Morgunblaðið - 07.05.1964, Blaðsíða 8

MORG U N B LAÐIB
r
Fimrntudagur 7. maf I9S4
8
Sorgarsaga stóreignaskatfsins
FJármálaráðherra svarar fyrirspurnum á Alþíngi
Á DAGSKRÁ Sameinaðs
þings í gfer var fyrirspurn til
fjármálaráðherra um stór-
eignaskatt frá Lúðvíki Jóseps
syni. Hljóðaði fyrirspurnin
þannig:
a. Hve miklu nam álagSur stór-
eignaskattur samkv. 1. nr. 44
3. júní 1957?
b. Hve mikið hefur verið inn-
heimt af skattinum og hve
mikið á árunum 1961. 1963
og 1963 hverju um sig?
e. Hve mikið af þessu íé hefur
þegar verið afhent bygging-
arsjóði ríkisins vegna íbúð-
arhúsaiána?
Um fyrsta lið fyrirspurnarinn-
ar sagði fjármálaráðherra, Gunn-
ar Thoroddsen, að þótt spurning
in vaeri einföld, yrði svarið flók
K, því að af þeim skatti, sem
uppháflega var á lagður, stæði
tæpur helmingur eftir. Dómstól
ar hefðu farið höndum um stór
eignaskattslögin og dæmt sum á
kvæði þeirra stjórnarskrárbrot.
Kakti ráðherrann síðan sögu
skattsins.
Álagningu skattsins var upp-
haflega lokið 15. febrúar 1958, og
var talið, að hann næmi um 135
milij. kr. Mjög fljótt varð vart
villu á þessari tölu, svo að hann
reyndist eiga að vera 136.6 millj.
kr. Margir skattþegnar kærðu á-
lagninguna til skattstjórans í
Reykjavík, sem þennan skatt
lagði á. Hefði skattstjóri lokið
við að afgreiða kærur og reikna
skattinn út að nýju í ágúst 1958,
og var þá talið, að heildarskatt-
urinn næmi 125.9 miUj. kr.
29. nóv. 1958 gekk hæstarétt-
ardómur í máli Guðmundar Guð-
mundssonar o. fl. gegn fjármála-
ráðherra f.h. rikissjóðs. Með
þeim dómi voru úr gildi felldar
reglur stóreignaskattslaganna um
verðmætismat á eign í hlutafé-
lögum og talið, að hlutabréf
skyldi meta á sannvirði við á-
lagningu skattsins, og lagði hæsti
réttur fyrir skattayfirvöld að
Ieggja skattinn á að nýju. Því
var lokið í marz 1959, og þá tal-
ið, að heildarskatturinn næmi
nú 113.3 miilj. kr.
Þessi skattákvörðun og verð-
mætismat var kært til ríkisskatta
nefndar. í maí 1959 ákvað ríkis-
skattanefnd nýjan grundvöll fyr-
ir verðmætismati á hlutabréfum.
Nýjum endurreikningi skattsins
var lokið í des. 1959. Var þá tal-
ið, að heildarskattfjárhæðin væri
73.5 millj. kr.
í des 1959 gekk hæstaréttar-
dómur í síðari hluta máls Guð-
mundar Guðmundssonar o. fl.
varðandi skattinn. Voru þá úr
gildi felld ákvæði stóreignaskatts
laganna um fyrirfram greiddan
arf. Varð þá nauðsynlegt að
reikna skatt xnargra aðilja að
nýju.
f okt. 1962 gekk dómur hæsta-
réttar í máli Eimskipafjelags ís-
lands gegn fjármálaráðherra f.h.
ríkissjóðs, og með þeim dómi var
stórlækkað verðmætismat skatt-
yfirvalda á hlutabréfum í Eim-
skipafjelagi íslands.
Fjármálaráðherra sagði síðan,
að skatturinn næmi nú um 65.8
millj. kr. eftir þeim upplýsingum,
sem nú væru fyrir hendi. Hefði
hann því lækkað við dóma Hæsta
réttar og úrskurði skattyfirvalda
ur 136.6 millj. kr. niður í 65.8
millj. kr., eða um 70.8 millj. kr.
Kynni þessi fjárhæð enn að
breytast sökum þess, að enn er
ólokið málum, sem risu vegna
þessarar skattlagningar.
Um annan lið fyrirspurnarinn-
ar sagði ráðherrann, að alls
hefðu verið greiddar 39.881.000
kr. Árið 1961 hefðu verið greidd-
ar 2.923.000 kr. og árið 1962
542.000 kr., en árið 1963 hefði
útkoman verið mínus 366.000 kr.,
þar sem endurgreiða þurfti á því
ári af því, sem áður hafði verið
greitt.
