Morgunblaðið - 12.06.1968, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 12. JÚNÍ 1968
GISU CUÐMUNDSSON:
Setið á Ferðamáiaráðstefnu
IJM þebta leyti árs er venjuleg-
ast mikið um allskonar ráðstefn-
ur á landi voru og í blöðunum
birtast fréttir frá slíkum sam-
komum daglega. Töluvert virð-
ist mikilvægi þeirra misjafnt,
sumar eru setnar af útlendu
stórmenni, víðsvegar að, sem
ræða vísindaleg málefni af mik-
illi þekkingu, en á öðrum er að-
eins heimafólk, sem stendur í
eigin bæjardyrum með sína
meiningu. Komi'ð hefur fyrir að
hún hefur reynzt haldbetri en
vísindin. Víst er um það, að
þessi málþing eru orðin fastur
liður í þjóðlífinu og njóta vin-
sælda, enda má oft eiga von á
ráðherraveizlu. Ég vil síður en
svo gera lítið úr þessum ráð-
stefnum, þvert á móti, þá tel ég
þær mikilvægar, stundum mjög
mikilvægar. Á þeim kemur sam-
an fólk víðsvegar að, kynnist og
skiptist á skoðunum. Oftar en
hitt, þá koma þar fram kunnir
menn, sem flytja erindi um mik-
ilvæg málefni. Vissulega flýtur
léttmetið með, en ég hefi veitt
því athygli, að áheyrendur eru
fui'ðu glöggir á það og hleypa
því framhjá. Á þessi þing sækir
fólk því aukna þekkingu og víð-
sýni og um Ieið meiri getu í
störfum. Þó að meirihluti þeirra
sé sóttur af atvinnu- og hags-
munahópum, þá er þar einnig
mikið af áhugafólki, sem á engra
beinna hagsmuna að gæta. I
brjóstum þess lifir þessi furðu-
legi neisti, að vilja ljá góðu
máli byr en spoma við þeim
óþörfu; leggja hönd á plóginn,
hvar sem þess virðist þörf, án
annarra launa en þeirrar innri
fullnægingar, að vita sig hafa
komið einhverju jákvæðu til
leiðar.
Opinber stjómarvöld eiga
þakkir skilið fyrir að hafa skil-
ið mikilvægi þessara ráðstefna,
og að veita þeim stuðning, með
því að senda á þær frambæri-
Iega menn, sem eru reiðubúnir
að veita nauðsynlegar upplýsing-
ar og aðra liðveizlu, ef með
þarf. Hvað veizltmum viðkem-
ur, þá finnst mér áð skattborg-
arinn ætti ekki að sjá eftir pen-
ingunum, sem í þær fara. Is-
lenzka þjóðin hefur lengst af
verið gestrisin í eðli sínu og er
það enn; því finnst mér naum-
ast sæmandi fyrir stjómarvöld
hennar að afrækja þá fornu
dyggð. Og þá er víst bezt að
hætta þessum vangaveltum og
komast að efninu.
Ég sat eina af þessum ráð-
stefnum nú um daginn, og hafði
bæði gagn og gaman af. í>að var
Ferðamálaráðstefnan haldin að
Höfn í Hornafirði dagana 18. og
19. maí. Það var mikið sólfar
þessa daga og bjart yfir sveitum
þar eystra, glitrandi jökull hið
efra en ís fyrir landi.
Fyrir 3 árum efndi Ferðamála
ráð, þá nýkosið, í fyrsta sinni
til slíkrar ráðstefnu og var hún
haldin á Þingvöllum. Árið eftir
var hún haldin á Akureyri, í
fyrra í Reykjavík og svo þessi
er var hin fjórða í röðinni.
Tvær fyrstu ráðstefnurnar sat
ég ekki en ég hefi fyrir satt að
þær hafi einkennzt of miki'ð af
hörðum átökum, þar sem sum-
ir deiluaðilar sýndu takmark-
aða hófsemi í vopnaburði sín-
um. Þetta skaut strax upp koll-
inum á ráðstefnunni í fyrra en
var kveðið niður, að mestu. Sem
betur fór var þessi ráðstefna al-
veg laus við þann ófögnuð, en
einkenndist af málefnalegum
umræðum og yfirvegaðri af-
greiðslu mála.
