Morgunblaðið - 08.11.1966, Blaðsíða 12

12
MORGU N BLADIÐ
ÞrlSjudagur 8. nóv. 1966
Verum á verði fyrir hættum vegna
hernaðar eða náttúruhamfara
— sagði Jóhann Haístein, dómsmála-
ráðherra, í þingræðu í gær
A FUNDI efri deildar Alþingis
í gær var framhaldið 1. umr.
wm lög um almannavarnir.
Jóhann Hafstein (S): Fyrstu
ákvarðanir um almannavarnir
hér á landi voru settar með
bráðabirgðalögum 1. ágúst 1940,
om loftvarnarráðstafanir. Þau
log voru síðan samþykkt og auk-
ln af Alþingi árið 1941, og var
þar að tilhlutan allsherjarnefnd-
ar neðri deildar sett inn ákvæði
tim ráðstafanir, ef fólk þyrfti
"að flýja heimili sín. Þessi lög
voru ekki sett fyrr en eftir að
etríðið hófst, og gefur það auga
leið, að nauðsynlegt er að vera
viðbúinn, ef slíkir hlutir gerast
aftur.
Við vitum það allir, að spenn-
an hefur farið vaxandi og minnk
andi í alþjóðamálum. Við munum
allir eftir Kúbudeilunni, þegar
allur floti Bandaríkjanna var
viðbúinn vegna deilu Rússa og
Bandaríkjamanna um eldflauga-
stöðvarnar á Kúbu. Þá stóð allur
heimurinn á öndinni, en sam-
komulag náðist milli Kennedys
og Krúsjoffs, svo að hættunni
var bægt frá.
Haustið 1961 var unnið að því
innan ríkisstjórnarinnar, að gera
einhverjar ráðstafanir um al-
mannavarnir. Þá voru á einum
mánuði sprengdar 30 vetnis-
sprengjur af Rússum og litlu
síðar hófu Bandaríkjamenn
sprengingar. Geislavirkt ryk
barst um heiminn og augljóst
var, að gera þurfti ráðstafanir,
áður en hættan var skollin á.
Almannavarnir stefna að því,
að gerðar séu ráðstafanir til að
bjarga almenningi á hernaðar-
timum, eins er þess að vænta,
að ráðstafanir vegna hernaðar
geta einnig komið að gagni í
náttúruhamförum. Þróun h»rn-
aðar á síðari tímum hefur orðið
til þess, að bein hernaðaráhrif
geta orðið langt út fyrir víglínu.
Má geta í því sambandi, að mann
fall í fyrri heimsstyrjöldinni er
áætlað 9,8 millj. af því voru
óbreyttir borgarar 5%. í Spánar-
styrjöldinni var mannfall óbr.
borgarar 43%, I seinni heim-
•tyrjöldinni 48% og í Kóreu-
styrjöldinni var það 84%. Þó
voru allar þessar styrjaldir háð-
»r að mestu án kjarnorkuvopna.
Það ber að líta á almanna-
varnir, sem félagslega ráðstöfun,
enda eru almannavarnir mestar
í þeim löndum, þar sem félags-
legar umbætur eru á hæstu stigi.
Þótt almannavarnir gætu ekki
bjargað nema örfáum mannslíf-
um, ef til styrjaldar. kæmi, þá
efa ég ekki, að menn teldu þær
hafa gert mikið gagn, og þá
sæi enginn eftir þeim kostnaði,
er til þeirra fór.
Varðandi fyrirspurnir Alfreðs
Gíslasonar vil ég segja það, að
framkv. hefur gengið hægt, og
ætla ég ekki að afsaka mig. Þó
vil ég geta þess, að setningar
reglugerðanna byggjast á sam-
starfi við sveitarfélögin, e*n því
miður getur orðið misbrestur á
því, að stofnaðar séu almanna-
varnanefndir. Mér er það mikið
áhyggjuefni, að ekki skuli t.d
hafa verið stofnaðar almanna-
varnanefndir í Hafnarfirði, Kópa
vogi og í Keflavík.
Það sama er að segja um reglu
gerð um einkavarnir. Þó ber að
gæta þess, að farið hefur fram
könnun á skýlingarhæfni húsa
í Reykjavík. Um brottflutning
fólks gegnir öðru máli. Það heyr
ir undir skrifstofu Almanna-
varna, og hefur hún unnið að
því máli.
