Morgunblaðið - 16.11.1972, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLA.ÐXÐ, FIMMTUDAGUR 16. NÓVEMBER 1972
klekkja á frjálsum þjóðum
og hugsjónum þeirra um
frelsi og lýðræði. Enda efa-
mál, að þeir hafi nokkru
sinni fengið í hendur jafn
mikið áróðursefni og einmitt
þetta stríð. En væntanlega
hafa fáir þó búizt við því,
að þetta áróðursefni væri
kommúnistunv svo kært,
að þeir gætu með engu móti
hugsað til þess að missa það
úr höndum sér. Ummælin í
forystugrein Þjóðviljans eru
hins vegar til marks um, að
þjáningar fólks, sem búið
„EKKI BARA EITT
VÍETNAM.. “
Otsgafandi hf Árvo’kuf, Pt&ykjsvfk
Uannkveemdastjóri Hairaktur Svainaaon.
R'tftatíórar Mattihías Johannossen,
Eýjólifur Konráö Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
RitstjómarfuWtrúi borbjörn Guðmundsson
Fróttastjóri Björn Jóhannsson.
Aug.íýsingastjóri Árni Garðar Kriatinsson.
Rítstjórn og afgreiðsia Aðalstræti 6, sfmi 1Ö-100.
Augirýsingar Aöatstrætí 6, sirmi 22-4-80.
ÁskriftargjaTd 226,00 kr á 'món.uði innanlandiS
I fausaaöTu 16,00 Ikr eintakið
Vissulega hefur pólitískt
ofstæki afskræmt hugarfar
þeirra manna, sem þannig
tala. Það er rétt, að gildis-
mat fólks hefur tekið mikl-
um breytingum á okkar tím-
um, og á unga fólkið ekki
sízt þátt í því. Sú var tíðin,
að ötulleg framganga á víg-
völlunum var talin hetju-
skapur. En fólk lítur hin lög-
giltu manndráp styrjaldanna
öðrum augum nú á dögum.
Tilgangsleysi styrjalda hefur
sjaldan komið eins berlega í
ljós og í Víetnam. En svo
virðist sem sumir menn vilji
fremur hafa í höndunum
sterk áróðursvopn en að
manneskjan megi lifa í friði.
Slíkir menn dæma sig sjálf-
ir úr leik. Skriffinnar Þjóð-
viljans og sko ða n ab ræ ðu r
þeirra eru áreiðanlega einir
um það að vilja fleiri Víet-
nöm. Hinn almenni borgari
vill frið og að því fáránlega
athæfi verði hætt að sóa gíf-
urlegum verðmætum í þágu
stríðsreksturs. Verkefnin
bíða hvarvetna í hinum fá-
tælja og hungraða heimi.
Okkur, sem búum við alls-
nægtir væri nær að snúa okk-
ur að því að veita því fólki
stuðning en sækjast beinlín-
is eftir fleiri hörmungum af
því tagi, sem fólkið í Norður-
og Suður-Víetnam hefur orð-
ið að þola. Þeir Þjóðvilja-
menn væru sjálfsagt ekki
svona sólgnir í fleiri Víetnöm
ef slíkar þjáningar sæktu okk
ar eigin þjóð heim.
Tafarlausar aðgerðir
E’lwjt bendir til þess, að senn
-*■ v%ði endi bundinn á
þær höAmungar, sem dunið
hafa yfir fólkið, sem byggir
löndin á Indó-Kína skagan-
um. Samningar um vopnahlé
og frið virðast vera á næsta
leiti. Þessari framvindu mála
hefur almennt verið fagnað
víða um heim og einnig hér
á íslandi, þótt við gerum
okkur tæpast grein fyrir því,
hvílíkar skelfingar það eru,
sem þetta fólk hefur orðið að
búa við, bæði í Suður-Víet-
nam, þar sem styrjöldin hef-
ur að mestu verið háð og í
Norður-Víetnam, sem hefur
orðið að þola miklar loft-
árásir af hálfu Bandaríkja-
manna.
En það eru ekki allir, sem
gleðjast. Fyrir nokkru birtist
forystugrein í Þjóðviljanum
undir fyrirsögninni: „Ekki
bara eitt Víetnam“. Þar seg-
ir m.a.: „Það er í þessu sam-
hengi, sem ber að skilja orð
byltingarforingjans Che Gue-
vara um það, að heimurinn
þurfi ekki bara eitt Víetnam,
heldur mörg.“ Svipuð um-
mæli lét einn af blaðamönn-
um Þjóðviljans falla í um-
ræðum í útvarpsþætti fyrir
nokkrum árum.
