Morgunblaðið - 22.07.1971, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. JÚLl 1971
...því fer Nixon
til Peking
NIXON Bandaríkjaforseti gerði
heyrum kunnar forsendur fyr-
Ir þeirri ákvörðun sinni að
heimsækja Kina á stuttum
blaðamannafundi, sem hann
hélt í Kansas fyrir nokkrum
dögum. Hann sagði, að yrði
Kínverska alþýðulýðveldið ekki
leyst úr einangrun sinni og
flutt inn í samfélag þjóðanna,
myndi vera stórkostleg hætta
á kjarnorkustyrjöld innan
næstu 15—20 ára.
Hann sagðist hiklaust vera
þeirrar skoðunar, að Kínverjar
væru dugmikil, skapandi þjóð,
„einhver hæfileikamesta þjóð
heims“. Óhjákvæmilegt væri
að Kínverjar yrðu mikils meg-
andi afl á efnahagssviðinu með
öllu sem því fylgdi, þar er
meðal annars átt við hernaðar-
mátt þeirra. Nixon bætti við:
„Það er ástæðan fyrir því, að
ég taldi brýna nauðsyn bera til
að þessi ríkisstjóm stigi fyrsta
skrefið í þá átt, að leiða ein-
angrun Kina til lykta í heimin-
um. Við urðum að stíga þessi
skref, vegna þess að Sovétrík-
in gátu það ekki.“ Ágreiningur
Kínverja og Sovétríkjanna,
m.a. út af landamærum (svo að
ekki sé minnzt á hugmynda-
fræðilegar deilur) virðist ósætt-
anlegnr og „við vorum eina
stórveldið, sem gat stigið þetta
skref“.
Hann benti jafnframt á, að
innan fimmtán til tuttugu ára
hefði Bandarikjamönnum ef til
vill tekizt að komast að raun-
hæfum samningum um kjarn-
orkuvopn við Sovétríkin. En
meginland Kina — utanveltu
við alþjóðasamskipti, þar sem
leiðtogamir hefðu engin tengsl
við aðra ráðamenn — mundi
verða ógnun við allan heiminn
og hlytu Kínverjar því að ráða
ráðum sínum án þess að taka
tillit til annarra þjóða.
Með öðrum orðum og einmitt
að öllu óbreyttu — gat engin
önnur þjóð en Bandaríkin haft
forgöngu um að breyting yrði
á og hefði engin slík orðið
vofði sú hætta bæði yfir Banda-
ríkjunum og Sovétríkjunum að
til kjarnorkustyrjaldar kæmi
við Kínverja.
Háttsettir bandariskir emb-
ættismenn leggja áherzlu á, að
stefna bandarísku ríkisstjórn-
arinnar hafi verið vakin af slik
um hugmyndum og henni sé
ekki á neinn hátt ætlað að gera
erfiðari samningaviðræður Sov-
étmanna og Kínverja um landa
mæri ríkjanna. Bersýnilega
gætir kvíða hjá fjölmörgum I
Bandaríkjunum um að Sovét-
menn taki óstinnt upp ákvörð-
un Nixons og reynt hefur verið
að slá þá vamagla, sem þurfa
þótti.
Vert er að hafa í huga, að
Bandaríkin hafa stjómmála-
samband við Sovétríkin, en eng
inn bandarískur forseti hefur
nokkru sinni farið þangað I
heimsókn. En nú er Nixon
Bandaríkjaforseti að fara í
heimsókn til Kína, sem Banda-
ríkin hafa ekki stjómmála-
skiptl við. Þó er rétt að hafa
í huga, að skömmu eftir að
Nixon varð forseti lét hann að
því liggja, að hann myndi
taka heils hugar heimsóknar-
boði frá sovézkri hálfu. Ekkert
slíkt boð hefur borizt, enda
haft fyrir satt að Nixon hafi
lítið gert til að ýta á það hing-
að til.
Tvö eru þau mál, sem hæst
ber í „samskiptum" Kína og
Bandaríkjanna, það er Inn-
göngubeiðni Kína í SÞ sem
Bandaríkin hafa verið andvig,
svo og framtíð Formósu, ef
Kína fer í samtökin. Fram til
þessa hafa Bandaríkjamenn
beitt sér óspart til að koma í
veg fyrir að Kína fengi aðild
að SÞ svo sem alkunna er.
