Morgunblaðið - 29.05.1971, Blaðsíða 10
10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 29. MAl 1971
— Viðtal við Jóhann
Framhald af bls. 1.
tökin og vinnuveitendur um
viðhorfin í haust?
— Það tel ég alveg víst.
Við eigum m.a. eftir að fjalla
um annan þátt þeirra vanda-
mála, sem óskað var eftir við-
ræðum við aðila vinnumarkað-
arins um, í bréf ríkisstjórnar-
innar frá 1. júlí 1970, en það
er um nýjar og bættar aðferð-
ir við gerð kjarasamninga.
Annars er gerð kj arasamninga
að sjálfsögðu samningamál
milli aðila.
— Þér rædduð áðan um að
hætta verðstöðvun í áföngum.
Getið þér skýrt nánar hvað við
er átt?
— f fyrsta lagi, að kaup-
gjaldsvísitala sú, sem dulin var
með ýmsum ráðstöfunum í
verðstöðvunarlögunum, niður-
greiðslum, fjölskyldubótum og
launaskatti, komi fram i áföng
um með breyttu fyrirkomu-
lagi slíkra eða hliðstæðra að-
gerða. Fjölskyldubæturnar
þarf að endurskoða og koma
þeim í heilbrigðara kerfi í
tengslum við skattamálin, þar
sem þær eðli málsins skv. eiga
heima. Vissulega þarf einnig
að endurskoða niðurgreiðslu-
kerfið, sem er mikið vanda-
mál, en bæði neytendur og
bændur hafa að sjálfsögðu not
ið ómetanlegs hagnaðar af
þeim fjármunum, sem í þæir
hefur verið varið. Helztu
neyzluvörur eru miklu ódýr-
ari en ella hefði verið og þar
af leiðandi tryggari markaður
fyrir bændur.
— Stjómarandstæðingar segja
að viðreisnarstjórnin sé stjóm
gengisfellinga og vísa til
þeirra gengisbreytinga, sem
orðið hafa i stjórnartíð hennar.
Hvað viljið þér segja um þessa
ásökun?
— Þess er fyrst að minnast,
að gengisbreytingin 1960 var
gengisfellingararfur frá tíð
vinstri stjórnarinnar. Engir
nema færustu sérfræðingar
vissu, hve gengi íslenzku krón
unnar var mismunandi og
margþætt, *em byggðist á
margvislegum og mismunandi
uppbótum og styrkjapólitík,
sem var ætlað að leyna þjóð-
ina þvi sem raunverulega lá
fyrir, að gengi krónunnar var
fallið. Viðreisnarstjórnin horfð
ist í augu við staðreyndir og
lét skrá gengi krónunnar rétt.
Hún fylgdi þeirri stefnu frá
upphafi að leyna þjóðinni
aldrei neinu og horfast 1 augu
við vandkvæðin. Gengisbreyt-
ingarnar 1967 og 1968 voru af-
leiðingar hinna miklu áfalla,
þegar útflutningsverðmæti
þjóðarinnar féll um nær helm
ing á tveimur árum. Þá voru
stjórnarandstæðingar kvaddir
til samráðs við ríkisstjórnina
um aðgerðir í efnahagsmálum,
þar sem stjóniin taldi áföllin
svo alvarleg. Þessum viðræð-
um lauk, án þess að stjórnar-
andstæðingar vildu taka þátt
í ábyrgðinni af þeim ráðstöf-
unum, sem ekki voru líkleg-
ar til að njóta vinsælda í bili,
og urðu mörgum þungar í
skauti, en voru hins vegar
grundvöllur þess, að aftur væri
hægt að rétta þjóðarskútuna
við, eins og nú er orðið.
— Raddir hafa komið fram
um gengisbreytingu í haust?
— Það er algerlega óraun-
hæft að tala um gegnisfellingu
nú, svo sterk sem gjaldeyris-
staðan og efnahagskerfið er, og
atvinnulífið hvarvetna í blóma.
Það er gagnstætt þvi, sem var
á erfiðleikaárunum þegar
helzti atvinnuvegur lands-
manna, sjávarútvegurinn, var
lamaður.
— Framsóknannenn hafa að
undanfömu haldið því fram,
að gjaldeyrisvarasjóðurinn
verði þrotinn um næstu ára-
mót.
— í þvi sambandi vil ég
minna á, að útflutningsverð-
mæti þjóðarinnar jukust úr
9500 milljónum 1969 í tæpar
13.000 milljónir 1970. Horfur
eru á því, að einhver aukning
verði í ár. Gjaldeyrisvarasjóð-
urinn er í apríllok 3.600 millj-
ónir króna. Allar likur benda
til þess í dag, að gjaldeyris-
staðan í árslok verði svipuð og
um síðustu áramót.
