Morgunblaðið - 25.10.1968, Blaðsíða 17

MOROUNBLAÐIÐ, FÖSTUÐAGUR 25. OKTÓBER 1988
17
Samvizka þýzku þ jóðarinnar
— eftir Matthras Johannessen
EFTIR upprei'snina í Berlín
1993 varð ég vitni að þvi sem
þar gerðist, skrifaði nokkrar
greinar hér í blaðið og birti
myndir af austur-þýzkum
flóttamönnum í V-Berlín, en
samkvæmt ósk yfirvalda setti
ég lepp fyrir augu þeirra, svo
að þeir þekktust ekki. Annars
yrði fjölskyldum þeirra í Aust-
ur-iÞýzkalandi refsað. Þessar
greinar höfðu víst ekki önnur
álhrif en þau, að Þjóðviljinn
sagði að ég hefði farið til
Þýzkalands, kynnzt ástandinu
þar ög skrifað greinarnar —
með bundið fyrir augu!
Margt hefur breytzt í Vest-
ur-Þýzkalandi frá því fyrir
fimmtán árum. Landið er risið
úr rústum og epíkúrisminn sem
var svo einkennandi fyrir V-
Þýzkaland og Berlín: drekk-
um í dag, iðrumst á morg-
un — er horfinn, a.m.k.
á yfirborðinu. Nú beinist
athyglin ekki aðeins austur
fyrir landamærin — til „bræðra
þjóðarinnar“ í fjötrum, heldur
einnig og ekki síður inn á við,
að erfiðkikum Vestur-Þjóð-
verja sjálfra, stúdentaóeirðun-
um, svo að dæmi sé tekið.
Fólkið er eðlilegt og opinskátt
og harla gagnrýnið á margt í
fari þjóðarinnar, þó að velmeg-
unin virðist meiri en í flestum
öðrum löndum. En dýrtíð er
einnig meiri í V.-iÞýzkalandi en
ég átti von á, þótt hún komist
©kki í hálfkvist við það sem
gerist í löndum eins og Dan-
mörku og Belgíu, en þangað
ættu blahkir íslendingar ekki
að leggja leið sína.
Gagnrýni V.-Þjóðverja virð-
ist bitna hvað mest á stjórn-
málamönnum eins og að lí'kum
lætur. Engan hitti ég sem hafði
mætur á Lúbke forseta. Eina
ósk allra virtist vera að hann
hætti störfum sem fyrst. Þegar
ég spurði um ástæðuna ypptu
þeir öxlum og sögðu, að hann
væri hrokagikkur og sérfræð-
ingur í að móðga erlenda gesti,
sem kæmu til landsins. Ég
kippti mér ekkert upp við þessa
skýringu, mönnum tekst mis-
jafnlega vel að leyna hroka
sínum.
En hvað um það, stjórnmál
í Vestur-iÞýzkalandi eru ekki
einis flókin og í sumum löndum
öðrum. Þó virðist málefna-
ágreiningur flokkanna ekki
meiri en í Bandaríkjunum, þar
sem forsetakosningar eiga
meira skylt við „áhow“ en
stjórnmál, a.m.k. ef dæma á
eftir því sem að almenningi
snýr. Þannig er nú enginn
munur á utanríkisstefnu
tveggja stærstu fLokkanna í
V.-iÞýz'kalandi, Kristilega demó
'krataflokksins og flokks sósíal-
demokrata. Fyrst eftir styrj-
öldina var hinn síðarnefndi
ákaft fylgjandi þjóðnýtingu, en
hefur sagt tskilið við svo úrelt-
ar og gamaldags aðferðir; þjóð-
nýting er enginn bramalífs-
elexír, segja vestur-þýzkir
sósíaldemókratar ■sam virðast
nú eiga því láni að fagna að
hafa upp á að bjóða vinsælasta
Stjórnmálaleiðtogann, Willy
Brandt. Hann nýtur ekki að-
eins vinisælda, heldur einnig
virðingar, og þótt ótrúlegt sé
mun meiri en aðrir stjórnmála-
menn vestur-þýzkir, þ.á.m.
