Morgunblaðið - 22.07.1971, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. JÚLÍ 1971 15
Frumhlaup í varnarmálum
RÚM vika er liðin frá því að
vinstri stjórn Ólafs Jóhannes-
sonar tók við völdum á Islandi.
Á þessari einu viku hefur henni
tekizt að skaða verulega álit Is-
lands á alþjóðavetlivangi með yf-
irlýstri stefnu sinÁi I utanríkis-
og öryggismálum þjóðarinnar og
furðulegu misræmi i yfirlýsing-
um einstakra ráðherra um fyrir-
ætlanir stjórnarinnar í varnar-
málunum.
Það ákvæði í málefnasamningi
stjórnarflokfkanna, sem fjallar
um varnarliðið á Keflavíkurflug-
velli er svohljóðandi: „Varnar-
samniingurinn við Bandarikin
skal tekinn tiil endiurskoðunar
eða uppsagnar í því skyni, að
yarnarliðið hvenfi frá Islandi í
áföngum. Skal að þvi stefnt, að
brottför ldðsins eigi sér stað á
kjörtí'mabilin u.“
Hinn 14. júlí sl. birti Alþýðu-
blaðið frétt um viðtal, sem „Ar-
beiderbladet" í Osló hafði átt
við Hannibal Vaidimarsson, en
samkvæmt frásögn Alþýðublaðs-
ins hafði hann þetta að segja
við hið norska blað um fyrirætl-
anir rikisstjórnarinnar í varnar-
málum: „Valdimarsson vísar á
bug sem eintómum spekulasjón-
um þeim orðrómi, að hin nýja
stjórn muni segja upp varnar-
samningnum við Bandaríkin og
krefjast þess, að hinir amerísku
hermenn verði látnir fara frá
Keflavíkurflugvelli þegar í stað.
Allir stjórnarflokkamir hafa
skuldbundið sig til þess, segir
Hannibal ennfremur, að breyta
núverandi herstöðvarsamningi á
næsta fjögurra ára tímabili. Við
stefnum að þessu, en það er
ljóst, að ekkert skref verður tek-
ið í þessa átt fyrr en fiskveiði-
takmörkin hafa verið færð út.“
í þessu viðtali við norska blað-
ið virðist Hannibal Valdimarsson
túlka ofangreint ákvæði málefna
samningsins á þann veg, að
varnarliðið verði ekki látið fara,
en hins vegar sé ætlunin að fá
fram breytingu á varnarsamn-
ingnum.
Daginn eftir að þessi frétt birt-
ist I Alþýðublaðinu kveður hins
vegar við allt annan tón hjá Ein-
ari Ágústssyni, utanrikisráð-
herra, í viðtali við dagblaðið Vísi.
Eftirfarandi ummæli eru höfð
eftir utanríkisráðherra á forsíðu
Vísis hinn 15. júlí og það skal
tekið fram, að utanríkisráðherra
hefur hvergi mótmælt því að
rétt sé eftir honum haft. Hann
sagði: „Það er yfirlýst stefna
ríkisstjórnarinnar, að varnar-
liðssamningurinn skuli tekinn til
endurskoðunar og uppsagnar og
brottflutningi hersins verði lok-
ið á fjórum árum.“ Og ennfrem-
ur sagði utanríkisráðherra i við-
tali við Vísi: „Ég skil ekki,
hvernig menn geta túlkað þetta
á annan veg, en herinn verði
látinn fara.“ Þessum síðast-
nefndu ummælum Einars Ágústs
sonar, utanríkisráðherra, var
augsýnilega stefnt gegn Hanni-
bal Valdimarssyni, félags- og
samgöngumálaráðherra, vegna
ummæla hans við „Arbeider-
bladet". Jafnframt var yfirlýsing
utanrikisráðherra í Vísi mjög af-
dráttarlaus um, að varnarliðið
yrði í rauin og veru látið hverfa
úr landi fyrix lok kjörtimabils-
ins.
Þarna kom strax fram á fyrsta
degi skoðanaágreiningur milli
tveggja ráðherra í vinstri stjórn-
inni um það, hverjar fyrirætlan-
ir hennar væru.
Morgunblaðið vakti athygli
Ólafs Jóhannessonar, forsætis-
ráðherra, á þessu einkennilega
misræmi í yfirlýsingum tveggja
ráðherra í ríkisstjórn hans um
varnarmálin og óskaði skýringa.