— Fram til þessa hafa um-
ræður í kosningabaráttunni að
verulegu leyti snúizt um land-
helgismálið. Hvað viljið þér
segja um þær umræður?
— Það er nú þegar orðið
augljóst í þessari kosningabar
áttu, að landhelgismálið er
ekkert sérstakt kosningamál
milli flokka. Ég hef bæði haft
fréttir af framboðsfundum út
um land og það hefur einnig
komið greinilega fram á fund
um hér í Reykjavik, að almenn
ingur treystir forystu Sjálf-
stæðisflokksins í því máli og
vill líta á það sem lífshags-
munamál þjóðarinnar allrar,
sem hafið er yfir dægurþras
og flokkapólitík. Menn skilja
ekki af hverju þeir, sem nú
telja nauðsynlegt að tímasetja
útfærslu fyrir hafréttarráð-
stefnuna 1973 færðu þá ekki
landhelgina út i 12 mílur fyrir
ráðstefnuna 1958 í stað þess að
bíða eftir úrslitum hennar.
Menn spyrja líka, hvers vegna
færðu þeir ekki út í 50 mílur
þá, sem þeim finnst sjálfsagt
nú. Fólki finnst það fordómar,
að íslendingum geti verið það
fjötur um fót, að hafa tjáð
sig reiðubúna til þess, þegar
landhelgisdeilan var leyst 1961
að hlýta alþjóðadómi, ef síðar
skærist í odda við Breta og
V-Þjóðverja, þar sem allir
flokkar höfðu lýst sig tilbúna
til þess í tillögugerð íslendinga
á hafréttarráðstefnunum, bæði
1958 og 1960, að leggja deilur,
sem upp kynnu að koma milli
okkar og annarra þjóða um
fiskveiðilögsöguna undir úr-
skurð alþjóðlegs gerðardóms.
Ég hef hins vegar sagt það
áður, að ég tel þróunina í þess-
um málum svo sterklega okk-
ur íslendingum í vil, að ólík-
legt sé, að Bretar verði gin-
keyptir fyrir því að skjóta
ágreiningi við okkur til úr-
skurðar Alþjóðadómstólsins,
varðandi rétt strandríkis til
landgrunnsins, þar sem lífs-
hagsmunir þjóðarinnar krefj-
ast hagnýtingair okkar sjálfra
á fiskimiðum þess. Sérstaða
okkar er einnig mjög áberandi
vegna þess, hvernig land-
grunnið er markað út frá
þessu eylandi, en u.þ.b. 50—70
mílur frá grunnlínum má segja
að úthafsdýpið taki við, þar
sem veiðar verða ekki stund-
aðar.
— Stjórnarandstæðingar
segja, að sókn erlendra fiski-
skipa á íslandsmið hafi stór-
aukizt að undanförnu og því
sé nauðsyn aðgerða fyrr en
ella
— Um það liggja fyrir
þær staðreyndir, samkvæmt
skýrslu Alþjóðahafrannsóknar-
ráðsins, sem íslendingar hafa
unnið að, að sókn brezkra tog-
ara á íslandsmið jókst jafnt og
þétt frá lokum síðari heims-
styrjaldar og fram til ársins
1964 en það ár komst hún upp
í 235 milljón tonntíma. Síðan
hefur sókn þeirra minnkað ár
frá ári og var komin niður í
92 milljónir tonntíma 1969. Á
sama tíma hefur sókn íb-
lenzkra togara farið vaxandi
undanfarin áratug. Hún var 38
milljónir tonntíma 1960 en var
komin upp í 62 milljónir tonn-
tima 1969. Sókn brezkra og ís-
lenzkra togara var árið 1969
56% af því, sem hún var 1964
og tæp 80% af þvi, sem hún
var 1960. Minni sókn brezkra
togara undanfarin ár hefur haf t
jákvæð áhrif á þá árganga í
þorskstofninum, sem nú eru
að alast upp. Hitt er okkur
fyllilega ljóst, að mikil hætta
er á því, að sóknin kunni nú
að aukast vegna minnkandi
veiði á fiskimiðum annarra
hafsvæða. Þess vegna var
Landhelgisgæzlunni falið að
gera talningu á erlendum fiski
skipum tvisvar í mámuði frá
því í ágústmánuði sl. Af sömu
ástæðum höfum við m.a. tal-
ið óvarlegt að tímasetja nú
útfærslu landhelginnar 1. sept
ember á næsta ári, ef óvæntir
atburðir gerast í sókn erlendra
fiskiskipa, sem kynni að knýja
okkur til útfærslu fyrr. En við
útfærslu af slíkum sökum telj-
um við, að við ættum örugga
samúð annarra þjóða og skiln-
ing. Ég vil fara að þessum mál
um eins og fyrirrennarar mín-
ir, bæði Bjarni Benediktsson
og Ólafur Thors, að gæta þess
að misstíga sig ekki en halda
á málinu af festu og einurð.