Kiesinger að mér virtist.
Brandt hefur algerlega hreinan
skjöld, segja V.-Þjóðverjar,
engihn getur lætt inn tor-
tryggni í okkar garð vegna
hans. En bæði Lúbke og Kies-
inger voru eitthvað á snærum
nazista á sínum tíma. Og svo
bæta þeir gjarna við brosandi:
Enginn vissi af hverju Kies-
inger var valinn til forustu,
lí'ktega var það vegna þess að
hánn skyggði á engan! Og
ennfremur úr annarri átt:
Ástæðan til að Kiesinger var
valinn er sú, hve vel hann kem-
ur fyrir og hve laglegur hann
er. Skoðanakannanir sýndu
nefnilega að um 9 millj. þeirra,
sem greiddu Kristilega demó-
krataflokknum atkvæði, voru
konur, eða mikill meiri
'hluti kjósenda flokksins. Það
er því nauðsynlegt að Kiesing-
er sé „sætur“! Strauss virðist
aftur á móti talinn sterkasti
maður Kristilegra demókrata
og skírskotar meir til Þjóð-
verja en maður gæti haldið,
eins Og nú er ástatt þar í landi.
„En hann er hættulegur“, bæta
þeir gjarna við. Já, ætli Þjóð-
verjar megi ekki þakka fyrir
Kiesinger.
Það, sem almenningur virðist
gagnrýna mest, er sú staðreynd,
að tveir stærstu flokkarnir
vinna saman í ríkisstjórn,
Margir fullyrða að það hafi
orðið til þess, að stjórnarand-
staða hafi engin verið í þing-
inu — og 'hafi það kallað á aðra
stjórnarandstöðu: alþingi göt-
unnar, og stúdentaóeirðirnar
undan farna mánuði. Er þetta
'harla, athyglisyerð tilgáta.
Margir eru óánægðir með þetta
samstarf stærstu flokkanna og
segja að Frjálsir demókratar
hafi ekki bolmagn tií að veita
stjórninni það aðhald, sem
vera þyrfti. En talsmaður
Frjálsra d'emókrata, sem ég
'hitti í Bonn, fullyrti að and-
staða þeirra yrði öflugri með
hverjum degi sem liði, því þeir
hefðu endurskipulagt allan
flokkinn og gjörbreytt stefn-
unni eftir að Mende fór frá.
Nú ykju þeir fylgi sitt jafnt og
þétt, ekki sízt meðal æskunn-
ar. Hann var bjartsýnn á að
hagur flokksins vænkaðist og
áhrif hans ykjust. Líklegustu
þróunina taldi hann samstarf
við sósíaldemókrata. ‘Þegar ég
sagðist hafa haldið að flokkur
hans væri sá íhaldssamasti í
Vestur-iÞýzkalandi, varð hann
ókvæða við og sagði að þetta
væri gömul þjóðlygi. Væri
sannarlega kominn tími til að
breyta þessari skoðun fyrst hún
hefði jafnvel lx>rizt til íslands!
Kannski hefði rnátt segja að
Frjálsir demókratar hefðu ver-
ið fremur íhaldssamir fyrst
eftir styrjöldina, en nú væri
flokkurinn sá frjá'lsiyndasti í
Vestur-Þýzkalandi með nýjustu
steifnumiðin, raunhæfustu um-
bótatillögurnar og mesta mögu-
lei'kana. Hann var djarfmæltur,
einarður, brann af þeim siðhót-
aráhuga, sem nú virðist fara
eins og logi um akur víðar en
hér á landi. Flokkur frjálsra
demókrata leggur höfuðáherzlu
á gildi einstaklingsins — ein-
staklingshyggju — vill að ein-
staklingurinn njóti sín í þjóð-
félaginu eins og bezt verður á
kosið, og þótt hann liggi ékki
flatur fyrir velferðarstefnu
Norðurlanda vill hann tryggja
einstaklinginn fyrir þjóðfélags-
legum óhöppum, að því er tals-
maðurinn fullyrti, en allt er
það mál flóknara en svo að er-
indi eigi í þessa grein.
