Morgunblaðið - 22.03.1967, Blaðsíða 12

' 12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. MARZ 1967.
Umrceður um stjórnarskrárbreytinguna í Efri deild í gœr:
Milliþinganefnd sammála um
lækkun kosningaaldurs í 20 ár
- Fimm ára búsetuskilyrði úrelt
BJARNI Benediktsson, for-
■ætisráðherra, mælti í gær
fyrir frumvarpi ríkisstjórnar-
Innar til stjórnskipunarlaga
nm breytingu á stjórnar-
skránni þess efnis, að kosn-
ingaaldur verði lækkaður í
20 ár.
Forsætisráðherra sagði I
ræðu sinni að það hefði ver-
25 einróma álit milliþinga-
nefndarinnar, sem kosin var
á sl. ári að þessa breytingu
skyldi gera. Hann sagði að
þau þjóðfélög virtust fúsust
tfl að lækka kosningaaldur,
þar sem kosningaréttur væri
minnst virði en þær þjóðir
þar sem almennar kosningar
ráða raunverulega úrslitum
tm stjórn landsins, hefðu
yfirleitt verið íhaldssamari í
þessum efnum.
I»á henti forsætisráðherra á
að ákvæði um 5 ára búsetu
væru ekki lengur eðlileg og
þvi væri lagt til að þeim á-
kvæðum yrði breytt jafn-
hliða.
Ólafur Jóhannesson (F)
lýsti yfir stuðningi Fram-
sóknarflokksins við frum-
varp þetta og Eggert G. Þor-
steinsson, lýsti ánægju Al-
þýðuflokksins yfir þessum á-
fanga. Alfreð Gíslason (K)
kvaðst hins vegar telja, að
-stíga hefði átt skrefið til fulls
©g lækka kosningaaldurinn í
18 ár.
Hér fer á eftir ræða for-
sætisráðherra og frásagnir af
öðrum umræðum um málið
i Efri deild í gær:
Svo sem menn rekur minad tíl,
var á síðasta Alþ. hinn 22. apríl
■amþ. þáltill. þess efni® aðallega,
að athuga skyldi, hvort timabaert
væri og æskilegt að lækka kosn-
ingaaldur. í því skyni var kosin
nefnd, sem hefur nú skilað áliti
og er það undirritað hinn 9.
fehrúar 1967. Aðalatriði þess
álrts er prentað á srfðu 6 í fskj.
með þvi frv., sem hér liggur
fyrir, þar sem sagt er: Þegar lit-
m er til framangreindra atriða
og émnarra viðhorfa, er það
lammæli n., að rétt sé að hverfa
að þvf að laekka kosningaaldur
alþingiskosninga og annarra
•imennra kosninga frá því, sem
nú er. Skiptar skoðanir voru hins
vegar um það innan n., hve
kmgt ætti að ganga í þessu efni,
« n. er þó sammála um að
maela með því, að hann væri á
þessu stigi lækkaður um 1 ár eða
niður í 20 ár. Um þetta voru
»llir nm. sammála og færa þeir
að því rök, að staða ungra
manna í þjóðfélaginu hafi breytzt
verulega hina síðustu áratugi og
þá ekki sízt hin allra síðustu ár,
þannig að þeir hafi nú mun
*jálfstæðari stöðu, bæði í sínu
•igin lífi um hj úskaparstofnun
óg tekjur heldur en áður var
og færa þessu ákveðim rök svo
*em nánar kemur fraim í þessu
máli. Ég hygg, að allt þetta sé
ómótmælanlegt og rökstyðji, að
eðlilegt sé að lækka kosninga-
aldurinn, en hann var lengst af
25 ár, en lækkaður á árinu 1934
í 21 ár. Nú er kosningaaldur
einnig hinn sami og kjörgengis-
aldur, en áður var þar á munur,
þannig að kjörgengisaldurinn var
hærri. Eðlilegt er, að menn at-
hugi einnig, hvernig þessu er
fyrir komið í öðrum löndum og
þá eru um það aUmismunandi
reglur. Því verður ekki neitað,
að þau þjóðfélög hafa verið fús-
ust til þess að lækka kosninga-
aldur, þar sem kosningarétturinn
hefur minnsta þýðingu. Hin hafa
atftur á móti verið fhaldssamari
í þessum efnum, þar sem al-
mennar kosningar raunverulega
ráða, hvaða úrslitaákvarðamir
B ára búsetu, sem ekki þótti
lengur eiga við. Þetta ákvæði
komst imn, þegar við áttum í
Stjórnskipulegum deilum við
Dani og varð til þess að draga
úr hættum, sem ýmsir töldu
fetafa af jafnréttisákvæðum þeim
til handa. Ég hygg, að það hafi
bæði verið í stjórnskipunarl. frá
1915 og endumýjað með nokkuð
Öðrum hætti í stjórnarskránni
1920. Það er ljóst, að þessi langa
búseta á ekki lengur við eftir
að orisakir hennar eru úr sögunni
ög ástæðan til þess að menn hafa
éfcki breytt þessu er, að þessi
hluti stjórnarskrárinnar hefur
.verið látinn óhaggaður. Efnis-
lega hygg ég, að enginn sé le«e-
Ur með því að hafa 5 ára búsetu.