Forsætisráðherra hafði þetta að
segja um þennan ágreining ráð-
herranna í viðtali við Morgun-
blaðið 16. júli sl.: „Ætli þetta sé
rétt eftir Hannibal haft? Ég
bendi aðeins á það, sem stendur
í málefnasamningnum, en sam-
kvæmt honum verður unnið að
því, að varnarliðið hverfi af
landi brott í áföngum, en það
þarf allt sinn undirbúning. Vit-
anlega munum við byrja á því
að ræða þessi mál við rétta að-
ila.“
Laugardaginn 17. júlí er kom-
ið allt annað hljóð í strokkinn
hjá Einari Ágústssyni, utanrík-
iráðherra, í viðtali er Tómas
Karlsson, ritstjóri Timans, átti
við hann og birtist á forsíðu
Tímans. Þá hafði utanríkisráð-
herra þetta að segja um fyrir-
ætlanir rikisstjórnarinnar i varn-
armálunum: „Næstu mánuði
mun landhelgismálið taka mest-
an hluta af okkar tíma. Við
munum eftir því, sem tök eru á,
kynna okkur öll atriði varðandi
varnarliðið og dvöl þess hér og
síðan að slíkri könnun lokinni,
könnun, sem hlýtur eðli málsins
samkvæmt að taka alllangan
tima, taka upp viðræður við
Bandarikjastjórn um endurskoð-
un varnarsamningsins frá 1951
með brottför liðsins i áföngum
í huga (leturbreyting Mbl.) eins
og í málefnasamningi stjórnar-
flokkanna segir.“
Þajnnig hafði átt sér stað eft-
irtektarverð hugarfarsbreyting
hjá hæstvirtum utanríkisráð-
herra á tveimur dögum. Hinn
15. júlí lýsti hann yfir þvi skýrt
og skorinort i viðtali við Vísi,
að varnarliðið yrði látið hverfa
úr landi á næstu fjórum árum.
Hinn 17. júlí talar hann ekki
lengur um uppsögn varnarsamn-
ingsins heldur endurskoðun og
hann talar ekki lengur um það,
sem ákveðið mál að varnarliðið
verði iláJtið hverfa úr landi, held-
ur verður það haft i huga í við-
ræðum við Bandaríkjastjórn.
Sú spurning vaknar auðvitað
hvert mark er hægt að taka á
ummælum utanríkisráðherrans,
þegar slík stefnubreyting verð-
ur á tveimur dögum. Eitt er
vist, að ráðherrarnir eru greini-
lega ekki á einu máli um það,
hvernig túlka beri ákvæði mál-
efnasamningsins um þetta efni.
VIÐBRÖGÐ ERLENDIS
Það hefur verið afar fróðlegt
að fylgjast með viðbrögðum
manna erlendis við stjórnar-
skiptunum og stefnuyfirlýsingu
vinstri stjórnarinnar í utanríkis-
og öryggismálum. Fyrir okkur
Islendinga er sérstaklega athygl-
isvert að kynnast viðhorfum
frændþjóða okkar á hinum Norð
urlöndunum. Nær öll helztu blöð
á Norðurlöndunum hafa látið í
ljós verulegar áhyggjur vegna
þeirrar stefnubreytingar, sem
orðin er hjá íslenzkum stjórnar-
völdum í þessum málum, og á
það jafnt við vinstrisinnuð blöð
sem hægrisinnuð. Mörg Norður-
landablaðanna ganga raunar út
frá því sem vísu, að íslenzka rík-
isstjórnin hyggist láta eitthvað
koma í staðinn, annað hvort ís-
lenzkt varnarlið eða lið frá ann-
arri þjóð eða öðrum þjóðum en
Bandaríkjunum.
1 NTB-frétt frá Osló, sem
Morgunblaðið birti i fyrradag, er
skýrt frá ritstjórnargrein i
norska blaðinu „Aftenposten“
um fyrirætlanir vinstri stjórnar-
innar i varnarmálunum og i
fréttinni segir svo: „I ritstjórn-
argrein „Aftenposten" í dag, seg-
ir, að það muni mjög varða
Noreg og stöðu norska ríkisins
í varnarmálum, ef hersföðin á
Keflavíkurflugvelli verði lögð
niður, þar sem hún sé mikilvæg-
ur staður á norðursvæði Atlants-
hafsbandalagsins. Segir blaðið
að Keflavíkurflugstöðin hafi til
þessa skapað mótvægi gegn
sívaxandi starfsemi sovézka
flotans á Norður-Atlantshafs-
svæðinu. Sé því litið notalegt
að sjá stöðima lagða niður sam-
tímis því, að flota Atlantshafs-
bandalagsins sé neitað um að-
stöðu á Möltu. Bllaðið segir enn-
fremur, að íslendingar hugsi sér
að halda áfram aðild að Atl-
antshafsbandalaginu, en aðild
að því byggist á gagnkvæmri
aðstoð og samábyrgð. „Maður
getur ekki gert ráð fyrir því,
Framhald á bls. 17.
Þessi teikning sýnir þá aukningu, sem orðið hefur á ferðum sov-
ézkra hcrflugvéla í námunda við fsland. Á árinu 1963 varð þeirra
vart 17 sinnum, 1964 í 11 skipti, 1965 í 19 skipti, 1966 í 33 skiptl,
1967 59 sinnum, 1968 í 162 skipti, 1969 í 86 tilvikuni, en 1970, þ. e.
sl. ár, 3 0 0 sinnum.