Frjálsir d'emókratar ætluðu
einnig að breyta um utanrikis-
stefnu. Þegar þeir hættu þátt-
■töku í rikisstjórninni, gerðust
þeir gagnrýnni á utanríkis-
stefnu landsins og samstarfið
við Vesturveldin. Nú segja þeir
að þeir verði að endurskoða
þessa nýju stefnu! Alíburðir
isíðustu mánaða hafi sýnt að
engin bylting geti orðið í utan-
ríkisstefnu Vestur-Þjóðverja,
þeir verði að 'halda sig fast og
ákveðið við AtlantShafsbanda-
lagið og þá vernd sem Banda-
ríkin veita þeim. Þannig hafa
Rússar komið því til leiðar
með innrásinni í Tékkáslóvak-
iu, að allir Vestur-Þjóðverjar
sameinist um eina utanríkis-
stefnu, sem ekki verður hvikað
frá, ef að líkum lætur. Og von-
andi hafa þeir sameinað lýð-
ræðissinna í fleiri löndum.
Ég minntist á flokk Von
Thaddens við fulltrúa stærstu
flokkanna og voru þeir sam-
inála um, að hann væri ólýð-
ræðislegur í eðli og uppbygg-
ingu, þótt þá greindi á um,
'hvort telja mætti hann naz-
istaflokk eða ekki. Allir virtust
þeir bíða eftir þvi í ofvæni að
Von Thadden, eða flokkur
hans, gerði skyssu, t.d. þá að
ráðast gegn stjórnarháttum í
Vestur-Þýzkalandi og lýsa yfir
ósk um að gjörbreyta þeim eða
jafnvel kollvarpa, en einhverj-
ar slíkar yfirlýsingar virðast
vera forsendur þess að unnt sé
að skjóta mlálinu til stjórnlaga-
dómstólsins í Núrnberg og
banna flökkinn. En Von Thadd-
en fer sér hægt.
Von Thadden, sem auðvitað
iheitir að fornafni Adolf, býr í
námunda við Hannover. Þar
virtist mér fólk ekki eins gagn-
rýnið á stefnu hans og mark-
mið. Hann er alls ekki nazisti,
sögðu margir, sem ég talaði þar
við. Hann sér aðeins að það
ástand, sem nú ríkir, getur ekki
haldið áfram, sagði þetta sama
fólk — hnífurinn kemst ekki
milli tveggja stærstu flokk-
anna, og það er hættulegt. Þeir
ihafa reynt að banna fundahöld
hans í Hannover, var mér bent
á. „Það er ólýðræðisleg aðferð.
Ungu stúdentarnir hafa gagn-
rýnt stóru flokkanna fyrir
þessa afstöðu þeirra. Stúdent-
arnir eru ekki fylgjendur Von
Thaddens, en þeir vilja að full-
komið lýðræði ríki hér í Vest-
ur-Þýzkalandi“. EittJhvað á
þessa leið töluðu sumir Hann-
overbúar.
Þjóðverjar hafa áður flaskað
á nafninu AdoM, svo að við
skulum ekki taka alltof hátíð-
lega þær fullyrðingar að Von
Thadden sé hættulaus mein-
lætamaður. Flokkur hans virð-
ist vera mjög íhaldssamur í
skoðunum, jafnvel afturhalds-
samur, svo að einna helzt
minnir á herforingjaklíkuna í
Grikklandi, þann stóra blett á
grískri sögu. Þannig er
flokkur Von Thaddens á móti
bítlamúsík, stuttum pilsum og
öðru sem minnir á svokallaða
„vestræna úrkynjun". Hitler
kunni einnig skil á öllu sem
laut að „úrkynjun", eins og við
vitum og munum. Það kemur
því óbragð ,í munninn, þegar
það orð er aftur borið á borð.
