Morgunblaðið - 07.05.1964, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ
r
fyrir. Þessvegna vildu þeir ekki
lengur draga byltinguna á lang-
inn — þeir vildu fá hana strax,
en þó væga, til þess að geta sjálf
ir tekið að sér varnir landsins.
Siðar, þegar stríðsþreytan hafði
náð tökum á almenningi í land-
inu, breyttu þeir aftur um skoð-
un og heimtuðu friðinn fljótt. En
vitanlega komu margar sundur-
leitar skoðanir fram i þessu karpi
um málið almennt, en líklega er
það mála sannast, að margir
rússneskir sósíalistar byrjuðu
sem varnarsinnaðir föðurlands-
vinir 1914, en voru orðnir ósig-
urgjarnir byltingarmenn 1917.
Lenin skipti líka um skoðun,
en það var snemma í ófriðnum.
í fyrstunni var hann vonsvik-
inn og hneykslaður á þessum
föðurlandssinnuðu uppþotum alls
staðar, og því, hvernig eitt land-
ið eftir annað — þ. e. sósíalistar
þar — Þýzkaland. Frakkland,
England og Rússland, greiddi at
kvæði með stríðsfjárveitingum
til handa stjórnum sínum. En
brátt tók hann gamt að sveigja
yfir á aðra braut. Hann sleppti
að vísu ekki alveg fyrri hug-
xnyndum sínum um heimsbylt-
ingu, en viðurkenndi hinsvegar.
að ósigur Rússlands mundi
verða „skárra af tvennu illu“ —
þ. e. skárra en ósigur Þýzka-
lands. 1).
.1) Tilvitnunin í heild var
þannig: „Það er ekki hægt
um það að segja, frá sjónar-
miði alheims-öreiganna, hvort
væri sósíalismanum illskárra:
ósigur Austurríkis-Þýzka-
lands eða ósigur Frakklands-
Rússlands-Englands. En fyrir
augum okkur rússneskra sósí
aldamókrata, er enginn vafi
á, að frá sjónarmiði vinnu-
stéttanna og hins stritandi
múgs allra rússneskra þjóðcrr
væri fall keisaradæmisins
skárra af tvennu illu. Við get
um ekki horft framhjá þeirri
staðreynd, að þessi eða hin
útkoma af hernaðaraðgerðum
mun auðvélda eða torvelda
frelsisstarf okkar í Rúss-
landi. Og við segjum: við
vonumst eftir ósigri Rúss-
lands, af því að hann auð-
I veldar innanlandssigur Rúss-
•' lands — afnám þrældóms-
þess, og frelsun úr viðjum
keisaras t j órnarinnar.
Þetta var vel í áttina til að
segja, að hann styddi sigur
Þýzkalands, og það nægði til
þess, að njósnarinn Keskuela
leitaði Lenin uppi í Bern, vorið
1915. Handskrifaðar minnisgrein-
ar Keskuela um þennan fund
þeirra eru ólæsilegar, en svo
virðist, sem hann hafi fundið
Lenin eitthvað tregan. Lenin
neitaði að Ijá Þjóðverjum flokk
sinn. Og meira að segja var hann
ófús til að hafast nokkuð já-
kvætt að; hann skýrði aðeins frá
hinni nýju stefnu sinni — fyrst
ósigur Rússlands og síðan heims
byltinguna — og virðist svo
hafa farið frá málinu óútkljáðu.
Eitthvert samkomulag hefur
samt orðið með tvímenningun-
um. og áreiðanlega hafa ein-
hverjar peningagreiðslur farið
fram.
Bolsjevíkarnir í „Sviss höfðu
þegar áður en þetta gerðíst,
styrk frá Frelsissambandi Úkra-
níu, sem svaraði 2000 sterlings-
pundum, og fyrir þá peninga
kom Lenin út blaði sínu hinu
nýja, Social Demokrat. Á þessu
tímabili — frá vori 1915 til sum
ars 1916 — sem Lenin stóð í sam
bandi við Keskuela, var hann
aftur „múraður“. Það er vitað,
að Keskuela hafði frá Þjóðverj-
um sem svaraði 20.000 sterlings-
pundum, svo að hann gat vel
styrkt blöð bolsjevíka, meðan
þau voru andrússnesk. Mestöll
prenvinnan við þessi blöð var
framin af prenstsmiðju flota-
málaráðuneytisins með þannig
samningi, að tímaritin voru
fyrst gefin út í smáum upplög-
um og á lélegan pappír í Sviss.
Síðan voru eintök af þeim flut
til Þýzkalands og Ijósprenuð á
þunnan pappír hjá flotamála-
ráðuneytinu. Síðan komust blöð-
in til hermanna á vígstöðvunum
eða þeim var smyglað eftir
krókaleiðum inn í Rússland.