Þriðju spurningunni svaráði
ráðherra svo, að alls hefði sjóð-
urinn fengið 14.746.000 kr.
Ráðherra bætti síðan nokkrum
athugasemdum um stóreigna-
skattsmálið við svör sín. Lögin
Gunnar Thoroddsen
um þennan skatt (nr. 44 frá 3.
júnx 1957) hefðu verið sérstæð og
óvenjuleg, sem miklar deilur
urðu um á Alþingi. Var bent á,
að þau væru ósanngjörn, misr
munuðu aðiljum, væru varhuga-
verð gagnvart atvinnuvegum
þjóðarinnar, þar eð þau íþyngdu
þeim, og með sumum ákvæðum
laganna og jafnvel lögunum í
heild væri höggið nærri stjórnar-
skránni. Saga laganna síðan Al-
þingi afgreiddi þau væri líka ein-
stæð. Dómstólar hefðx árum
saman þurft að glíma við þann
vanda, hvort lögin í heild eða
einstök ákvæði þeirra væru brot
gegn stjórnarskrá lýðveldisins.
Hæstiréttur fslands hefur bein-
línis úrskurðað, að viss ákvæði
laganna samrýmdust ekki stjórn-
arskránni.
Auk þeirra lagaákvæða, sem
Hæstiréttur ógilti, metur hann
ýmis önnur ákvæði með gagn-
rýni, án þess að telja fullnægj-
andi ástæðu til að fella þau úr
gildi.
T.d. segir í dómi Hæstaréttar
frá 2.9. nóv. 1958 svo um mis-
munun félagaforma:
„Samkv. gögnum málsins
eiga hlutafélög samkv. 1. nr.
14 frá 1957 að svara til skatts,
sem nemur röskum 81 millj.
kr., en samvinnufélög skulu
standa skil á sköttum, sem
nema 312 þús. kr. Með ákvæði
4. gr. 2. mgr. 1. er vikið frá
þeim grundvelli, sem eignar-
skatturinn almenni er reistur
á, og verður því ekki neitað,
að þessum félagsformum er
gert mishátt undir höfði með
þessum skattháttum. Allt að
einu er ekki unnt að telja lög
nr. 44 1957 ógilda réttarheim-
lid af þeim sökum“.
f sama dómi segir Hæsti-
réttur um verðmætismat við
skattaákvörðun:
„í reglum 1. nr. 44 frá 1957
er hvikað í veigamiklum atrið
um frá verðmætisreglum
hinna almennu skattalaga.
Skal landsnefnd sú, sem starf-
aði samkv. 1. nr. 33 frá 1955,
og endurskoða mat á lóðum og
hækka það, ef henni lízt svo
á, en við þá hækkun á síðar
að hæta 200% álagi“»
Síðar er í dóminum raktar
sérreglur um mat frystihúsa,
sláturhúsa, vinnslustöðva sjáv
arafurða og landbúnaðaraf-
urða, aðrar matsreglur fyrir
flugvélar og fiskiskip og enn
aðrar fyrir önnur skip. Hæsti-
réttur segir:
„Með þessu ákvæði (þ.e. 2.
gr. 1.) er verið að gera skatt-
gjaldendum mishátt undir
höfði".
Um ákvæði 3. gr. 1. um, að
sum skuldabréf skuli undan-
þegin skattinum, segir Hæsti-
réttur:
„Ákvæði þetta getur leitt til
mismununar milli skattgjald-
enda".
Og að lokum segir svo í þess-
um dómi:
FUNDUR SameinaSs Aiþingis í
gær hófst á svörum ráð'herra við
fyrirspurnum. svo sem rakið er
annars staðar í blaðinu.
Ákveðið var, að ein umræða
skyldi fara fram um þingsálykt-
unartillögu Geirs Gunnarssonar
(K) um uppsetningu radarspegla
á suðurströnd landsins, sem auk
ið gætu öryggi sjófarenda.
Ein umræða var einnig ákveð
in um þáltilí um jarðhitarann-
sóknir.
Jónas G. Rafnar, formaður fjár
veitinganefndar, hafði framsögu
fyrir áliti nefndarinnar á þáltill.
um vegaáætlun fyrir árið 1964.
Var þetta frh. fyrri umr, og
málinu síðan vísað til seinni um
ræðu.
• EFLING BYGGÐAR
Á REYKHÓLUM.