Hins vegar er það rétt, sem mér
Var bent á, að það hefur alveg
fallið niður búsetuskilyrðið og
það er meira heldur en ætlunin
var og kemur í ]jós að aldrei er
em teknar um stjórn þeirra
ríkja, sem hlut eiga að máli. En
þó að reglur séu um þetta býsna
misjafnar, er það einnig svo er-
lendis, að þróunin fer greinilega
í þá átt að lækka kosningaald-
urinn, eins og n. varð sammála
um að leggja til, að gert yrði
hér. Aðalágreiningur innain n.
virðist hins vegar hafa verið um
það, að sumir hafa viljað láta
það standa meira eða minna opið
fyrir almenna löggjafann að
kveða nánar á um, hver kos»i-
ingaaldurinn skyldi verða. Mér
virðist Þó, að lágmark. hafi átt
að verða 19 ár. Fyrir þessu má
færa þau rök, að eðlilegt sé að
breyta þessu smám saman, að
þróunin verði til þess að jafna
þann mismun á ungum og göml-
um, sem áður var og óþarft sé
að ómaka stjórnarskrárgjafann
með slí'kum breytingum. Hér er
hins vegar um slíkt grundvallar-
atriði allrar stjómskipunarinnar
að ræða, að eðlilegt sýnist, að um
þetta sé kveðið á í sjálfri stjórn-
arskránni og hægurifm þá hjá
svipaður eins og itó að gera
þessa breytingu, þegar hvort eð
er á að ganga til almennra kosn-
inga, þannig að óþarfa ómak af
þeim sökum verður trauðlega
mikið. Og ef menn koma sér
■saman um að lækka kosninga-
aldurinn nú ofan í 20 ár eins og
lagt er til í till. n., virðist ósenni-
legt, að á því yrði gerð breyting
á næstu 3—4 árum hvort eð er.
Það er ærinn tími til þess að
gera það næst þegar almennar
kosningar fara fram. Það varð
þess vegna ofan á og ríkisstj.
varð um það sammála að leggja
til að breyta þessu ákvæði þann-
ig að 20 ára aldur kæmi í stað
21 árs aldurs. Þetta þykir næg
breyting að sinni. Ég get engan
Veginn sagt, að menn geti ekki
á síðari stigum málsins bugsað
sér meiri breytingar, en eins og
ég gerði grein fyrir, er þetta það
spor, sem allir nm. komu sér nú
áaman um að leggja til, að stigið
yrði og engar ákveðnar till. voru
um það, að efnislega yrði farið
lengra að þessu sinni lieldur en
hér er fallist á. En úr því að
þessu ákvæði átti að breyta, þótti
teðlilegra að færa kosningaréttar-
Skilyrðin til meira samræmis við
eðlilegra reglu, ef svo má segja
heldur en þau hafa verið og það
var þó einkum ákvæðið varðandi
Tella niður skiljrrði um óflekkað
mannorð, sem sums staðar hefur
Verið fellt niður annars staðar,
én það þótti þvilík efnisbreyting,
að ekki væri ástæða til þess
nerna að betur athuguðu máld að
tella það úr gildi. Ég vil hins
Vegar taka fram, að ef menn hér
í d. eða á Aiþ. telja, að rétt sé
að haga þessu með svipuðum
hætti eins og á sér stað nú hjá
bkkar nágrannaþjóðum, finnst
inér það vel koma til athugunar.
Én sú athugun, sem fram fór og
Var að vísu í skyndi gerð, þegar
þetta frv. var undirbúið, leiddi
til þess, að menn töldu ekki
'ástæðu tii þess að fella þetta
'skilyrði niður, en hins vegar er
það nú sem áður mjög rúm
beimild, sem löggjafinn er talinn
hafa til þess að túlka, hvað í
þessu skilorði felst og naumast
1 samræmi við almenna réttar-
Vitund að því er ég hygg enn að
að ef frv. verður samþ. nú og
'aftur að þmgkosningum loknum,
ér eðlilegt, að þegar í stað verði
gerðar aðrar og fleiri breytingar
á réttarstöðu ungra manna, en
það er eðlilégt, að gert sé í sam-
éæmi við það, hvað gert verður
Við þetta frv. Ég leyfi mér svo
éð leggja til, að frv. fari til 2.
