Morgunblaðið - 14.01.1967, Blaðsíða 16

"UBRðUMfeLAÐIÐ, LATJOARDAGUR M. JAMTÍAR IflW.
1£
Útgefandi:
Frarakvæmdas tjóri:
Ritstjórar:
RitstjórnarfuHtrái:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
Áskriftargjald kr. 105.00
í lausasölu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigur'ður Rjarnaoon frá Vigur.
Matthías Johannessen,
Eyj ólfur KonráS Jónsson,
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 6. Sími 22480.
á tnánuði innanlands.
7.00 eintakið.
MEÐFERÐ DÓMSMÁLA
f hann Hatetein, dómsmála-
ráðiherra, hefur skipað
nefnd, er kanna akal dóma-
Skipun og meðferð dómsmála.
í nefnd þessarl eiga sæti
ýtosir hinna fróðustu og hæf-
usstu matnna á þessu sviði,
naenn sem gjöilkunnugir eru
meðferð dómsmála og vita
^leggst hvar skórinn kreppir
Fyrsta fundinn með nefnd
þessari héit dómsmjálaróð-
falerra hinn 20. des., og hefur
nefndkt nú tekið tól starfa.
Br álherzíla á það lögð, að hún
faraði störfum og er gert ráð
fyrir að tillögur, sem fram
feomi í nefndinni um einstök
atriði í starfsháttum dóms-
stóla otg til bóta þyki horfa,
verði bornar frarn jafnóðum,
©n þess ekki beðið, að nefnd-
in ljúki störfum, þar sem sum
ir þættir starfe hennar hljóta
að taika langan tíma.
Mikið hefur verið um það
rætt, að afgreiðsla dómsmála
gengi of seint — og er það
vissulega rótt í ýmsum tiLfell
rnn — en þrátt fyrir almenna
gagnrýni í þessu efni heifur
•kki fram að þessu tekizt að
fíinna leiðir til úrbóta og ber
þar vafallaust margf tíl, m.a.
að starfemannahaLd á dóm-
ar as krife tof unura hefur ver-
tð takmarkað.
En nú er gerð tilraun tí3 að
bæta úr þessum annmörkum
láll frambúðar, og víst er um
það, að almenningur mun
hafa áhuga á að fyigjast með
étörfum þessarar merku
nefndar og ailir vona og
treysíta, að þau muni bera
ýíkulegan ávöxt, svo að
traust almennings á meðferð
dómsmála megi aúkast.
EINKAREKSTUR-
INN OG VERÐ
< STÖÐVUNIN
"ljfikið hefur á undanförnum
** mánuðum verið rætt um
•rfiðleifca atvinnurekstrarins,
«g hafa jafnvel þeir, sem
helzt vildu sjiá allan einka-
■ekstur dauðan, Lýst erfið-
leikum atvinnulífeins. Úr
þessum vanda hefur að vísu
«fit verið gert meira en efni
standa til, eins og verða vill,
hitt er ekki efamál að stöð
ugar kaupgjalds- og verð-
lagsihækkanir eru atvinnulíf-
izxu þungar í skauti. f>annig
befur verðbólguþróunin á
tóðustu áratugum oft valdið
því, að rekstrarfé fyrirtækj-
anna hefur gengið til þurrð-
ar og margháttaðir erfiðleik-
ar að steðjað.
Á síðustu árum hefur al-
menningur fengið verulegar
rauhhæfar kjarafoætur t
undár þeim útgjöldum hefur
atvinnuMið orðið að standa.
Það heíur raunar tekizit sæmi
lega, ökki sízit vegna þess, að
vinnuveitendur hafa á mörg-
um sviðum stórbætt rekstur
sinn, og yfirleitt má segja, að
íslenzkir einkaframtaksmenn
séu fljótir að tileinka sér nýj-
ungar, ekki sízt í sjávarútveg
inum.
Verðstöðvunin nú er þjóð-
arnauðsyn, enda nýtur hún
almenns stuðnings. En sór-
staka þýðingu hefur hún þó
fyrir atvinnutífið og einka-
fyrirtækin. Boginn hefur ver
ið spenntur hátt og settn bet-
ur fer hefur allt gengið slysa
laust, en þegar erfiðleikar
steðja að, eins og lækkandi
verðlag útflutningsafurða er
óhjákvæmilegt að staldra við
og treysta grundvöll'inn.
Framfarahugurinn er mik-
iM og allir vilja ráðasit í fram
kvæmdimar eins fljótt og
unnt er. Menn verða þó að
skilj'a, að takmörk eru fyrir
því, hve mikið er hægt að
framikvæma og þá hljóta
menn líka að gera sér grein
fyrir því, að tilgangslaust er
að auka útlón; það gæti ekki
leitt til annars en verðbólgu.