Þráðurinn hefur ekki slitnað
alveg, þótt hann sé mjórri en
margur hyggur.
Von Thadden var handtek-
inn fyrir skömmu af því hann
hafði ekið ölvaður. En vegir
stjórnmálanna eru ekki aðeins
órannsakanlegir, heldur óskilj-
anlegir. Sumir voru þess full-
vissir að þetta mundi stórspilla
fyrir 'honum, jafnvel eyðileggja
hann endanlega. Það sögðu
a.m.k. fulltrúar stjórnmála-
flokkanna. En síður en svo að
allir væru á sömu skoðun.
Hann er þá mánnlegri en við
héldum! sögðu sumir. Hann er
þá ek'ki eins mikið á móti „úr-
kynjuninni" og hann þykist.
Hann getur drukkið sig full-
an, það er góðs viti!
Fulltrúar stjórnmálaflokk-
anna í Bonn héldu þvú fram að
þau atkvæði, sem flokkur Von
Thaddens hefði fengið í Vest-
ur-Þýzkalandi væru varla um-
talsverð. Þeir bentu á að í
Bandaríkjunum vaða uppi
,Kú-Klúx-Klan og kynþáttahat-
arar, í Bretlandi væru nýnaz-
istar, í Frakklandi, Ítalíu og
víðar hefðu sterkir kommún-
istaflökkar skotið rótum með
miklu hærri atkvæðaprósentu
■en flokkur Von Thaddens. Þeir
fullyrtu að í öllum lýðræðis-
ríkjum sæjust merki um starf-
semi öfgasinna, þetta væri ekk-
ert nýnæmi í Vestur-iÞýzka-
landi, heldur fylgi þessi sjúk-
dómur lýðræðinu eins og bezt
hefði mátt sjá í Bandaríkjun-
um á dögum McCarthys. Allir
fulltrúar flokkanna sögðust
engar áhyggjur hafa af vexti
eða á'hrifum flokks Von Thadd-
ens, en sú mikla auglýs-
ing, sem hann hefði fengið er-
lendis, og þá ekki sízt í komm-
únistalöndunum, væri sterk-
asti bandamaður hans. En allt
of mikið væri ger.t úr áhrifum
hans. Kommúni'stum þætti gott
að geta hrætt börnin sín með
Grýlu gömlu. í V.-Þýzkalandi
iværu flestir nazistar, að þeirra
dómi.
Eins og kunnugt er hafa leið-
togarnir í Kreml lag.t höfuð-
áherzlu á, að sverta og sví-
virða Vestur-Þjóðverja og
raunar hafa þeir gengið svo
langt í rógsh'erferð sinni, að
V.-Þjóðverjar hafa orðið að
sæta ótrúlegustu móðgunum
upp á síðkastið. Þeir vega sí-
fellt í þann sama knérunn, að
Vestur-Þjóðverjar séu óæðri
mannverur, þeir beri allir sem
einn maður ábyrgð á styrjöld-
inni og hryðjuverkum og glæp-
um Hitlers.
Auðvitað eru þessar ásakan-
ir í senn sprottnar af óstjórn-
legu hatri og þó nokkurri öf-
und yfir velgengni Vestur-
Þýzkalands á undanförnum ár-
um. Rússar hafa líka ástæðu til
að sjá ofsjónum yfir uppbygg-
ingunni þar í landi, því að þeir
ihafa ekki upp á neitt sambærl-
legt að bjóða. Um Austur- og
Vestur-Þýzkaland er t.d. ekki
hægt að tala í sama orðinu,
þótt einhverjar framfarir hafi
orðið í Austur-Þýzkalandi síð-
ustu ár (þó ekki í lýðræðisátt).