Matthías Bjarnason hafði
framsögu fyrir áliti allsherjar-
nefndar á till. til þingsályktun-
, ar um ráðstaf-
anir ti'l eflingar
byggðar á Reyk
hólum. Þingsá-
lyktunartillaga
þessi er flutt af
Sigurði Bjarna-
syni, Þorvaldi
Garðari Krist-
jánssyni, Birgi
Finnssyni og
Matthíasi Bjarnasyni. Hefur
henni verið lýst áður hér í blað-
inu. Miðar hún að því að gera
Reykhóla að miðstöð menningar-
og félagslífs í Austur-Barða-
strandarsýslu. Segir svo m.a. í
henni:
Alþingi ályktar að skora á rík
isstjórnina að lá-tá fram fara nýj
ar athuganir á því, hvernig hag-
nýta megi hið forna höfuðbóil
Reykhóla á Reykjanesi þannig,
að byggð þar eflist og verði jafn
framt nálægum sveitum til stuðn
ings. .
í þessu sambandi skal sérstak-
lega athuga möguleika á eftirfar
andi:
1) Auknum stuðningi við hag-
nýtingu jarðhita á staðnum
til gróðurhúsaræktunar.
2) Uppbyggingu iðnaðar, t.d.
mjólkuriðnaðar pg þang-
vinnslu.
3) Umbótum í skólamálum, t.d.
með bættri aðstöðu til ungl-
ingafræðslu og stofnun hér-
aðsskóla.
4) Lendingarbótum á Stað á
Reykjanesi eða á öðrum þeim
stað, sem hentugur yrði tal-
inn.
Matthías Bjarnason kom fram
með ýmsar nýjar upplýsingar um
þetta mál og lagði fram álit land
námsstjóra, Pálma Einaissonai',
„Svo sem greint er hér að
framan, fela ýmsar reglur 1.
nr. 44 frá 1957 það í sér, að
þeim skattaðilum, sem greind-
ir eru í hinni almennu eignar-
skattslöggjöf, einstaklingum
um félögum, er gert mishátt
undir höfði. Þykir ekki alveg
fullnægjandi ástæða til að
telja að skattastefna 1. nr. 44
frá 1957 sé andstæð 67. gr.
stjórnarskrárinnar".
Fjármálaráðherra sagði síð-
an, að ekki hefði þótt fært að
hefja uppboð og sölu á eignum,
sem teknar hefðu verið lögtaki
til greiðslu á skáttinum, meðan
dómar dundu yfir og hrikti í lög-
unum, meðan hvert ákvæði lag-
anna eftir annað var úr gildi fellt
sem stjórnarskrárbrot eða talið
höggva mjög nærri stjórnar-
skránni, og meðan heildarskatt-
urinn hrundi úr 136.6 millj. kr.
sem mælir með því, að þingsá-
lyktunartillagan verði samþykkt.
Allsherjarnefnd mælti einróma
með því, að tillagan yrði sam-
þykkt með einni breytingu. Var
tillagan, sem nú var til síðari
umræðu í Sameinuðu þingi, sam
þykkt með breytingunni og send
ríkisstjórninni.
-- XXX ----
Jón Þorsteinsson (A) hafði
framsögu fyrir nefndaráliti meiri
hluta allsherjarnefndar á þáltill.
um héraðsskóla. Leggur meiri
hlutinn til, að tillögunni verði
vísað til ríkisstjórnarinnar. Ein-
ar Ágústsson (F) mælti fyrir á-
lit minni hlutans. Einnig tóku tii
máls Gísli Guðmundsson (F) og
Ágúst Þorvaldsson (F). Málinu
var síðan frestað.
• ADILD ÍSLANDS
AÐ UNESCO.
Sigurður Bjarnason, formað-
ur utanríkismálanefndar, hafði
framsögu fyrir áliti nefndarinnar
á tillögu til þingsályktunar um
heimild til að-
ildar fslands að
Menningarmála
stofnun Samein
uðu þjóðanna
(UNESCO). Var
tillagan nú til
síðari umræðu.
Sigurður
kvað utanríkis-
málanefnd
leggja einróma til, að tillagan
verði samþykkt óbreytt.
Samkvæmt henni væri ríkis-
stjórninni heimilað að gerast fyr
ir Í9iands hönd aðili að Menning
armálastofnun Sameinuðu þjóð-
anna, United Nations Education
al, Scientific and Cultural Organ
ization, og takast á hendur skyld
ur þær, sem samkvæmt stofnskrá
menningarmálastofnunarinnar
eru aðildinni samfara. Gert er
ráð fyrir, að kostnaður íslands
AUK fundarins í Sameinuðu
þingi í gær (miðvikudag) voru
haldnir tveir fundir í neðri deild
og tveir í efri deild.
NEDRI DEILD
Á fyrra fundi Neðri deildar
voru fimm mál á dagskrá:
1) Frv. ti'l 1. umr. um lög-
sagnaruimdæmi Akraneskaupstað
ar. Enginn kvaddi sér hljóðs, og
var málinu vísað til 2. umr. og
heilbrigðis- og félagsmálanefnd-
ar.