Með þeim hætti stefnum við
örugglega að fullum sigri ís-
lendinga í þessu mikla máli.
Þá lýkur þeirri sókn, sem haf-
in var undir forystu Sjálf-
stæðisflokksins að lokinni síð-
ar heimsstyrjöldinni með is-
lenzkum sigri.
— Hver hefur þróunin i
sókn erlendra fiskiskipa á okk
ar mið verið frá þvi að reglu-
leg talning Landhelgisgæzlunn
ar hófst?
— Talning Landhelgisgæzl-
unnar sýndi mestan skipa-
fjölda í október eða 150 skig,
Síðan minnkaði sóknin í
skammdeginu Hún hefur nú
aukizt aftur og komst upp í
160 skip um miðjan marz.
— Svo að við vílkjum að
öðru, forsætisráðiherra, þá haf-
ið þér fariið með stjórn iðnað-
armála frá áriniu 1963. Hvað
er framundan í málefnium iðn-
aðarins ?
— 1 Lðnaðarráðuneytinu er
nú lokið við ítarlega skýrslu
um iðnþróunaráform og er ver
ið að ganga frá prentun henn-
ar. Áður en við genigum í
EFTA var gerð iitarleg skýrsla
á vegum iðnaðarráðuneytisins
um Lslenzkan iðnað og EFTA.
Dr. Guðmundur Magnússon,
prófessor, vann að þeirri
skýrslugerð. Að vissu leyti er
hin nýja skýrsla, sem hann er
einnig höfundur að, framhald
af hinni fyrri, en nú er horft
til framtíðarinnar. Með mótun
iðnþróunaráformanna má ann-
ars vegar áætla, hvers sé að
vænta af tiiteknum fram-
kvæmdum og hins vegar fá
hugmyndir um, hvernig ná
megi ákveðnum markmiðum
eftir tiilgreindum leiðum. Með-
al annars eru áætlaðir vaxtar-
möguleikar islenzks iðnaðar á
árabiliinu 1971—1974, þje. fyrsta
toliatímabiUð í EFTA, þar ti!
næsta tollabreyting verður og
siðan eru vaxtarmöguleikar
áætlaðir í útlínum fram t.ii árs
ins 1980. Of langt yrði að vikja
að þessari skýrslu nú, en það
sem skiptir miklu máli á þessu
sviði eru hagnýtingarmöguleik
ar á orkulindum okkar, vatns-
afli og jarðvarma.
— Hver hafa áhrifin af
EFTA-aðild okkar orðið á iðn-
aðinn það sem af er?
— Þau eru sýnilega mjög
jákvæð. Útfliutningur innlendra
iðnaðarvara jókst á sl. ári um
nærri 50% frá fyrra ári. Norr-
æni iðnþróunarsjóðurinn er
þegar að verða mikil liyftistöng
en gert er ráð fyrir því, að á
næstu 25 árum geti lánveiting-
ar úr þeim sjóði til uppbygg-
ingar í Lslenzkum iðnaði num-
ið um 6000 mililjónum króna.
Afistaða stjórnvalda og einnig
aiLmennings til iðnaðarins er
allt önnur oig jákvæðari eftir
að hann hefur sýnt, að hann
er fær um að taka á sig hina
aukmu samikeppni, sem fyigir
aðildinni að Friverzlunarsam-
tökunum.
— Nú benda allar líkur til,
að Bretar, Norðmienn og Dan-
ir gerist aðilar að Efnahaigs-
bandalaginu, og það mun að
sjálifsögðu hafa veruJeg áhrif
á starfsemi EFTA í fnamtíð-
inni. Stjörnarandstæðingar
halda því fram, að þetta sýni,
að óráðlegt hafi verið, að Is-
land gerðist aðiii að EFTA á
sl. ári.
— Það er augljóst miál, að
það er mikið lán fyrir okkur
að vera orðnir aðilar að EFTA,
áður en til þess kom að
þessi lönd verði aðilar að
Efnahagsbandalaginu. Við höf-
um þegar öðiazt nýja reynslu,
skapað okkur aukna samstöðu
með þeiim þjóðum, sem nú eru
í EFTA og munu þess vegna
betur skilja okkar málstað, þeg
ar þær eru orðnar aðilar að
Efnahagsbandaiagin u og loks
munum við sækja um einhvers
konar samningsaðstöðu í sam-
fyl'gd með öðrum EFTA-iríkj-
um, þar af tveimur öðrum
Norðurlandaþjóðum, Svium og
Finnum. Þegar þetta er athug
að, ætti ekki að dyljast, hversu
mikill ávinnilngur að þessu
leyti EFTA-aðildin hefur orð-
ið okkur.