Er hin nýju lög um fer'ðamál
voru sett fyrir 4 árum, eftir
langar og harðvítugar deilur,
fyrst og fremst út af einokunar-
aðstöðu Ferðaskrifstofu ríkisins,
var deiluaðilum heiitt í hamsi og
fyrirsvarsmenn einkaframtaks-
ins sigurglaðir. Sumir þeirra
hugðust nú fylgja sigrinum fast
eftir og ganga af þessu ríkisfyr-
irtæki dauðu, sem hin gallaða
lagasetning hafði skilið eftir
óþarflega berskjaldað, sumpart
vegna skilningslítillar afstöðu
forsvarsmanna þess. Það voru
árásir þessara aðila, stundum
hóflausar, jafnvel ruddalegar,
sem áð settu leiðinda svip á
tvær fyrstu ráðstefnumar.
Ráðstefnuna sóttu um 50 gest-
ir en auk þeirra nokkrir heima-
menn, sem vöktu athygli að-
komumanna vegna prúðmennsku
í málflutningi og framkomu.
Mesta athygli vakti þó hið nýja
og glæsilega hótel staðarins, sem
er honum og eigendum þess til
sóma. Ferðamálaráð á einnig
þakkir skilið fyrir góðan stuðn-
ing við þá framkvæmd. Fyrir-
komulag hótelsins mætti gjarna
verða öðrum til eftirbreytni, er
hyggja á slíkar framkvæmdir.
Sérstaklega finnst mér það at-
hyglisvert, hversu vel hefur tek-
izt áð aðskilja gistirými frá veit-
ingarými og koma þannig í veg
fjrrir að hávaði frá gleðskap þar
trufli svefnfrið næturgesta.
Þetta hefði arkitekt Loftleiða-
hótelsins mátt hafa betur í huga,
er hann teiknaði þá byggingu.
Ráðstefnan var haldin í félags-
heimili staðarins, Sindrabæ, og
sett af formanni Ferðamálaráðs,
Ludvig Hjálmtýssyni, sem einn-
ig er framkvæmdastjóri þess.
Það er trúa mín, að þeim manni
hafi þegar tekizt að þoka ýmsu
góðu áleiðis. Stormasamt mun
stundum hafa verfð á fundum
ráðsins og þá hefur hann reynt
að bera klæði geðspektar og
sanngirni á vopnin. Það er vel
er menn stækka í nýju starfL
Fundarstjóri var kjörinn Ágúst
Hafberg frá Félagi sérleyfishafa
og honum til aðstoðar Birgir
Þorgilsson frá Flugfélagi ís-
lands. Fundarritarar voru þeir
Einar Guðjohnsen, framkvæmda
stjóri Ferðafélags íslands, og
Tómas Zoega, fulltrúi Félags
ferðaskrifstofueigenda. Fyrsta
mál á dagskrá var skýrsla Ferða
málaráðs fyrir árið 1967, flutt
af framkvæmdastjóranum. Var
hún mjög ýtarleg en ég mun ein
ungis geta þess, sem mér fannst
einna athyglisverðast.
Kosftnaður við Fer'ðamálaráð
varð kr. 400 þús. á árinu og verð
ur að teljast mjög í hóf stillt,
enda hefur það ekki úr miklu
að moða, því að fjárveiting til
þess er mjög lág, má segja allt
of lág. Ráðið hélt 40 ftmdi á
starfsárinu og eru öll þau funda-
Gísli Guðmundsson
höld ólaunuð. Mjög mörg mál
voru tekin til meðferðar og
skildist mér að klögumál hefðu
verfð all fyrirferðamikiL Tölu-
vert af kvörtunum mun hafa
borizt til ráðsins frá erlendum
aðilum vegna vanskila íslenzkra
ferðaskrifstofa. Óskandi væri, að
hægt verði að koma í veg fyr-
ir slíkt í framtíðinni, því að eng-
an veginn getur það talizt góð
landkynning. Nokkuð mun einn
ig hafa verið um kvartanir á
innlendum vettvangi; það er
ferðamálum okkar til framdrátt-
ar, að til skuli vera opinber aðili
til að fjalla um þessi mál. Gisti-
og veitingastöðum víðsvegar um
Fyrri grein
land, var veitt aðstoð við út-
vegun tækja og húsbúnaðar og
á því sviði höfð náin samvinna
við Gisti- og veitingahúsaeftirliit
ríkisins, sem Edward Frederik-
sen veitir forstöðu af miklum
dugnaði.