Annar árangur af sambandi
Keskuela við Lenin og aðra bol-
sjevíka, var sá, að í aprílmán-
uði 1915 gaf hann skýrslu um
þá til utanríkisráðuneytisins.
Þetta er skynsamlega og ná-
kvæmlega úthugsað og rökstutt
skjal. Hann byrjar á því að
benda á, að kúgaðir minnihlut-
ar í rússneska ríkinu kynnu að
vísu að geta komið fram opin-
berlega og stutt Þjóðverja, en
hinsvegar geti rússnesku bylt-
ingarmennirnir ekki gert það
nema leynilega, ef þeir eigi að
sleppa við þann fjandskap, sem
föðurlandssvikarar verða óhjá-
kvæmilega fyrir á ófriðartím-
um. Ennfremur væri grundvall-
ar-ósamkomulag með þessum
tveim hópum: minnihlutarnir
væru hlynntir dreifðri stjórn,
klofningu Rússlands eftir styrj-
öldina, en byltingarmennirnir
hinsvegar vildu 'eina miðstjórn,
þar sem allra mest vald væri í
þeirra eigin höndum.
Keskuela lýsti Lenin sem góð
um skipuleggjara og harðdugleg
um manni, en fylgdarlið hans
takmarkaðist við borgar-verka-
menn í Rússlandi, en mensjevík
arnir ættu miklu fjölbreyttara
fylgi. Þar eð svo margir mensje-
víkaforingjar væru Gyðingar,
fengju þeir mikinn fjárstyrk frá
Gyðingum. En annmarkinn á
mensjevíkunum væri sá, að
þeir væru allir, að ofurlitlum
„alþjóðlegum hóp“ undantekn-
um, föðurlandssinnaðir og and-
vígir sigri Þjóðverja.
í skýrslunni sagði ennfremur,
að annar annmarki væri á sósíal
demókrötunum ’ almennt, • frá
þýzku sjónarmiði séð: bæði
mensjevíkar og bolsjevíkar
tryðu því nú (1915), að bylting
í Rússlandi væri óumflýjánleg.
Þessvegna vildu þeir fresta
henni þangað til ófriðnum væri
lokið, til þess að fá yfirráð yfir
sameinuðu landi því, að þeirra
hyggju, gæti bylting, sem kæmi
of snemma, orðið til þess að
hluta Rússland í sundur. Þetta
væri ástæðan til „aðgerðaleysjs-
stefnu“ Lenins — hann vildi
ekki láta Þjóðverja „nota sér“
byltinguna. Af þessum ástæðum
væri hvorki honum né öðrum
sósíaldemókrötum treystandi.
Keskuela lauk skýrslu sinni
með því að ráða Wilhelmstrasse
að taka upp þrefalda aðferð,
þ. e. beinan stuðning við minni-
hluta flokkana, uppbyggingu
sjálfstæðs byltingarflokks innan
Rússlands (og skáganga þannig
byltingarmennina í útlegð í
Sviss), og loks eindregna tilraun
til að kenna útlögunum þýzkan
hugsunarhátt.
Til eru sannanir þess í þýzku
skjölunum, að Keskuela hélt
áfram sambandi sínu við Lenin
í Sviss um sumarið 1915, sýni-
lega í sambandi við hið síðast-
nefnda þessara þriggja atriða. I
septemberlok 1915, kom hann í
þýzka sendiráðið í Bern með-
mjög mikilvægt skjal, sem var
tafarlaust sent þýzka kanzlar-
anum í Berlín. Þetta var hvorki
meira né minna en tilboð Lenins
að semja frið við Þýzkaland,
ef bolsjevíkarnir næðu völdum
í Rússlandi. Hinir sjö skilmálar
Lenins voru sem hér segir:
Lýst verði yfir, að Rússland
sé lýðveldi.
Stóreignir í Rússlandi verði
gerðar upptækar.
Átta stunda yinnudagur verði
lögskipaður.
Minnihlutaflokkarnir haldi
sjálfsstjórn.
Engar skaðabætur verði
greiddar, né land látið af hendi
við Þjóðverja (þó hafði hann
ekkert á móti því að stofna smá
ríki sem höggdeyfa milli Þýzka-
lands og Rússlands).
Rússneski herinn fari úr Tyrk
landi.
Rússland hefji sókn á Indland.