Hv. þm. vék að almennum líkn
arfélögum í ræðu sinni, og er
gott eitt að segja um þau, en
það verður að gæta þess, að
áhugamenn geta ekki tekizt á
hendur allt það starf, sem Al-
mannavörnum er ætlað að fé-
lagsleg nauðsyn krefur. Hins veg
ar geta slysavarnafélög, Rauði
krossinn og björgunarsveitir
myndað kjarna í almannavarnar
sveitum, og eins geta Almanna-
varnir styrkt hjálparsveitirnar.
Ég held, að gagnkvæmur skiln-
ingur ríki milli Rauða krossins
og Almannavarna, enda hefur
R.K. veitt aðstoð í námskeiðum,
sem farið hafa fram á vegum
Almannavarna.
Mér er ljóst, að íslendingum
er fjarstætt, að hætta sé á hern
aði og tel það eðlilegt. Menn
hafa yfirleitt þá von í brjósti, að
hernaður brjótist ekki út, og ég
minnist þess, að er ég var stadd-
ur í Lundúnum árið 1939, hlýddi
ég á fyrirlestur, sem haldinn var
við Háskólann þar. Var aðal-
efnið það, að leitt væri, að hinir
ungu áheyrendur lifðu ekki á
þéim tímum, að þeir gætu beitt
sér fyrir föðurlandið, eins og
hægt var á tímum Viktoríutíma
bilsins, þegar grundvöllurinn var
lagður undir brezka heimsveldið.
Stuttu síðar fengu svo þessir
ungu menn mestu tækifæri, sem
þeir gátu fengið til að vinna fyrir
föðurlandið.
Það hvílir á okkur sú skylda,
að við séum ætíð á verði, ef
á okkur skellur vá af völdum
hernaðar eða náttúruhamfara.
Alfreð Gíslason (K): Af ræðu
ráðherra má ráða, að lítið hafi
verið gert til framkv. lögunum
um almannavarnir. Það virðist
enginn hafa áhuga. Það er rétt,
að nauðsynlegt er að hafður sé
viðbúnaður gegn hernaði, en ég
fann að ekkert hafði verið gert,
og það gagnrýndi ég um daginn.
Ef við lítum á almannavarnir,
sjáum við að þær eru vinafáar.
Hins vegar höfum við félög, sem
starfa að líkum markmiðum, og
þau hafa marga vini. Forsvars-
maður almannavarna finnur
þetta, sbr. greinargerðina, sem
fylgir frv., en þar er farið fram
á, að þessir aðilar rugli saman
reitum sínum að nokkru leyti.
Kemur ekki til mála að afnema
lögin um almannavarnir og fela
þessum áhugamannafélögum það
sem þarf að gera og styrkja þau
til þess? Það hefur lítið verið
unnið að framgangi þeirra, nema
í Reykjavík.
Til vara vil ég leggja til, að
leitað verði álits forráðamanna
R.K. og S.V.F.Í. um þetta frv.
Jóhann Hafstein (S): Ég vil
taka undir orð hv. þm., að leitað
verði álits þessara félaga, og
þeirra sjónarmið verði tekin til
greina.
Að umr. lokinni var frv. vísað
til annarrar umr. og allsherjar-
nefndar.
Aiþjóðosomþykkt um tok-
möikun ú dbyrgð útgerðarmunna
Frv. um aðild íslands
Á FUNDI neðri deildar I gær i í árekstri við portúgalskan tog-
mælti Emil Jónsson utanríkisráð ara hefðu verið gerðar kröfur
herra fyrir frv. um heimild fyr- ' um gífurlegar skaðabætur. Að
ir ríkisstjórnina til að staðfesta vísu hefði verið gerð réttarsætt
fyrir íslands hönd alþjóðasam- j í því máli og hinir portúgölsku
þykkt um takmörkun á ábyrgð ; aðilar fallist á nokkru minni
útgerðarmanna, sem gerð var í skaðabætur en þeir gerðu upp-
Brússel 10. október 1957. j haflega kröfu til, en ef ísland
Utanríkisráðherra kvað æski- hefði verið aðili að þessari sam-
legt að ísland gerðist aðili að þykkt hefðu þær bætur numið
þessari samþykkt og benti m.a. I minni upphæð.
á, að þegar togarinn Narfi lenti '
Stálskipasmíðar
á íslandi
Frv. um úthlutun
listamannalauna
A fundi efri deildar í gær
fylgdi Gils Guðmundsson (K)
úr hla$i frv. sínu um lista-
mannalaun og listasjóð. Efni
þessa frv. er, breytt verði um
skipun nefndarinnar, sem út-
hlutar laununum, þannig að hún
OTTO Schopka, ritstjóri Tíma-
rits iðnaðarmanna, sencjir mér
kveðju sína í Morgunblaðinu
hinn 5. þ. m. vegna greinar, er ég
ritaði í sama blað hinn 28. sept-
ember undir sama heiti.