Á árinu 1967 komu til lands-
ins 37,728 „túristar", 8,6% aukn-
ing frá árinu á undan. Við þá
tölu bætast 6,500 farþegar með
erlendum ferðamannaskipum,
sem bjuggu þar um borð og
dvöldu í landinu innan við sól-
arhring. Heildartala erlendra
gesta vartS því 44,228. Það kom
í Ijós, í skýrslunni, að á und-
anförnum árum hefur ísland ver
ið með meiri aukningu í að-
streymi erlendra ferðamanna,
en nokkurt annað land í Vest-
ur-Evrópu. Um gjaldeyristekj-
urnar af þessum erlendu ferða-
mönnum voru upplýsingarnar
meira á reiki. Til gjaldeyris-
deilda bankanna höfðu borizt
97,4 millj., en þeir telja að þar
vanti mikið upp á góð skil, að
verulegur hluti af gjaldeyrinum
hafi hafnað í vösum annara. I
skýrslunni var einnig talin fram
sala á vörum fyrir erlendan
gjaldeyri í Fríhöfninni á Kefla-
víkurflugvelli, samtals 27,9 millj.
Þá upphæð verður þó að taka
méð miklum frádrætti, þvi að
meirihluti hennar fer beint til
kaupa á erlendum varningi, sem
auk þess eru engar tolltekjur
af.
I skýrslunni kom fram, að
allri innlendri skýrslugerð, um
erlenda ferðamenn, eru verulega
ábótavant. Lítið er vitað um
lengd dvalar þeirra á Islandi,
flutningafélög, svo og gisti- og
veitingahús, tregðast við, eru
jafnvel ófús til að skila skýrsl-
um um þetta eins og tíðkast hjá
öðrum þjóðum, þó að Ferðamála-
ráð sendi þeim eyðublöð til út-
fyllingar. Kemur þar enn einu
sinni fram hinn landlægi trassa-
skapur, sem svo erfitt vir’ðist að
losna við. Hvenær skyldi okkur
takast að útrýma þessum leiðin-
lega búrahætti. Samt gerði ráð-
| ið alvarlega tilraun til að reikna
út hversu miklar tekjur landið
hefði haft af þessum útlendu
gestum, þegar með eru talin far-
gjöld þeirra að og frá landinu.
Niðurstaða þess útreiknings varð
sú, að þær myndu hafa numið
li’ðlega 9% af heildar gjaldeyris-
tekjum þjóðarinnar. Sem sagt
svipuð hlutfallstala og hlutur
Vestmannaeyja, sem sá mikli út-
gerðarstaður er eðlilega stoltur
af. Þó verður hlutur „túristanna"
töluvert ríflegri ef við höfum
það í huga, að þeirra gjaldeyrir
er keyptur á réttu gengi og að
verulegum hluta af honum er
eytt til kaupa á innlendum fram
leiðsluvörum, sem við annars
þyrftum að borga með út úr
landinu.
Það fóru 26,368 tslendingar til
útlanda á árinu 1967, svo að ef
mfðað er við höfðatölu, þá var
ferðamannabúskapurinn hagstæð
ur um tæp 15 þús. En um gjald-
eyrisbúskapinn er allt önnur
saga, þar vann okkar fólk yfir-
burð-asigur, þrátt fyrir liðsmun-
inn.