Öllum er ljóst, að komm-
únistar um heim allan hafa
beitt Víetnamstríðinu mjög í
áróðri sínum á undanförnum
árum og notað aðild Banda-
ríkjanna að því til þess að
hefur við nær stöðugt stríðs-
ástand í marga áratugi, eru
aukaatriði í augum áróðurs-
manna kommúnista hér á
íslandi. Fyrir þeim er það
aðalatriði að geta haft áróð-
ursvopn í höndunum, sem
dragi úr trú fólks og þó sér-
staklega ungu kynslóðarinn-
ar á siðferðilegan styrk
þeirra, sem hafa þá sannfær-
ingu, að frelsi og almenn
mannréttindi teljist til þeirra
lífsgæða, sem mestu skipta.
Þegar Þjóðviljinn biður
um fleiri Víetnam er hann í
rauninni að óska eftir nýj-
um styrjöldum, nýjum mann-
drápum, auknum hörmung-
um og meiri þjáningum.
T gær skýrði Morgunblaðið
frá miklum erfiðleikum,
sem lögreglan og barnavernd
arnefnd Reykjavíkur hafa
lent í vegna þess, að hvergi
er til á landinu staður, þar
sem hægt er að koma afbrota
unglingum fyrir. Varð lög-
reglan að láta 15 ára ungling
lausan vegna skorts á slíkri
aðstöðu. Upptökuheimilið í
Kópavogi hefur verið tekið
til annarra þarfa, og þau yfir-
völd, sem slík mál hafa til
meðferðar, standa uppi ráða-
laus.
Hér er reginhneyksli á ferð
inni, sem ráða verður bót á
tafarlaust. Ekki fer á milli
mála, að unglingar, sem ger-
ast sekir um afbrot af því
tagi, sem skýrt var frá í Morg
unblaðinu í gær, þarfnast
meðhöndlunar lækna og ann-
arra sérfræðinga og það þarf
að vera aðstaða fyrir slíka
meðferð. Hér verður tafar-
laust að bæta úr. Mál þetta
mun heyra undir mennta-
málaráðherra og hann má
ekki draga deginum lengur
að beita sér fyrir því að kom-
ið verði upp þeirri aðstöðu,
sem hér vantar.
HEIMURINN OG
HVÍTA HÚSIÐ
SAMSKIPTI við bandalagsþjóðir —
fyrst og fremst Vestur-Evrópu og
Japan — verða óhjákvæmilega að
hafa algeran forgang í utanríkis-
stefnu Bandaríkjanna á næstu fjór-
um árum. Tímabilið 1968—1972 var
af brýnni nauðsyn helgað því hlut-
verki að leysa Víetnamdeiluna og það
var ekki hægt að gera án þegjandi
samþykkis og aðstoðar Rússlands og
Kína.
Þróun heimsimálanna krefst þess,
hins vegar, að upp frá þessu verði
samvinna Bandarikjanna við helztu
bandalagsþjóðir þeirra við Atlants-
haf og Kyrrahaf löguð að nýjUm að-
stæðum. Að því er stefnt í Bandaríkj-
unum að koma á laggirnar sjálf-
boðaliðsher og afnema herskyldu, og
hjá því verður ekki komizt að fækka
af þessum sökum í því herliði, sem
Bandaríkin ieggja til NATO.
Viðskiptajöfnuður Bandaríkjanna
og staða dollarans eru sömuleiðis
brýn vandamál vegna sívaxandi við-
skiptaveldis Japana, stækkunar Efna-
hagsbandalagsins og þeirrar stefnu
bandalagsins að endurskipuleggja
grundvöll gjaldeyrismála sinna.
Loks eiga Bandaríkjamenn sjálfir
við að stríða forystuvandamál, sem
Nixon kallar svo, og nauðsynlegt er
að endurvekja siðgæðisþrek Ameríku
manna sem samsafn margs konar
vandamála, þar á meðal óánægja
vegna Víetnamstríðsins, hafa grafið
undan. Bandaríkin verða að veita
nógu góða forystu á öllum sviðum,
eftir þvi sem gömiu valdablakkirnar
tvær leysast upp og dregið er úr
skuldbindingum Bandaríkjanna þann-
ig að þau reisi sér ekki hurðarás um
öxl, til þess að tryggja það að þessi
aðlögun verði jöfn og eðlileg.
Staða dollarans gegnir úrslitahlut-
verki á öllum þessum sviðum — hern
aðarlegum, viðskiptalegum, stjórn-
málalegum og efnahagslegum. Sú
staðreynd ein knýr stjórnina í Wash
ington til þess að láta Japan og Vest-
ur-Evrópu hafa algeran forgang. —
Japan vegna vaxandi rikidæmis lands
ins og Efnahagsbandalagið vegna
þeirrar viðleitni þess að losa sig und-
an því að vera um of háð Bandaríkj-
unum á efnahagssviðinu.