Otto Schopka virðist ekki hafa
séð annáð í grein minni en rang-
túlkun á skoðunum hans, sem
komu fram í grein hans í Tíma-
riti iðnaðarmanna og Vísi (19.
8.) um „Erfiðleika skipasmíða-
iðnaðarins".
Tilgangur minn með þessari
grein var engan veginn- sá að
kasta rýrð á greinarhöfund né
vanmeta störf hans í þágu iðn-
aðarins, og er ég manna fúsastur
til þess að taka við réttlátri gagn
rýni, hafi ég tilfært (innan gæsa-
lappa) eitthvað, sem þar átti
ekki heima. Bókhaldsleg ná-
kvæmni hefur aldrei verið mín
sterka hlið.
Ritstjórinn vifðist hins vegar
ekkert hafa fundið í grein minni
annað en rangtúlkun á skoðun
hans í tilvitnaðri grein — eða
öllu heldur orðabrengl, sem hann
ekki þolir. Ég get ekki (sam-
kvæmt framansögðu) séð, að til-
vitnanir mínar úr grein ritstjór-
ans, að „sýnilega geti íslenzkur
iðnaður ekki keppt við útlönd“
í stað þess, sem hann sagði og
vill að sjálfsögðu að standi, en
það er: „íslenzkur iðnaður er
ekki samkeppnisfær við innflutn
ing til lengdar, þegar allt kaup-
gjald og verðlag innanlands
hækkar viðstöðulaust". (Letur-
breyting mín).
Rétt skal vera rétt, og leið-
réttast þessi ummæli hér með,
en ég get ekki fundið þann eðlis-
mun á þessum ummælum, sem
gætu valdið þessum málefnum
skaða, sýnt skoðanir ritstjórans
í öðru ljósi né dregið úr hinu
mannalaun. Þingmaður sagði, að
hann leggði frv. fram aftur, til
að ýta undir ríkisstj., að hún
hraðaði frv. sínu, enda væri
nauðsynlegt að fjalla um þessi
mál, áður en fjárlög væru sam-
verið skipuð samkv. tilnefningu þykkt. Þingmaður sagðist hafa
Bandalags listamanna, Mennta- vjssu fyrir því; að stuðningur j al8era vonleysi og þunga domi,
málaráði og Háskólaráði. Þá er listamanna væri fyrir hendi “ " ‘
gert rað fyrir, að 25-30 beztu
listamenn þjóðarinnar fái föst með frv- og vonaðist hann til
laun á f járlögum. Einnig er þess, að Alþingi væri sömu skoð
gert ráð fyrir, að nokkrum ung unar, þótt hins vegar væri vel
um og efnilegum listamönnum ^ öðrum úrræðum til bóta.
Að lokinni ræðu þm. var frv.
vísað til annarrar umr. og
menntamálanefndar.
verði veittur styrkur til tveggja
eða þriggja ára, að þeim vergi
hægra um að vinna að verkum
sínum.
Frv. gerir ráð fyrir að stofn-
aður verði listamannasjóður.
Hann skal úthluta téðum styrkj
um og minni styrkjum, sem aðal
lega eru til uppörfunar og viður
kenningar. Eftirstöðvum skal
varið til eflingar menningariífi,
svo sem með því að kaupa, reisa
eða leigja hús, sem listamönn-
um væri boðið að dveljast í, og
með styrkveitingu til ísl. sýn-
inga erl.
Giis Guðmundsson (K) fylgdi
frv. úr hlaði og sagðist hafa flutt
frv. í fyrra, en þá hefði verið
það áliðiÖ þingtíma, að það
sem hann í grein sinni lagði á
innlendar skipasmfðar og innlend
an iðnað yfirleitt.
Spádómur hans um, að skipa-
smíðar muni „fyrr heldur en
seinna“ flytjast inn í landið kem-
ur eins og þruma úr heiðskíru
lofti. Og er erfitt að átta sig á
þeirri stefnubreytingu með hlið-
sjón af þeim sjónarorliðumi sem
Ríklð taki þátt í bygg-
ingu barnaheimila
Frv. Einars Olgeirssonar o.fl.