2) Frv. til 1. um eftirlit með
opinbei unx ajóðuixt var til 2. uiu
| niður í tæpan helming. I stað
þess var sú leið valin, að altir,
sem ekki höfðu greitt eða gefíð
út skuldabréf, skyldu setja full-
nægjandi tryggingu fyrir ógoldtx-
um skatti. Var það gert, og eru
lögmætar kröfur ríkissjóðs vegna
Itóreignaskattsins fulltryggðar.
Málin eru ekki útkljáð enn,
því að málaferli standa enn yfir,
Þó líður senn að því, að loki'ð
verði dómum í máli þessu, og
þarf þá að finna sem skásta lausm
á því, hvernig fara á með þaia
slitur af stóreignaskattinum, seta
eftir eru eða verða, sagði ráð-
herra.
Að lokum sagði ráðherrann, aS
saga þessa máls ætti að verða
alþingismönnum til varnaðar í
framtíðinni, og vonandi drægju
menn lærdóm af þessari sorgar-
sögu, sem orðið hefði elzta lög-
gjafarþingi veraldar til litila
sóma.
Þegar ráðherra hafði svarað
fyrirspurninni, tóku Lúðvík Jós-
epsson og Eysteinn Jónsson til
máls. Taldi Eysteinn stóreigna-
skattslögin hafa verið „fuilkom-
lega réttlát og réttmæt lög“. —•
Gunnar Tlxoroddsen kvað fróð-
legt að heyra yfirlýsingu ein#
aðalhöfundar laganna, Eystein#
Jónssonar, um að þau væru rétt-
lát og réttmæt. Væri greinilegt,
að hann varðaði ekki um dóm
æðsta dómstóls landsins.
af þátttöku í UNESCO muni á
árinu 1964 nema rösklega 335
þús. kr., auk byrjxmarframlags,
sem er að upphæð kr. 57 þús.
Fyrir árið 19ó5 og 1966 er gert
ráð fýrir að árgjaldið muni nema
um 387 þús. hvort ár.
Tilgangur menningarmálastofn
unarinnar er að stuðla að friði
og öryggi með því að efla sam-
starf þjóða í milli með fræðslu
vísinda og menningarstarfsemx,
til þess að auka almenna virð-
ingu fyrir réttlæti, lögum og
mannfrelsi, sem staðfest er I
stofnskrá Sameinuðu þjóðanna
fyrir þjóðir heimsins, án tillits til
kynþáttar, kynferðis, tungu eða
trúarbragða.
Öll aðildarríki Sameinuðu þjóð
anna eru nú aðilar að menning
arstofnun samtakanna, að tveim
ur undanteknum, Suður-Afríku
og Portúgal. Frá því að stofnun
in var sett á laggirnar árið 1945,
hefur hún haldið uppi fjölþættri
starfsemi á sviði fræðslu, vísinda
og menntamála. Sagði Sigurður
Bjarnason óhætt að fullyrða, að
íslenzku þjóðinni gæti orðið mik
ið gagn að aðild að þessum við-
tæku alþjóðasamtökum. Stofnun
in veitti til dæmis margs konar
styrki, sem íslenzkir námsmenn,
listamenn og vísindamenn geta
orðið aðnjótandi. Mætti gera ráð
fyrir, að ísland mundi hafa af
þessu allmiklu meiri hagnað en
sem nemur kostnaðinum af aðild
inni að samtökunum.
-- XXX -----
Páll Þorsteinsson (F) mælti
fyrir þáltillögu sinni um bindind
isfélög unglinga. Umræðum var
síðan frestað og málið tekið út
af dagskrá.
Benedikt Gröndal (A) mæltl
fyrir þingsélyktunartillögu um
verndun og varðveizlu Björns-
steins í Rifi vestur. Umræðum
var frestað.
Jón Skaftason (F) mælti fyrir
þáltillögu um markaðsrannsókn
ir í þágu útflutningasatvinnuveg
anna.
ræðu. Einar Ágústsson (F) og
Guitnar Thoroddsen tóku til
rnáls Kvaðst Gunnar vera sam-
þykkur breytingum í þessum efn
u>m: leggja bæri eftirlitsnefndina
niður og fela ríkisendurskoðun-
inni eftirlitið. Var frv. samiþykkt
ásamt breytingartil. frá fjárhags
nefnd til 3. um,r
3) Frv. um atvinnuleysistrygg
ingar var samþ. umræðulaust tii
3. um>r.
4) Frumvarp til laga um með-
ferð ölvaðra manna og diykkju-
Framhald á sxðu 2S
Fundur Snmeinaðs Alþingis
Deildníundir Alþingis í gær