Þótt ýmis fyrirtæki kvarti
undan því, að Mnsfé sé tak-
markað, gera einkareksturs-
menn sér grein fyrir því, að
ógerlegt er að stöðva verð-
lags- og kaupgjaldshækkanir,
nema líka sé sýnd festa í pen-
ingamállum, annars mundi
allt losna úr böndunum.
Af þessu leiðir líka, að all-
ir þeir, sem atvinnurelkstur
stunda, hljóta að slá skjald-
borg um verðstöðvunarstefn-
una og gera allt, sem í þeirra
valdi stendur, til þess að hún
takizt, ekki einungis í eitt ár
hekiur lengur, e£ þörf krefur.
ÖSANNINDI UM
ÁRIÐ 1959
CHjórnarandstæðingár eru
^ teknir tdll við að reyna að
telja mönnum trú um, að Al-
þýðuflokkurinn og Sjálfstæð
isflokkurinn hafi haldið því
fram árið 1959, að ekkert
annað þyrfti að gera tii úr-
bóta í efnahagsmálum en að
stöðva verð- og kaupgjalds-
hækkanir. Þannig sé um að
ræða nú 9Ömu stefnu og þá,
en eftir kosningar eigi síðan
að gera róttækar róðstafanir
í efnahagsmólum.
Hér er um að ræða hrein
og víbvitandi ósannindi. Sjálf
stæðismenn bentu mjög ræíci
lega á það 1958 og ‘59, að allt
efnahagslíf þjóðarinmar væri
rortúgalar
vörpum af
flytjast unn
landi brott
vinnufæriir menn eru farnir til hálaunalanda V-Evrópu.
AP-grein eftir Dennú
E. Redmont.
EITX sinn var bærinn Sabu-
gal, sem nú telur 3000 sálir,
í tölu fjölbýlli bæja, enda
miðsvæðis í einu mesta land-
búnaðarhéraði Portúgals og
miðstöð viðskipta þar um
slóðir og sitthvað var þar
manna sem sagðir voru næsta
vel fjáðir.
En nú er Sabugal ekki nema
svipur hjá sjón, því þaðan
hafa flutzt á undanförnum
árum velflestir vinnufærir
menn svo þar eru nú fáir
einir eftir utan aldraðir menn
og svo konur og börn fjölda
þeirra er brott eru farnir.
Nú er svo komið málum i
Portúgal að þar hverfa úr
landi nokkuð á annað hundrað
þúsund manna ár hvert til há
launalandanna í Vestur-Ev-
rópu. Brottflutningur eigin
þegna aflar Portúgal nú
meiri gjaldeyristekna en nok'k
uð annað og nemur heimsent
fé portúgalskra verkamanna
á erlendri grund nú um 120
millj. dala ár hvert.
Sabugal er dæmigerður út-
flytjendabær. Þar er kjöt dýr-
ara en í höfuðborginni en kon
urnar eiga flestar transistor-
útvarp að stytta sér stundir
yfir þvottum og saumum og
þar fæst varla maður lengur
til að vinna á ökrunum. Tölu
vert er byggt þar af fölrauð-
um steinsteypulhúsum í hefð-
bundnum stíl og bílar með
frönsku einkennisnúmeri eru
þar nú allt að því eins tíðir
gestir á götum og fornfálegar
uxakerrurnar, sem annað hafa
flestum flutningum á þessum
slóðum um ára og alda bil.
Verzlanir og kvikmyndaíhú*
eru krökk af fólki sem kemur
þangað að eyða fé því sem
það fær frá ættingjum sín-
um erlendis og þankinn i Sa-
bugal veltir um milljón dala
á mánuði þegar mest er.
Ekki fara allir af landi
brott fyrir fullt og allt, síður
en svo. Flestir fara með það
fyrir augum að koma heirn
aftur eins fljótt og þeir fram
ast geti — en oft dregst end-
anleg heimkoma þó ár af ári.
Um jólaleytið eða i ágúst
reyna þó allir, sem tök hafa
á, að komast heim til ættingja
og vina og oft eru þá haldin
brúðkaup, áformaðar húsa-
byggingar eða fest kaup á
jarðnæði fyrir framtíðina.