Móðgaðir - viðkvæmir - uppnæmir!
Nú er orðið erfitt að liifa á
Islandi. Ekki vegna þess að
svokölluð vinstri stjórn hefur
setzt í ekil'ssæti þjóðarvagnsins,
heldur af þeim sökum að sú
sama stjórn og nánustu að-
standendur hennar eru svo við-
kvæmir fyrir gagnrýni að með
eindæmum er. Minnir þessi
viðkvæmni einna helzt á Sovét-
stjórnina og íylgisveina henn-
ar, þegar atburðir eins og inn-
rás i Ungverjaiand eða Tékkó-
slóvakíu eru í deiglunni. Þá má
ekki anda í leppríkjunum, svo
að það sé ekki taiið árás á
sósialismann og framtíð sósíal-
istiskra rikja. Satt að segja
hefur manni aldrei dottið í hug
að svipað andrúmsloft ætti
eftir að heltaka vora ástkæru
fósturjörð.
Ástæðan til þessarar við-
kvæmni er sö, svo umdarlegt
sem það hljómar, að birtar eru
hlutlausar fréttir í Morgun-
b.aðinu og raunar víðar um
viðbrögð blaða og fréttastofn-
ana við málefnasamningi rilkis-
stjórnarinnar. Mega Islending-
ar ekki lengur fylgjast með við
brögðum erlendis? Datt ein-
hverjum í hug að unnt væri
að hafa á prjónunum áætlanir
um að draga úr öryggi ís-
lands og veikja varnir Atlants-
hafsbandalagsins án þess það
vekti athygli? Ef Morgunblað-
ið segði ekki frá þessum við-
brögðum — og þá ekki sízt
stjórnenda Sovétríkjanna —
brygðist það hlutverki sínu.
Með það í huga eru árásirnar á
blaðið nú árás á prentfrelsi og
skilyrðislausa kröfu um alhliða
fréttaþjónustu. Ef viðbrögðin
eriendis eru íslenzku ríkis-
stjórninni til ama, getur hön
við engan sakazt nema sjálfa
sig og málefnasamninginn.
Viðbrögð stjórnarsinna nú
minna óþægilega á aístöðu
Spiros Agnews, varaforseta
Bandaríkjanna, á fyrstu mán-
uðum embættisferils hans, þeg-
ar hann blaðraði sem mest um
ábyrgðarleysi fj'ölmiðla, en
varð síðan að draga í land,
þegar hann lo'ks áttaði sig á
því að frjáls blaðamennska er
óaðskiljanlegur þáttur lýðræð-
is.
Hvers vegna þá þessa við-
kvæmni?
Forsætisráðherra er móðgað-
ur. Utanríkisráðherra er við-
kvæmur.
Og ®vo aliir tindátarnir.
Ungur maður, sem ég hélt
að væri blaðamaður en reyn-
ist nú einungis viðskotalilur og
uppnæmur ungur Framsóknar-
maður, skrifar grein i Tim-
ann í gær, þar sem hann talar
um ofsafengnar árásir Morg-
un'blaðsins á ríkisstjórnina
vegna þess að það hefur leyft
fólki að fylgjast með. Ségir
siðan að SjáJfstæðisflokkurinn
sé 5. herdeildin á íslandi. Hvaða
uppeldi fær svona fólk? Það
hlýtur að vera umhugsunar-
efni.
Svava Jakobsdóttir ritar
greinarkorn í Þjóðviljann í gær
og er vart búin með 1/2 dálk,
þegar hún dróttar fasisma að
okkur Morgunblaðsmönnum.
Þó að hún virðist bera meira
traust til stjórnar Sovétritoj-
anna en við hér á blaðinu, þarf
hún ekki að grípa til svona
auvirðilegra og tilböinna stíl-
bragða. Það er óviturlegt að
skrifa þannig, að sæmilegu
fólki dettd einna helzt i hug að
eigandi pennans sé einungis
leigjandi hans. Svava er of
sjáilfstœð og menntuð í umíburð
arlyndi til að falla fyrir ómerki
legustu freistingu pólitískra
vindhana!
Hitt er svo annað mál að ís-
lendingum og Atlantshafsbanda
laginu á vonandi eftir að tak-
ast að finna lausn á varnar-
málum íslands, án þess að nið
urstöðurnar hafi það í för með
sér, að varnir landsins og banda
lagsþjóðanna verði veikari
vegna atburðarásar hér á landi.
Það er þetta sem Morgumblað-
ið hefur óskað eftir, annað
ekki. Þetta er hin „óþjóðlega"
stefna þess. Þetta er allt og
sumt!
Hvemig væri nú að hætta
að móðgast, hætta að halda að
glerhús séu óvinnandi víghreið
ur — og taka viðbrögðum og
gagnrýni eins og frjálsu fólki
sæmir.
Matthías Johannessen.