Tvö atriðin siðustu eru furðu-
leg, en sýna þó, hve langt Lenin
var á þessum tíma reiðubúinn
að ganga í samningum við Þýzka
land. í rauninni þýddu þau það,
að bolsjevíka-Rússland mundi
verða reiðubúið til að gefa
Þýzkalandi frjálsar hendur í
Austurlöndum nær og mundi
verða bandamaður Þýzkalands í
árás í brezka heimsveldíð.
Hvort Lenin hefur nokkurn-
tíma ætlað sér að standa við
þessar skuldbindingar, fáum við
aldrei að vita, en fúsleiki hans
til að ganga til samninga við
Þýzkaland, kemur að minnsta
kosti greinilega í Ijós, og fund-
ur þessa plaggs varpar nýju
ljósi á vopnahlésskilmálana
milii Rússlands og Þýzkalands,
sem samþykktir voru að lokum
í Brest-Litovsk 1918.
Annar mikilvægur viðburður,
sem gerðist um þessar mundir
— síðsumars 1915 — var hinn
langþráði alþjóðafundur vinstri-
sósíalista, sem haldinn var í
Zimmerwald, skammt frá Bern.
Þar komu róttækustu sósíalistar
af ýmsum kynþáttum og hugs-
anagangi, og þessi fundur gaf
út yfirlýsingu, sem var einskon-
ar gagnsókn gegn föðurlands-
ástinni, sem mið- og hægri-sósí-
alistar sýndu af sér í stuðningi
sínum við ófriðinn. Þarna var
skorað á verkalýðsstéttirnar um
heim allan, í ófriðarlöndum
jafnt sem hlutlausum, „að rísa
uþp og berjast fyrir friði“, og
fyrir „hið heilaga markmið
sósíalismans". Fundurinn gekk
út frá friði án skaðabóta eða
landvinninga og lagði áherzlu á
frelsun „kúgaðra þjóða“, og
sjálfsákvörðunarréttinn. En fram
kvæmanleg stjórnmálastefna
kom þarna engin fram.
Lenin setti nafn sitt undir
þetta plagg, en var ekkert hrif-
inn af því — og innan fárra
vikna kom hann fram í hópi
helztu fylgismanna sinna — sem
voru Zinoviev, Radek, svissnesk-
ur fulltrúi að nafni Fritz P'latt-
en, og fleiri — og þeir gáfu ú.t
yfirlýsingu þar sem þeir tjáðu
sig ekki vera ánægða. Þeim
fannst yfirlýsingin vera of blóð-
laus:. hún væri ekki andvíg
„tækifærisstefnu“, og „hún
kæmi ekki með neinar forskrift-
ir um aðferðirnar til að berjast
gegn styrj öldinni". Þeir komu
sjálfir með ýmsar slíkar aðferð-
ir svo sem að neita að greiða
atkvæði með fjárveitingum til
hernaðarþarfa, fordæmingu ófrið
ar bæði í löglegum blöðum og
ólöglegum, stofnunar til götuupp
þota gegn ríkisstjórninni, sam-
tök í skotgröfunum, hagræn
verkföll. í stuttu máli sagt:
borgarastríð en ekki borgara-
frið það skal vera vígorðið".
í fljótu bragði virðist þetta
vera talsvert hop af Lenins hálfu
frá „nýju línunni" haíis, sem
stefndi að ósigri Rússlands sem
hinu „skárra af tvennu illu“. En
hinsvegar batt þetta hann ekki
við neitt ákveðið, þar eð hann
var gjörsamlega ófær um að
framkvæma þessar hugmyndir;
og yfirlýsingin var vissulega
gagnleg til að endurreisa mann-
orð hans sem hreins og ósveigj-
anlegs sósíalista — en það lagð
hann stöðugt mikla áherzlu á.
Það er ekki unnt að líta á
Lenin, sem neitt framkvæmda-
afl á þessum árum. Hann hopar
á hæl, hikar, mjakast svolítið
áfram, til þess eins að draga sig
aftur inn í skelina sína, og hann
tekur því jafnan með tregðu og
tortryggni, ef leitað er til hans.
í stríðsbyrjun tók hann við pen-
ingum frá Frelsissambandi
Úkraníu, en gerðist brátt hlé-
drægur gagnvart þeim félags-
skap; hann virðist hafa haldið
að félagsskapurinn væri að
teyma hann inn í herbúðir men-
sjevíka, og því sleit hann öllu
sambandi við hann. Parvus kom
til Sviss, til viðtals við hann, og
jafnskjótt viðraði hann sam-
keppni við sig um forustuna fyr-
ir sósíaldemókrötum, þar sem
Parvus var. Parvus hafði bæði
peningana og dugnaðinn, og var
engu samvizkusamari en Lenin
sjálfur. Samt sem áður urðu
engin opinber vinslit með þess-
um tveim mönnum, fyrst um
sinn; Lenin hlustaði á ráðagerð-
ir Parvusar, en samdi síðan eins
lega um að hafa auga með at-
höfnum hans í Kaupmanna-
höfn. Einn af helztu trúnaðar-
mönnum Lenins, Pólverjinn
Ganetsky, sem var marxisti,
var sendur til Kaupmannahafnar
með fyrirmælum um að koma
sér að hjá vísindastofnun Parv-
usar og senda skýrslur um hana;
og það var ekki fyrr en um árs-
lok 1915, að Lenin veittist opin-
berlega að keppinaut sínum á
prenti.