Dollarinn er enn sem fyrr aðal-
viðskiptagjaldeyrir Vestur-Evrópu.
Bandarískar fyrirtækjasamsteypur
hafa fjárfest geipilega mikið af doli-
urum á meginlandinu — og sama
máli gegnir með helztu olíufram-
leiðslustöðvar heimsins, sem Evrópu-
menn eru geysilega háðir. Og Banda-
ríkin og Evrópa eiga gífurlegra hags-
muna að gæta á heimsmarkaði, þar
sem Japan er þriðji stóraðilinn. Allir
þessir hlutar þessa lauslega tengda
hagsvæðis eru þar að auki þátttak-
endur i öryggisikerfi Bandaríkjanna.
Þegar öllu er á botninn hvolft hvílir
sjálfstæði þeirra og öryggi á því.
Bandaríkin voru til skamms tíma
voldugasta herveldi heimsins, fyrst
og fremst vegna kjarnorkumáttar, og
annað mesta herveldið var kiarnorku
varnarkerfi Bandarikjanna í Vestur-
Evrópu. Nú er fyrrnefndu stöðunni
ógnað, og sú síðamefnda er horfin
í skugga hermáttar Sovétríkjanna.
Bandarikin voru sömuleiðis mesta
Nixon.
efnahagsveldi heimsins, og næst á
eftir kom efnahagsveldi Bandaríkj-
anna í Evrópu, sem var byggt upp
með utanaðkomandi f járfestingum
fjölþjóða fyrirtækja sem hafa aðal-
bækistöðvar í Bandaríkjunum.
Nú eru bæði Efnahagsbandalagið
og Japan að draga úr þessum yfir-
burðum. Án endurskipulagningaf í
tæknimálum, gjaldeyrismálum, við-
skiptamálum og utanríkisstefnu
Bandarík.janna getur reynzt svo geysi
lega erfitt að koma til leiðar nauð-
synlegri aðlögun, að það getur kost-
að svita og tár.
Þess verður ekki langt að bíða að
stigið verður yfir söguleg landamæri
og viðurkenndur verður nýr heimur
margra póla og fallizt á hlutverk
Bandaríkjanna í honum. En ef Banda
ríkin draga saman seglin á öðrum
meginlöndum mega þau ekki hverfa
út fyrir sjóndeildarhring. Þetta er
meginvandinn, sem Bandaríkjaforseti
stendur andspænis, og hann krefst
sömu hugmyndaauðgi og skipulagn-
ingar og hefur verið aðalsmerki ár-
angursríkrar utanríkisstefnu síðast-
liðinna fjögurra ára.
Heimurinn dregur andann léttar I
hvert skipti sem nýr Bandaríkjafor-
seti hefur verið kosinn. Mönnum
finnst að margar úrslitaákvarðanir
séu dregnar á langinn vegna langv-ar-
andi kosningabaráttu og að tilfinn-
ingasjónarmið bandarSskra kjósenda
hafi áhrif á önnur mál eins oig Víet-
nam og samningaumleitanirnar í Mið-
aus t urlöndum.
Sögulegum málum hefur því verið
slegið á frest til ársins 1973 þótt ýms-
ar ríkisstjórnir hafi viljað flýta að-
gerð-u-m, og á það bæði við um frek-
ari umbætur á gjaldeyridkerfinu og
ráðstefnuna um öryggi Evrópu. Er-
lendis er öllum ljóst, að menn verða
að bíða unz úr því hefur verið skorið
hver verður kosinn forseti og þar til
nýi forsetinin hefur frjélsar hendur
til þess að verja öllum tíma sínum
óskiptum til þess að fást við þau
vandamál, sem bíða úrlausnar. Nú er
biðinni lokið
En er ekki kominn tími til þess að
bandarískir þingmenn hugleiði hvort
ekki er hægt að stytta kosningabar-
áttuna og þar með þann tíma sem
forsetaembættið lamast? Tíminn var
upphaflega hugsaður þegar Banda-
ríkin voru lítið landbúnaðarland, sem
forðaðist alþjóðiegar skuldbindingar,
og kjósendur fóru ríðandi á kjörstað.
Hann var ekki hugsaður fyrir sjón-
varp, þotuflug, eldflaugar, pappírs-
gull, kjarnorkusprengingar og geim-
vísindi — og öli þau vandamál sem
af þessu leiðir.
Eftir
C. L.
i
Sulzberger