Einar Olgeirsson talaði í neðri t Skortur á barnaheimilum gerir
deild Alþingis í gær fyrir frv. ungum hjónum ókleift að vinna
er hann flytur ásamt fleirum bæði úti eins og oft er þörf fyr-
um þátttöku ríkisins í byggingu ir. Þá vék ræðumaður að fóstru
barnaheimila og rekstri fóstru- skólanum og kvað hann eiga
skóla. I erfitt uppdráttar en mikil nauð
Sagði flutningsmaður að sveit syn væri á því að útskrifa fleiri
t__ ____^ r___=___7 _ ^ arfélög hefðu gert sér grein fyr- fóstrur. Öll vandamál sem þétt-
hefði ekki feneið afereiðslu. ir nauðsyn slíkrar starfsemi en býhð skapar eru að verða al-
, _ ... framkvæmdir gengju of hægt. varlegt þjóðfélagslegt vandamál
Hefði þvi verið visað til nkis Eðlilcgt er ag ríkið aðstoði við sagði Einar Olgeirsson og m.a.
stj. en Alþingi hefði samþykkt hyggingu barnaheimila alveg vegna þess er þýðingarmikið að
áskorun á hana um að endur- eins og það gerir við skóla- hafa góðan fóstruskóla og ríkið j sem ennþá er verið að kyrkja í
skoðuð væru lögin um lista- , byggingar sagði þingmaðurinn. ætti að hjálpa til þess. Framhald á bls. 23
hann hefur haft við skrif sín um
þessi málefni í tilvitnuðum gi _,n
um.
Ef þessi fulltrúi iðnaðarmanna
trúir þessum spádómi og að hann „
sé raunverulega byggður á sam-
skiptum Ottos Schopka við þá
menn, sem mest og bezt hafa
unnið áð því að koma fótum
undir skipasmíðaiðnaðinn, verð-
ur engin ástæða fundin fyrir
harmatölum hans og vonleysi í
fyrri grein hans um þetta efni.
Ég hef skrifað allmargar grein-
ar um stálskipasmíðar á fslandi
allt frá 1942 til þessa dags. Þess-
ar greinar hafa birzt í Víkingi,
Tímariti iðnaðarmanna og dag-
blöðum og hafa vafalaust verið
meira og minna misheppnaðar,
þár eð þær virðast ekki hafa vak
ið þá athygli, að aðrir sæu a-
stæ'ðu til þess að ræða um þessi
málefni, skipasmíðar á íslandi.
Ég hef alltaf talið þessa iðn-
grein stórmál fyrir þjóðina í
heild og get ekki ennþá fallizt á
þá fullyrðingu, að við getum ekki
verið samkeppnisfærir á þessu
sviði, ef rétt er á haldið.
Sú stefna að skipuleggja þessa
vinnu út úr landinu eins og gert
hefur verið og aldrei i eins stór-
um stíl og nú, eru hörmuleg mis-
tök, sem þjóðin er búin að líða
fyrir og á eftir að gera það
meira, því að mörg af hinum
nýju skipum eru áð mestu ó-
greidd og mörg hin erlendis
byggðu skip hafa verið meira og
minna misheppnuð.
Ef einhver frambærileg ástæða
er fyrir hendi til þess að rétt-
læta hinar stórkostlegu skipa-
smíðar erlendis fyrir íslenzka
þegna með tilstyrk ríkisvaldsins
allt frá stríðslokum, er hennar
einhvers staðar annars staðar að
leita en í sífellt hækkandi verð-
lagi hér. Verðlagið hefur einnig
hækkað á öðrum Norðurlöndum,
og mun reyndar hvergi vera
lægra en á íslandi enn í dag.
Hinir svokölluðu Svíþjó'ðarbátar,
sem framleiddir voru á mörgum
stöðum í Svíþjóð í stríðslokin og
löngu eru frægir að endemum,
enda flestir horfnir, voru í flest-
um tilfellum smíðaðir við verri
aðstöðu, með lélegri tækjum og
dýrara vinnuafli en við höfðum
heima.
Þegar íslenzkir útgerðarmenn
vonum seinna fengust til að láta
smíða skip sín úr stáli, var leitað
til ýmissa erlendra skipasmiða-
stöðva, sem flestar að vísu höfðu
smíðað skíp, en fæstar þeirra
höfðu nokkra reynslu um smíði
stálskipa. Höfðu hvorki fagmenn
né tæki, en hafa nú eftir hin hag-
kvæmu og miklu viðskipti við ís-
lendinga öðlazt þetta allt.
Ég held, ef ritstjórinn vill
kynna sér þessi málefni til hlítar
allt frá árunum 1920—25 og fram
á þennan dag, hljóti hann að við-
urkenna, að ráðamenn þjóðarinn
ar hefðu getað sér og þjóðinni að
skaðlausu sýnt innlendri skipa-
smfði meiri skilning og velvilja
en raun ber vitni.
Því miður virðist ennþá vanta
þennan skilning og velvilja, þar