Hins vegar hafa málin smám
saman verið að þróast á þann
veg, að fylgi við umsóknar-
beiðni Kína hefur verið að
vaxa fiskur um hrygg á allra
síðustu árum og vafasamt, að
Bandaríkin hefðu getað stöðv-
að málið öllu lengur. Fari svo
að Kina komist í SÞ mundi það
samtímis fá sæti í Öryggisráð-
inu og Formósa hlyti að víkja,
og sama máli gildir um sætið
á Allsherjarþinginu. Þá vaknar
sú spuming hvað Formósu
bíði. Nema þvi aðeins að gerð-
ar verði einhverjar sérstakar
ráðstafanir myndi Formósa
verða svipt aðild að SÞ. Vitað
er að Bandaríkin hafa haft í
huga að ná samkomulagi um
að rikin bæði verði i samtök-
unum, en hins vegar eru bæði
stjóm Kínverska alþýðulýðveld
isins og Formósustjórn alger-
lega andsnúnar þeirri lausn. Nú
eru taldar nokkrar líkur á að
Formósa ákveði að standa upp
og taka sæng sina í sæmilegu
bróðerni, verði Alþýðulýðveld-
inu veitt aðild. Varasamt er þó
að ætla að það gangi svo
þrautalaust fyrir sig.
En hvemig svo sem það mál
hefur verið eða verður leyst,
er ótvirætt að það eru Banda-
ríkjamenn, sem hafa verið
frumkvöðlar að því að koma
samskiptum ríkjanna Kína og
Bandaríkjanna í „eðlilegt horf“
eins og það heitir á máli póli-
tíkusa. Yfirlýsing sú, sem Nix-
on las upp í útvarp og sjón-
varp, er hann greindi frá heim-
sókninni, leiddi það í ljós, að
Nixon hafði nánast boðið sjálf-
um sér til Kína.
Ýmislegt skyldi þó haft I
huga. Ekki eru nema nokkrar
vikur síðan hér í Mbl. birtist
útdráttur úr viðtali, sem brezki
blaðamaðurinn og Kínavinur-
inn Edgar Snow átti við Mao
Tse-tung, formann kinverska
kommúnistaflokksins. Þar lét
formaðurinn i ljós áhuga á þvi,
að Nixon kæmi í heimsókn og
lét í veðri vaka, að honum yrði

Richard Nixon:
Fer hann inn í söguna sem
stórmenni?
ágætlega fagnað, hvort sem
hann kæmi í einkaheimsókn
eða sem forseti Bandarikjanna.
Á það er einnig að líta, að
Kínverjar hefðu sjálfsagt
aldrei látið neyða sig til eins
eða neins í þessu sambandi.
Margt hefur verið í deiglunni
undanfama mánuði, sem sýnir
að þessi þróun á sér aðdrag-
anda og hápunkturinn — vænt-
anleg heimsókn Bandaríkjafor-
seta — næsta eðiilegur þáttur
þeirrar þróunar. En varla er við
þvi að búast, að Kínverjar fagni
Nixon nema því aðeins að ein-
Chou En-lai:
Ræddi við Klssinger og bað
fyrir boð til Nixons.
hvers konar samkomulag hafl
náðst, m.a. I þá átt að binda
enda á styrjöldina í Víetnam,
svo og varðandi hugsanlega að-
ild Kína að Sameinuðu þjóðun-
um.
Kínverjar hafa verið vantrú-
aðir á einlægan vilja Banda-
ríkjamanna varðandi Víetnam
og þvi má gera ráð fyrir, að
drjúgur tími af þeim tuttugu
klukkustundum, sem fóru I við-
ræður Kissingers og Chou En-
lais hafi verið notaðar til þess
að sannfæra Kínverja um að
Bandaríkjamenn yrðu þeim
Sendiboði Nixons til Kína:
Oruggur með sig, gáfaður
og jafnlyndur
FRÉTTIRNAR, sem fóru eins
og eldur í sinu um hekns-
byggðina á dögunum um að
Nixon Bandaríkjaforseti hefði
í hyggju að halda í heimsóikn
til Kína, eru ekki aðeina póli-
tískur sigur fyrir Bandaríkja-
forseta, heldur eíkki síður fyr-
ir Kissrnger, sem lagði á ráðin
um ferðina og ræddi í 20
klukkustundir við Chou En
Lai, forsætisráðherra Kínia.
Ekki er neinum blöðum um
það að fletta, að enda þótt
Kissinger hafi þótt takast vel
í starfi sínu sem sérlegur ráð-
gjafi forsetans í öryggismál-
um, hafi fáir búizt við að hon
um tækist að fá því áorkað,
að kínverskir og bandarískir
leiðtogar hittust og reyndu að
bæta sambúð þessara tveggja
stórvelda.