I undanfarin 15 ár hefi ég far-
ið með íslenzka ferðahópa til út-
landa á hverju ári og suma
stóra. Með örfáum undantekn-
ingum þá hefur þetta fólk verið
með fullar hendur fjár, hjá sum-
um eins og óværð á líkmanum,
sem það leggur ofurkapp á að
losa sig við. Það er mikill mun-
ur á því eða meöferð útlendinga
á sínum fjármunum hér á landi.
Hörmulegast er þó að horfa upp
á virðingarleysið fyrir okkar eig-
in gjaldeyri og hvernig allar
reglur um útflutning á honum
eru þverbrotnar. Eitt sinn fylgd-
ist ég með því, er farþegar um
borð í skipi voru að koma pen-
ingum sínum til geymslu um
borð. Nokkuð af þeim var er-
lendur gjaldeyrir en langmest
íslenzkir 1000 kr. seðlar, þetta
frá 10 upp í 30. Þá var leyfilegt
að fara með 2500 kr. út úr land-
inu. Sannarlegt er þetta rauna-
legt virðingarleysi fyrir lands-
lögum, að ég nú ekki tali um
fyrir eigin fjármunum, því að
undantekningarlítfð verður að
sætta sig við afföll af þessum
peningum, stundum mikil. Ég
álít að ferðaskrifstofur okkar eigi
sinn hlut í þessu, ég veit sönn-
ur á því, að hjá þeim hefur fóllc
fengið þau svör, að þetta sé allt
í lagi, það sé allsstaðar hægt að
skipta þessum peningum. En út-
koman verður heldur betur ó-
heagstæð ef afföllin á þessum
seðlum fara upp I 25—30%, sem
Seðlabankinn svo verður að inn-
leysa á fullu ver'ði. Það er ekki
að furða þó að íslendingar séu
hvarvetna miklir aufúsugestir í
öðrum löndum.
Það urðu ekki miklar umræð-
ur um skýrslu ráðsins, enda gaf
hún naumast tilefni til þess. Þá
Þá var komið að einu aðalmáli
ráðstefnunnar, Ferðamálasjóður
og framtíð hans. Framsögu í því
hafði Ólafur St. Valdimarsson,
deildarstjóri í samgöngumála-
ráðuneytinu. Þessi sjóður var
stofnaður árið 1964 með milljón
króna framlagi úr ríkissjóði og
þá upphæð hefur hann fengið
síðan árlega. Einnig var sjóðn-
um gefin lántökuheimild, að
upphæð 20 millj. kr., sem síðar
var aukin um 20 milllj. kr. Af
þeirri heimild hafa þegar verið
notaðar 25 millj., þar af 20 millj.
erlend lán. Hlutverk sjó’ðsins er
að lána fé til nýbygginga og
endurbóta á gisti- og veitinga-
stöðum, hvar sem er á landinu.
til að stuðla að bættum skilyrð-
um til móttöku innlendra og er-
lendra ferðamanna. Hann er
sem sagt alger fjárfestingarsjóð-
ur.
Úr sjóðnum hafa verið veitt
57 lán í 32 staði, að upphæð
samtals 29 millj. Þau eru með
8—9% vöxtum, til 15 ára og eru
gengis- og vísitölutryggð. Þó áð
þetta sé máske engin vildarkjör,
er þó eftirspurnin eftir þeim
miklu meiri en hægt er að sinna.
Þær lánabeiðnir, sem nú liggja
fyrir hjá Ferðamálaráði, og aðr-
ar, sem þeim er kunnugt um en
liggja ekki formlega fyrir, munu
nema svipaðri upphæð og upp-
hæðin, sem þegar hefur verið
veitt. Ráðið tekur afstöðu til
allra lánabeiðna en úrslitavald
er hjá ráðherra. I skýrslu fram-
sögumanns kom þáð greinilega
í ljós, að sjóðurinn er í nokkr-
um vanda staddur, fyrir utan
þörfina á auknu fjármagni. Eig-
in fjármunamyndun hans er af-
ar takmörkuð vegna þess eð meg
inhlutinn af vaxtatekjunum fer
í að greiða vexti af lánum, þar
af leiðandi stendur hann höllum
fæti gagnvart vanskilum, sem
vonandi verða lítil, en samt verð
ur að gera ráð fyrir.