Þetta atvik bar mjög svip af
byltingunni, Þjóðverjar höfðu
orðið varir vaxandi. tregðu gagn
vart ófriðnum hjá sínum eigin
sósíalistum, sem sögðu jafnvel,
að úr því að ósigur Rússlands
væri vis, væri tími til kominn
Fimmtudagur 7. maf 1964
Árbær, §©Sás,
SmáSöndln
SUMAUBÚ STAÐ AFÓLKI
upp við Árbæ, í Selásnum
og í Smálöndum við Graf-
arholt, skal á það bent, að
í þesSum hverfum eru starf-
andi umboðsmenn fyrir
Morgunblaðið. Til þeirra
skulu sumarbústaðaeigend-
ur snúa sér ef þeir óska að
fá Morðunblaðið r aeðan dval
izt er í sumarbústaðnum.
Einnig er hægt að snúa sér
til afgreiðslu Morgunblaðs-
ins, sími 22480.
Umboðsmennirnir eru fyr-
ir Árbæjarbletti Hafsteinn
Þorgeirsson, Árbæjarbletti
36, fyrir Selás, frú Lilja
Þorfinnsdóttir, Selásbletti 6
og i Smálöndum María Frið-
steinsdóttir, Eggjavegi 3.
að hefja skemmdarverk á ófric-
arrekstri Þjóðverja með þeim að
ferðum, sem bent var á á ráð-
stefnunni í Zimmerwald. Parv-
us, hinn rússneski byltingarmað-
ur, sem um þessar mundir var
þýzkari en nokkur Þjóðverji,
bauðst til að leiðrétta ’ þessi frá
vik. Hann birti grein í tímariti
sínu, Die Glocke (Bjöllunni),
þar sem sagði, að þýzka herfor-
ingjaráðið væri nú öflugasti
bandamaður byltingarflokkanna,
þar eð það ejtt gæti tryggt fall
Rússakeisara. Lenin réðst gegn
þessu í Social Democrat, 30. nóv-
ember 1915, en furðu linlega,
því að vafalaust vildi hann ekki
slíta öllu sambandi við Parvus.
Sama máli gegndi um sam-
band hans við Keskuela. í fyrst-
unni hafði hann jafnvel háft
Keskuela grunaðan um að vera
stjórnarspæjara, en tók hann
samt gildan sem millilið milli
sín og Þjóðverja, þá peninga af
honum og trúði honum fyrir frið
aráætlunum sínum; en sumarið
1916 hafði samband þeirra rofn-
að.
Þetta var þessi gamli einmana
leiki og framkvæmdaleysi utan-
garðsmannsins og Lenin var
fyrir tilverknað ófriðarins, orð-
inn þrefaldur utangarðsmaður,
þar eð hann átti sér ekkert föð-
urland, enga föðurlandsást og
ekkert fylgi að marki. Sumarið
1916 má sjá hann á tilgangslaus-
um flækingi. Hann blandar sér
inn í smávægileg mál svissnesku
byltingarhreyfingarinnar, hann
ritar bók um stórveldastefnuna,
og ófriðurinn fer að mestu
fram hjá honum. Frá júlíbyrjun
til miðs september tók hann sér
frí uppi í fjöllum með Krup-
skayu, og þegar þau komu aftur
til Zúrich voru þau mjög aura-
lítil.
AKUREYRI
Afgreiðsla Morgunblaðs-
ins er að Hafnarstræt’i 92,
sími 1905.
Auk þess að annast þjón-
ustu blaðsins við kaupend-
ur þess í bænum, er Akur-
eyrar-afgreiðslan mikilvæg-
ur hlekkur í dreifingarkerfi
Morgunblaðsins fyrir Norð-
urland allt. Þaðan er blaðið
sent með fyrstu beinu ferð-
um til nokkurra helztu kaup
staða og kauptúna á Norður-
landi, svo og til fjölda ein-
staklinga um allan Eyjafjörð
og víðar.
Umboðsmaður Morgun-
blaðsins á Akureyri er Stef-
án Eiríksson.