi 26 ár. Hvert ætti ég að fara núna?
Konan mín er dáin og börnin hafa gleymt
mér. Ég get hvergi farið.
Makar stóð ekki upp, en sló höfðinu við
gólfið.
— Ivan Dmitrich, fyrirgefðu mér, hróp-
aði hann. — Þegar þeir hýddu mig með
hnútasvipunni, leið mér ekki jafn illa og
mér líður nú, af því að sjá þig. Samt
kenndir þú í brjósti um mig og komst ekki
upp um mig. í guðs nafni fyrirgefðu mér,
þótt ég sé níðingur. Og hann fór að snökta.
Þegar Aksionov heyrði það, fór hann að
gráta líka.
— Guð fyrirgefur þér, sagði hann. Ef til
vill er ég hundrað sinnum verri en þú.
Honum létti við þessi orð sín og hætti að
þrá heim. Hann óskaði ekki framar að
yfirgefa fangelsið, en vonaði aðeins, að
hinzta stundin væri ekki fjarri.
Þrátt fyrir orð Aksionovs, játaði Makar
sekt sína." En þegar skipunin um að láta
Aksionov lausan kom, var hann örendur.
*