Ræðumaður lét í ljós það álit
sitt, að í þessu máli hefíii ríkis-
valdið lagt fram mikinn stuðn-
ing, hlutfallslega meiri en í ýms
um öðrum tilvikum, er hann
nefndi sem dæmi. Hann taldi, að
nú væri röðin komin að sam-
tökum veitingamanna sjálfra, að
þeim bæri að efla sjóðinn með
einhverju móti svo að hann gæti
leyst betur úr hinni brýnu láns-
fjárþörf þeirra. Samkvæmt all
ýtarlegri athugun, er fór fram á
vegum ráðuneytisins, taldi hann
þörfina vera um 10—15 millj. á
ári í næstu 10 ár. Þetta þurfti
engum að koma á óvart, sem á
annað bortS hefur eitthvað fylgzt
með þróun þessara mála undan-
farna áratugi. Fyrir 15 árum var
aði ég mjög eindregið við þeirri
stefnu, bæði í ræðu og riti, að
hefja áróður erlendis fyrir ís-
landi sem ferðamannalandi, áð-
ur en við værum tilbúnir til að
taka á móti slíkum gestum, hefð-
um einu sinni ekki gert okkur
skynsamlega grein fyrir því,
hvað vfð þyrftum að fram-
kvæma til að geta gert það sóma
samlega. Þessari skoðun minni
hefur verið mótmælt, og er enn,
fyrst og fremst af aðilum er hafa
hag af því að flytja fólk að og
frá landinu. Þeir segja að aðal-
atriðið sé að fá fólk til að koma
til landsins, hitt komi svo smám
saman. Ég get ekki að því gert,
a’ð mér finnst það óábyrg af-
staða, að stuðla að sívaxandi að-
streymi erlendra ferðamanna til
landsins, vitandi það, að þeir
eiga máske eftir að vera á hálf-
gerðum hrakhólum á meðan þeir
dvelja hér og fara óánægðir
heim. Straumurinn heldur ekki
lengi áfram að aukast með því
móti. Eitt dæmi um árangur
slíks áróðurs vil ég tilfæra og
hvernig þar var brug’ðizt við.
Haustið 1963 hófu Loftleiðir
áróður fyrir því, að farþegar
þeirra á Atlanshafsleiðinni hefðu
viðdvöl á tslandi. Þeir buðu upp
á sólarhriogs viðdvöl, gistingu,
mat og skoðunarferð um Reykja-
vík, fyrir ákveðið gjald (’66 fóru
þeir að bjóða upp á tveggja
daga dvöl). Árfð ’64 var tala
þessa viðdvalarfólks 1798 en ’65
fór hún upp í 4658 manns. Þó
hefði hún getað orðið mun
hærri, því að yfir sumarmánuð-
ina urðu þeir að neita pöntun-
um vegna skorts á gistirými f
Reykjavík. Hér var því úr
vöndu að ráða, annað hvort að
draga úr áróðrinum, jafnvel
hætta honum alveg, éða byggja
sitt eigið gistihús, hvað þeir
gerðu. Síðastliðið ár var tala
þessara viðdvalargesta 10.240,
þar af stóðu 2300 við í tvær
nætur. Þetta kalla ég að standa
ábyrgur gerða sinna.
Framsöguerindi Ólafs var ýt-
arlegt og bar vott um velviljað-
an skilning á málinu. Það urðu
um þa'ð töluverðar umræður og
vitanlega andmæltu fulltrúar
veitingamanna fillögum hans.
Þeir kváðu sinn rekstur eiga
Framh. á bls. 2.
Fiskiskip til sölu
170 rúmlesta fiskiskip með fullkomnum útbúnaði
fyrir síldveiðar, netaveiðar, línuveiðar og togveiðar.
Tekur 140 tonn af bolfiski í lest. Heppilegt skip fyrir
staði sem þurfa að sækja langt á bolfiskveiðar.
Lánakjör eru mjög aðgengileg og útborgun hófleg.
SKIPA.
SALA
Vesturgötu 3 — Sími 13339.
Talið við okkur um kaup og sölu fiskiskipa.