Útflutningur þessi hófst að
marki fyrir fimm árum eða
svo og hefur aukizt jafnt og
þétt síðan. Framan af var
mikið um ólöglegar ferðir
manna yfir spsensku landa-
mærin, 'einkum ef í hlut áttu
menn sem ekki uppfylltu sett
útflytjendaskilyrði um aldur,
menntun eða almennt heil-
brigði, en nú hefur mjög
dregið úr þeim með auknum
ferðamannastrauminum til
Spánar og minni hömlum á
ferðum yfir landamærin að
Portúgal. Nú kostar ekki
nema eitt þúsund escudos eða
33 dali bandaríska (tæplega
1500 kr. ísl.) að komast til
Frakklands um Spán, en áður
fyrr urðu menn oft að greiða
„umboðsmönnum“ þeim sem
sáu um ólöglegu flutningana
yfir landamærin tífalda þá
upphæð og jafnvel allt að 20
þús. escudos þegar verst var.
En margir urðu þó til þess
að leita á náðir þessara
manna, þvi þegar komið var
til Frakklands eða V-iÞýzka-
lands lá vinna á lausu og hæg
ur vandi var að borga þær
skuldir sem menn höfðu
steypt sér í til þess að komast
burt.
Að því er opinberar skýrsl-
ur herma, fluttust um 38000
manns af landi brott árið
1061 og þar af fóru um 5.500
verkamenn til Frakklands og
önnur 5000 komu þangað að
ólöglegum leiðum. f fyrra,
1966, komst útflutningur
manna upp í 90.000 á opin-
berum skýrslum, en ólöglegar
ferðir til Frakklands bættu
þar við fjörutíu þúsundum.
Portúgalar hafa reynt að
hafa nokkurt eftirlit með
brottflutningi þessum og þá
einkum reynt að koma í veg
fyrir að brott flyttust iðnlærð-
ir verkamenn og aðrir, sem
hörgull er á þar eins og víðast
hvar annars staðar og hafa
um þessi mál samninga við
Frakkland, Vestur-Þýzkaland,
Holland og Belgíu. Einnig er
reynt að stemma stigu við út-
flutningi þessum tneð auk-
inni iðnfræðslu og menntun
landsmanna, bæði heima fyrir
og í Afríkunýlendunum Ang-
ola og Mozamibique. f Afríku
hafa Portúgalar inn hundrað
þúsund manna herlið og eiga
hermenn þar að lögum heimt
ingu á úthlutuðu jarðnaeði og
noklkru fé er lýkur heriþjón-
ustu þeirra.
Fáir Portúgalar kjósa þó að
setjast að í Afríku, færri en
20.000 árlega. Almennur út-
flutningur portúgalskra borg-
ara frá heimalandinu fer að
öllum iíkindum yfir 100.000
manna markið í ár og liggur
þá nærri að um tvær milljón-
ir Portúgala dveljist fjarri
ættlandi sínu.
Þessi brottflutningur hefur
mörgu breytt heima fyrir. Nú
gerir fólk sér betur ljóst hverg
virði menntunin er og skólar
eru 'hálfu betur sóttir í hér-
uðum útflytjenda en annars
staðar. Þar er fólk líka betur
klætt býr betur og krefst
hærri launa og hafa laun sums
staðar hækkað um nær helm-
ing síðastliðin fimm ár.
En í Sabugal, sem áður
sendi 1000 kindur viku hverja
tfl höfuðborgarinnar er nú
slíkur hörgull á srnölum að
aðeins eru sendar þaðan tíu
kindur á viku. Akrar liggja
þar líka undir ásókn illgresis
og runnagróðurs en svart-
klæddar konur og börn þeirra
reyna eftir megni að koma
einlhverri uppskeru í hús.
Sabugal, sem enginn flýði
þegar Napoleon herjaði þar
á fyrri öld, sér nú á bak íbú-
um síum tíðar en nokikur
annar bær í Portógal.
í upplausn og rækilegar ráð-
staifanir yrði að gera til þess
að bjarga fjárhagnum. Hins
vegar var ekki þinglegur
meirilhluti til þess að koma
sLJkum ráðstöfunum fram,
og þess vegna studdi Sjálf-
stæðiöfiLokkurin/n minnilhluita-
stjórn AL'þýðufLokksins með
því skilyrði að bún héldi í
borfinu og forðaði því að
lengra sigi á ógæfuMiðina, en
aldrei var gerð miinnsta til-
raun tiíL að draga duL á það,
að róttækar náðstafanir yrði
að gera tál að bæta efnalhags-
ástandið, ©r ný stjórn yrði
mynduð.
Takmiark SjiáLfStæðismanna
var eimniitit það að komast til
valda í þeim tillgangi að
bjarga efnahag þjóðarinnar,
og það tókst Líka með við-
reisnairáðstöfunum 1960.
Verðstöðvunin nú er hina
vegar nauðsynileg vegna verð
lækkana erlendis, en enginn
vá er hins vegar fyrir dyrum,
enda er fjárhagur landisin*
traiuistur og efnahagur góður.