— Skipasmiðaiðnaðurinn inn
lendi hefur fyrst og fremist
byggzt U'Pp í ráðherratið yð-
ar, sem iðnaðarmálEiráðherra.
Hver er staða skipasmíða okk-
ar idag?
— Innlenda stóJlskipasmíðin
er mjög ung atvinnugrein, sem
risið hefur upp á allra siðustu
árum. Ég hef alltaf talið það
mjög mikils virði, að við smíð-
um okkar eiigin skip sjálfir,
sérstakiega fiskiskipaflotann.
Við er-um komnir lanigt á leið
með að ná því takmarki. Þoð
er i raun og veru aðeins smíði
hinna stóru 1000 tonna skuttog-
ara, sem samið hefur verið um
erlendis, 6 að tölu, í Póllandi og
á Spáni. Jafnframt hafa ný-
lega verið gerðir samninigar
um smáði tveggja s'ldikra togara
í Slippstöðinni á Akureyri, en
sú skipasmiíðastöð hefur nýlok-
ið vdð smíði strandferðaskip-
anna tveggja, Heklu og Esju,
eins og kunnugt er. Um síð-
ustu áramót voru í smiíðum
hérlendis 67 fiskibátar, þar af
18 yfiir 100 rúmlcstir að stærð,
en hinir minni, og smiði minni
bátanna hefur einnig haft
mjög mikla þýðingu, m.a. fyrir
atvinnulífið á þeim stöðum úti
á landi, þar sem hún er stund-
uð. Fiskvinnslustöðvar áVest-
fjörðum hafa nú huig á því að
kaupa 5 skutttogara, 400—450
lestir að stærð. Aðilar hafa
leitað hófanna um kaup í Nor
egi, en eru nú í viðræðum við
skipasmíðastöðvarnar hér fyr-
ir tilstuðlan ríkisstjómarinnar
um' lausn þessa verkefnis, en
rikisstjórnin leggur áherzlu á,
að skípin verði smiiðuð innan-
lands.
— Nú eru nýjar stórvirkjan-
ir á döfinni.
— Já, eins og menn muna,
voru mörg og mikil virkjun-
armál afgreidd á síðasta Al-
þingi. Veigamestar voru breyt-
ingar á lögum um Landsvirkj-
un, þar sem heimiluð er virkj-
un í Tungnaá við Sigöldu og
Hrauneyjafossa, en með þess-
um tveimur virkjunum er
hægt að tvöfalda framleiðslu-
getu okkar á raforku, en hér
er um að ræða orkuver, sem
sameiginlega nema um 300
megavötrtum. Einnig er mú ver-
ið að undirbúa virkjun Lagar-
foss á Fljótsd'alshéraði og í
Svartá í Skagafirði.
— Náttúruvermd hefur mjög
verið til umræðu í aaimbandi
við slíkar virkj uniarframkvæmd
ir. Er hætta á náttúruspjöllum
í sambandi við þessar fyrirhug-
uðu virikjanir?
— Það tel ég síður en svo
vera. Og nú sem fyrr verður
fiskiræiktunarmöguleikum gef-
inin fullur gaurnur, bæði í Lag-
arfljóti og í Svartá.
— Er unnt að byggja bessar
stórvirikjaniir upp, ám stóriðju
eða orkusölusamninga?
— Nei, það tel ég ekki vera,
nema í óralangri framtíð. Af
þeim sökum er veriS að kanna
stóriðjumöguleika á vegum
ríkisstjórnarirunar. Að því skal
ég ekki víkja frekar nú, ern
horfur eru á, að eftirspurn
muni vera eftir þessari raforku
með því verði, sem hægt verð-
ur að selja hana á frá Tungna-
árvirkjununum. Menn tala um,
að við þuirfum á alltí ok'kar
vatnsaflsorku að halda eftir 50
ár. Við erum sennilega nú bún-
ir að virkja um 5—6% af vatns
afiinu, en svo mega menn ekiki
gleyma því, að þegar við sömd-
um um raforkusölu til álvera-
ins í Straumiavík, þá er sú orku
sala tímabundin, fyrst til 25
ára, en gæti framlengzt til 45
áira. Eftir þanm tíma er sú raf-
orika okkur sjálfum til ráðstöf-
Styrmir Gunnarsson ræðir við Jóhann llafstein for sætisráðherm í gær.