★
Henry Kissinger er á 48.
aldursári. Hann er þýzkur
Gyðingur og flýði frá Þýzka-
landi 14 ára unglingur, með
foreldrum sínum, þegar nas-
istar voru komnmiir tii valda.
Hann ber öll svipmót Gyð-
ings, ensku talar hann með
greinilegum, þýzkum hreim,
og bæði í framlkomu og hugs-
un sýnist hann eiga mun
meira sameiginlegt með Evr-
ópumönmum en dæmigerðum
Ameríkana.
★
Kissinger hét upprunaiega
Heinz að fomafni, en eftir að
hann gerðist bandarískur
rikisborgard breytti hann því
í Hemry. Hanm átti aldrei í
neinum erfiðleikum með að
samlagast hinu nýja föður-
landi, þótt hann hafi ekki að
öllu leyti samið sig að sdðum
þess og háttum. Snemma kom
í ijós, að hann var ágætum
gáfum gæddur. Eftir að hann
hafði gegnt herþjónustu í
fjögur ár í heimisstyrjöldinmi
síðari, fór hann í háskóla og
lauk mjög góðu embættisprófi
frá HarvaTd og hafðd stjóm-
vísdmdi að aðalgreim. Hanm
skrifaði doktorsritgerð og
tvær bækur, sem athygli
vöktu, bæði heima og erlendis;
önnur fjallaði um stórvelda-
diplomati og hin um kjarn-
orkuvopm og utanríkispólitík.
Með þessu hafði hann haislað
sór völl sem glöggur höfund-
ur um öryggismál og stjórn-
mál og forsetamir John F.
Kennedy og Lyndon B. John-
son færðu sér þessa hæfileika
hana í nyt með því að fá hann
tii aðstoðar í ýmsum tilvikum.
Því kom nokuð á óvart, að
hanm dkyldi svo fús að vinna
með Nixorn eftir samstarfið
við tvo forseta demókrata.
★
Sem mámasti ráðgjafi Banda
ríkjaforseta um erlend örygg-
isanál elur hamn ekki með sér
neina drauma um bamdaríska
dýrð og mikilleik; sönmu mær
væri að segja að hann líktist
lífsþreyttum stjórnmála-
mamni, sem hefur verið svipt-
ur öllum sínum hugsjónum

Kissinger og Chou En-Lai ræðast við í Kina.
................ 'ö
fyrir æði löngu, ágreiningsmál
og valdastreitu leggur hann
niður fyrir sér á yfirvegaðan
og eimkar hófsamlegan máta.
Ógerlegt er að gera sér í
hugarlund, hvaða ákoðun Kín
verjar hafa myndað sér á
Kissinger. En telja má að rétt
sé eftir haft, þegar talsmaður
Hvíta hússins tók svo til orða,
að viðræðumar hefðu farið
fram með friði og spekt og
„hávaðalaust". Annað hefði
verið ólíkt Kissinger, sem er
þekktur fyrir að láta dkaps-
miuni ekki hlaupa með sig í
gönur undir hvaða kringum-
stæðum sem er.
Kissinger, sem er fyrrver-
andi Harvard-prófessor, hefur
lagt sig í líma við það á síð-
ustu árum að setja sig inn í
hugsamagamg, bæði Kínverja
og Norður-Víetnama. Honum
dettur ekki í hug að hugisa
um Kínverja eða Norður-Víet-
nama sem „sveitadurga“ eða
„larfaláka".
Samnleikurimn mun vera sá,
að hann er einn af örfáum
mönnum í æðstu virðingar-
stöðum í Bandaríkjunum, sem
enn ber hlýjar tilfinningar og
jafnvel virðingarvott fyrir
Thieu forseta og Ky varafor-
seta í Suður-Víetnam.
★
Snar þáttur í eðli Kissing-
ers er hugrekki. Þegar hann
hóf störf í Hvíta húsinu árið
1968 hafði hann naumast mælt
Nixorn máli. Hann var starfs-
samur háskólakennari, hafðí
ferðazt vítt um og margt séð
fyrir sér og í kosningabarátt-
unni 1968 hafði hanm unnið af
mikilli ósérhlífni fyrír Nelson
Rockefeller, og hann hafði
einnig haft nokkur afskipti af
málefnum Víetnams vegnia
starfa fyrir Lyndon Johimson,
fyrrverandi forseta. Engu að
síður þá hann starfið hjá Nix-
on án þess að depla auga,
enda sjálfstraust jafnan verið
sagt ríkt í fari hamis.
Forsetinin er á stundum
sagður hikandi og fljótfær, en.
Kissinger er andstæða hana
um flest. Hann er hæglyndur
maður, en fljótur að átta sig.
Fas hans er rólegt og handa-