úmr. Ég hygg að oftast hafi ver-
ið venja, að sérstök stjórnar-
'skrámefnd hafi verið skipuð.
Vegna þess að málið er ekld
stærra eða flóknara að þessu
sinni heldur en ég hef hú gert
'greiin fyrir, tel ég nóg, að það
fari til allshn. Læt ég á vald
forseta og hv. d., en bendi á, að
þetta tvennt kemur til varðandl
befndaskipun.
Ólafur Jóhannesson (F) lýstt
yfir fylgi Framsóknarflokksin*
Við frv. Kvaðst hann telja þessa
breytingu eðlilega. Þá taldi hana
einnig eðlilegt að breyta búsetu-
ákilyrðum og lét í ljós þá skoð-
ún, að kosningalög ættu að
kveða nánar á um þau.
Eggert G. Þorsteinsson (A)
áagði að Aiþýðuflokkurinn vildl
lækka kosningaaldurinn í 18 ár
ég hefði það verið rætt á mörg-
úm fundum og þingum Alþýðu-
flakksins. Hann kvað AlþfL
'fagna þessu frv. þótt hann teldl
það ganga of skammt.
Alfreð Gislason (K) þóttl
skrefið ekki stórt og spurði hvort
það borgaði sig að breyta stjórn-
'arskránni fyrir svo látið. Ég hef
ekki heyrt margar radddr sem

neitt mál of vel skoðað. Ég þótt-
ist hafa rennt augunum yfir
þetta eftir að frá því var gengið,
én þarna hafa orðið nokkur mis-
tök, sem er hægur hjá að leið-
írétta við meðferð málsins á
þingi, vegna þess að sjálfsögðu
ér það eðlilegt, að þess sé kraf-
'izt, að menn hafi verið búsettir
lt. d. um eins árs bil eins og
löngum var skilyrði um kosn-
'ingarétt og kjörgengi, en látum
þar vera. A.m.k. er búseta í
landinu eðlilegt skilyrði íyrir
kosningarétti að mínu viti.
Hins vegar var sérstaklega at-
hugað, hvort ástæða væri tid að
Tella skilorðið alveg niður. Það
er þó eins og ég segi til athug-
únar. En búsetuskilyrði eitthvert
ér tvímælalaust rétt að hafa, þó
'að því hafi verið sleppt, þegar
6 ára búseta var felld niður.
Þá var einnig breytt ákvæði
Varðandi túlkun á því, hvort
konur teldust fjár síns ráðandi
Við giftingu. Þetta hefur ekki átt
Við miðað við núverandi löggjöf
álllengi og var þvi eðlilegt, að
það væri fellt niður.
Ég sé ekki ástæðu til þess að
fjölyrða frekar um þetta frv.
Efni málsins er einfalt og ljóst.
Það er svo hine vegar greinilegt,
vilj.a lœkka í 20 ár en fleiri sem
Vilja lækka í 18 ár. Ég tel rétt að
'Aiþingi athugi hvort ekki beri
að gera það.
Bjarni Benediktsson (S) vaktt
athygli síðasta ræðumanns á þvi,
að þetta væri ekki einungis tii-
laga ríkisstjórnarinnar heldur
þingkjörinnar nefndar, sem adlir
'flokkar hefðu átt fulítrúa í og
'orðið hefði safmála vun að legsgj*
þetta til. Þá benti forsætisráð-
herra á, að nokkur þúsund
manns mundu öðlast kosninga-
rétt við þessa breytingu.
Að lokum tókÓlafur Jóhanneæ
son (F) stuttlega tii máls á ný.
Sjávarútvegsmál
rædd í neðri deild
NOKKRAR umræður urðu við
þriðju umræðu frv. ríkisstjórnar
innar um ráðstafanir vegna sjáv
arútvegsins í gær. Þriðja um-
ræða var haldin strax að lok-
inni annarri umræðu, em frv. var
þar samþykkt ébreytt. Við
þriðju umræðu snerust umræður
aðallega um togveiðar innan
fiskveiðilögsögunnar.