Auðvitað eru þessar ásakan-
ir leiðtoga Sovétríkjanna fyrst
og síðast til þess fallnar að
tryggja eða auka áhrif þeirra í
Austur-Evrópu. Þeir réðust inn
í Tékkóslóvakíu m.a. á þeirri
forssndu, að tékkóslóvakískum
sósíalisma stæði 'hin mesta ógn-
un af vestur-þýzkri heims-
valdastefnu eða einhverju
álíka fáránlegu (a.m.k. eins og
málum er nú háttað). Þannig
hyggjast kommúnistar í Aust-
ur-Evrópu halda þjóðunum í
járngreipum á þeirri forsendu,
að þeir séu að vernda þær fyr-
ir innrás og ofbeldi vestur-
þýzkra nazista, en þau spor, sem
Þjóðverjar skildu eftir sig í
stríðinu eru auðvitað ekki til
annars en vekja ugg og hryll-
ing meðal Austur-Evrópuþjóða.
En þá mætti líka spyrja: eig-
um við endalaust að bera
ibyrðar foreldra okkar og for-
feðra? Á t.d. afstaða okkar ís-
lendinga til Dana nú að mótast
af kúgun danskra kónga og of-
beldi danskra einokunarkaup-
manna fyrr á öldum?
Raunar er hörmulegt til þess
að vita að ástandið í Austur-
Evrópu skuli ekki vera betra
en svo, að Rússar þurfi að
grípa til jafn aumkunarverðs
áróðurs og sífelldrar skírskot-
unar til Hitlers og djöfla hans.
En þess má þá einnig geta, að
þýzkt fólk lét lífið blásaklaust
í styrjöldinni, t.d. var aðeins
eftir 10-15% af Hannover eftir
loftárásirnar. Þar var fólk
strádrepið.
Djúpt í sál vestur-þýzku
þjóðarinnar vakir samvizkan.
Mér er nær að halda að áróður
Rússa geti smám saman lagzt
svo á 9ál þessarar þjóðar, sem
reynt hefur eftir megni að
þroskast til lýðræðis og mann-
eskjulegra lifnaðarhátta, að
hún fyllist minnimáttarkennd
og sektartilfinningu með ófjrr-
irsjáanlegum afteiðingum. Þá
fyrst yrði grundvöllur fyrir
nýjan Adolf, því að Þjóðverj-
ar eru staðráðnir í því að
halda stolti sínu og metnaði.
,Þeir mundu á einhvern hátt
reyna að hrista a)f sér slíkt
farg.
Þegar Bismarck hafði unn-
ið styrjöldina við Austurríkis-
menn, ætlaði keisarinn í mikla
sigurgöngu um Vín. Herfor-
ingjar hans lögðu hart að hon-
um, og hann hugðist láta að
vilja þeirra. En Bismarck sár-
bændi hann í allra viðurvist að
gera það ekki. Það var í eina
skiptið sem menn sáu járn-
kanslarann gráta, sagði mér
ungur stúdent í Heidelberg.
Ef Rússar hefðu vit á að fara
eins að og Bismarck, mundu
þeir stuðla að því að bæta
Þýzkaland og efla það bezta í
fari þjóðarinnar. En atburðir
síðustu mánaða sýna, að þeir
ihafa hvorki þroska né vit til
þess. Ein öruggasta leiðin til að
grafa undan lýðræðisþróuninni
í Vestur-Þýzkalandi er að vekja
■með þjóðinni hatur, særðan
■metnað. Vonandi verður hat-
ursherferð Rússa ekki svo ör-
lagarík. En þá kæmi vel á
vondan, ef það yrði nú þeirra
hlutverk að vekja upp þann
Glám, sem heimurinn þekkir
alltof vel og hefur fyrir löngu
fengið nóg af.
Hvað sem því líður, þurfa
Rússar að stunda særingar í
Vestur-Þýzkalandi — svo að
þeir geti óáreittir, að eigin.
sögn, kveðið niður draugagang
í Tékkóslóvakíu!
En sá harmleikur er meiri en
svo að hann sé hafandi í flimt-
ingum.
Austur-þýzkur landamæravörður flýr vestur yfir.