Björn Pálsson <F) sagði 1 upp
hafi ræðu sinnar, að hann teldi
þetta frv. nauðsynlegt, þótt hann
á hinn bóginn vildi að aðrar leið
ir yrðu farnar til að bæta rekstr-
arafkomu sjávarútvegisins. Það
þyrfti að bæta rekstursgrund-
völl sj'ávarútvegsins þannig, að
hann þyrfti enga styrki, því að
annars leiddi það til gengislækk
unar fyrr eða síðar og menn
misstu trú á gjaldmiðlinum með
þannig aðgerðum. Ræðumaður
sagði að allt of miklir útgjalda-
liðir væru á útgerðinni og væru
þeir ekki frekar þessari ríkis-
stjórn að kenna en öðrum. Taldi
Björn síðan upp 24 útgjaldaliði
útgerðar.
Þá vék hann að togbátaútgerð
og sagði, að rétt væri að leyfa
togveiðar í landhelgi, enda væri
það undir ströngu vísindalegu
etfirliti. Og ef togarar gætu ekki
veitt nema upp við landsteina,
væri rétt að leggja þá niður,
þeir ættu að sækja á fjarlægari
mið. Togveiðar minni bóta inn-
an landhelgi væru lífsspursmál
fyrir mörg minni sjáivarþorp á
landinum og mörg stærri eins og
Vestmannaeyjar lifðú svo að
segja á lögbrotum, því að tog-
veiðiflotinn í Eyjum væri meira
og minna innan landhelgi. Væri
nær að setja þannig löggjöf, er
menn gætu fylgt án þess að
drepast úr hungri, en vera ekki
að danglast með lög, er menn
fylgdu ekki og væru að auki at-
vinnulí'fi víða til stórtjóns.
Sverrir Hermannsson (S)
ræddi aðaHega um það í sinni
ræðu, að nauðsynlegt væri að
hagnýta landlhelgina á hagkvæm
an hátt og benti í því sambandi
á togveiðar innan landhelgi, sem
réttmætar væru og nauðsynleg-
ar, enda væru þær undir ströngu
vísindalegu eftirliti. Vitnaði
hann í grein í Þjóðviljanum í
þessu samhandi, en í greininni
er rætt um togveiðar í landhelgi
og mælt mjög sterklega með
þeim .
Matthías Bjarnason (S) benti
á, að það væri minni afli nú hjá
togurum en á tímum nýsköpun-
ar eða um 40% minni. Væri því
fyrst og fremst aflaskortur er
torveldaði útgerð togara en ekki
fjandskapur ríkisstjórnarinnar,
eins og Einar Olgeirsson hafði
haldið fram í ræðu. Þá vék ræðu
maður að ræðu Sverris Her-
mannssonar og sagði, að ummæll
hans um hraðtfrystihús og hag
þeirra væru óvarleg og fengju
ekki staðist, þá harmaði Matthí-
as skoðun þingmanns á togveið-
um innan landhelgi og sagði, að
togveiðar innan landhelgi
myndu kippa grund'vellinum
undan smábátaútgerð t.d. á Vest
fjörðum. Það væri mjög hættu-
legt að leyfa hömlulausa tog-
veiði innan landhelgi.
Þá gagnrýndi hann ýmis at-
riði í ræðu Björn Fálssonar og
taldi Björn ekki fylgjast með.
Hann benti einnig á, að þróun
í fiskveiðimálum Austur-'Evrópn
bentu til þ ess að við gætum
ekki eins leitað til þeirra með
sölu á sjárvarafurðum okkar.
Guðlaugur Gíslason (S) þakk-
aði aukinn skilning Alþingis &
nauðsyn þess, að leyfa togveiðar
undir vísindalegu eftirliti Innan
landhelgi. Benti hann á, að út-
vegsmenn í öllum stærstu ver-
stöðvum landsins vildu leyfa tog
veiðar minni báta innan fisk-
veiði lögsögunnar.
Björn Pálsson (F) átaldi Matt
hías Bjarnason harðlega fyrir að
láta deilur sínar á Vestfjörðum
koma niður á sér, góðum vini
hans og samherja í mörgum mál
um. Einnig harmaði Bjöm það,
að Matthías skyldi telja sjólfan
sig skynsamari en sig og Jón
Jónsson fiskifræðing, en þeir
væru báðir sammála um að rétt
væri að leyfa togveiðar í land-
helgi.
Auk þess tóku til máls Einar
Olgeirsson (K), Jón Skaftason
(F) og Hannibal Valdknarsson
(K).
Að lokinni umræðu var frum-
varpið samþykkt og sent ríkis-
stjórninni sem lög fró AlþingL