Morgunblaðið - 30.06.1973, Blaðsíða 10

10
MORGU'NOLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. JÚNÍ 1973
Meöal mála á læknaþingi;
U ngbarnadauði
hryggskekkja
og þroskaaldur
— spjallað við norræna lækna
í deild Austurbakka h.f. á sýningunni í Meimtaskólanum við Hainrahlið, eru sýnd ýmiss konar
tæki til lækningu.
ÞESSA dagana hafa staðið yfir
í Menntaskólanum við Hamra-
hlíð þing norrænna lækna. Hér
er um að ræða 17. þing barna-
lækna og 9. þing skólalækna.
Þingin eru að miklu leyti hald-
in sameiginlega sem gerir þau
með sína 510 þátttakendur að
einni stærstu ráðstefnu sumars-
ins. í tengrslum við ráðstefnuna
kynna ýmis fyrirtæki framleiðslu
sína, tæki, barnamat, lyf og
fleira. Það var því ys og þys í
hinum glæsilegu og rúmgóðu
húsakynnum Menntaskólans við
Hamrahlíð, þegar blm. og Ijósm.
Mbl. bar þar að í fyrradag. Fólk
streymdi úr og í fyrirlestra, eða
skoðaði sýninguna og kaffistof-
an var þétt setin.
Fyrst hittum við fyrir Finna,
Tuomas Peltonen, prófessor við
barnalækningade'ld háskólans í
Turku, eða Ábæ einis og borgin
er oftar nefnd á hinum Norðuir-
löndunum. Peltonen hefur und-
anfarin 20 ár rannsakað orsak-
ir ungbarnadauða og mun halda
fyrirlestur í dag um þær rann-
sóknir.
Sagði Peltonen að athuganir
hans beindust að ungbörnum,
sem á alian hátt virtust frísk en
Tuomas Peltonen.
létust svo skyndiilega í svefni.
„Um slík tilfell'i hefur margt ver
ið ritað undanfarie 100 ár, bæði
frá lækmisfræðilegu og lögfræði
legu sjóin'armiði,“ sagði Peltonen,
„en þegar líffræðilegar ástæður
fyrir láttnu fundust ekki, var oft
dregin sú áilyktun að móðirin
eða hjúkrunarkona hefði hrein-
liega myrt bamið. Þó settu menn
oft fram getgátur um að barn-
ið hefði kafnað, t.d. við uppköst
eða þá fengið smitun. Hér er þó
aðeins um getgátur að ræða, en
engu hægt að slá föstu."
Peltonen skýrði hveraig tauga
kerfið stjóraar starfsemi ein-
stakra liíffæra eins og hjartanu,
lungunum og melt'ingarkerfinu.
Þessi liffæri geta starfað óháð
vilja mannsins, bæði í svefni og
vöku, um starfsemi þeirra þarf
aldrei að hugsa. Oft verður þó
þessi þáttur taugakerfisins fyrir
truflunum, og sagði Peltonen að
á eldri bömum og unglin-gum
kæmu þessar trufianir oft fram
i óþægindum eins og höfuðverk,
ógleði, verk fyrir hjartanu,
svita í lófum og þreytu.
„Ég og þeir sem unnið hafa
við að rannsaka þetta með mér
höldum, að ef truflanir í þess-
um þætti taugakerfisins eiga
sér stað hjá ungbömum, þá
hreinlega deyi þau. Við höfum
þá trú að þetta sé ein algengasta
orsökin fyrir óvæntum dauða
ungbarna, sem áður höfðu virzt
fuilfrisk."
Sagði Peitonen að hann og að-
stoðarfólk hans hefði gert tíl-
raunir á þessu sviði á lömbum
og grísum og heimfært útkom-
una á mannslíkamann.
Peitonen sagðist mjög ánægð-
ur með ráðstefnuna, og kvað
undirbúning allan mjög góðan.
„En riktigt fin kongress,"
sagði hann, „og þar sem ég var
sjálfur forsetí síðustu ráðstefnu,
sem haldin var í Turku, veit ég
vel hvað ég er að segja.“
Peltonen er ekki nýr gestur
hér á íslandi, því þetta er í 5.
siinn, sem hann kemur hingað.
Sagðist hann ætla að dveljast
hér í tvo daga eftir ráðstefnuna,
og leigja sér fiugvél og fljúga
um landið, ásamt syni s'inum,
sem kom með honum. Sagðist
hann hafa gert það áður og haft
mi'kla ánægju af.
Næst hi'ttum við að máld unga
konu frá Noregi. Hún kvaðst
vera frá Osló og heita Gro Har-
lem Brundtland, og í ljós kom að
hún er yfirlæknir við borgar-
læknisembættið í Osió. Sagði hún
að í þessari fyrstu ferð sinni til
Islands, myndi hún halda fyrir-
Gro Harlem Brimdtland.
lestur um aldurinn, sem stúlk-
ur fyrst fá tiðiir. 1 Osló hefði, í
skólum, verið í fjölda ára safn-
að töium um hæð, þunga og
fyrstu tíðir stúl-kna.
„Samkvæmt síðustu rannsókn
um, sem gerðar voru árið 1970,“
sagði frú Brundtland, „hefur
þroskaaldur stúl'kna sem miðást
við fyrstu tíðir, haldizt óbreytt-
ur frá því hann r.áði lágmarki
árið 1952. Síðustu 100 árim fyr-
ir 1952, féll þroskaaldur h;ns veg
ar stöðugt um 4—5 mánuði á
hverjum áratug. Þá er greiniliegt
samband á mill'i þunga og þroska
aldurs, þannig að fyriir 1952 juk-
ust hæð og þungi jafnhliða því
að stúlkur urðu stöðugt yngri
við fyrstu tíðir. Eftir 1952 hafa
hæð og þungi hins vegar hiald-
izt stöðug, e'ms og þroskaldur."
Frú Brundtland sagði einmig
að nokkur mismunur væri á
mdlli þjóðfélagshópa, hvað snertí
þroskaaidur. Greiinilegt vseri að
stúl’kur úr lægri stéttum þjóð-
félagsins, fengju fyrr tíðir en
stúl'kur úr hærri stéttum, og
þær væru einmig þyngri. Þetta
væri ný þróuri, því áður fyrr
gllti hið gagnstæða.
Ekki 'kvaðst frú Brundtland
geta dvalizt lengur á íslandi en
fram að helgi, en vonaðist tíl að
geta koruizt tíl Krísuvíkur. Þá
hafði hún orð á því hvað Islend-
ingar minntu sig furðú mikið á
Norðmenn.
Signe Enbæk.
Signe Enbæk er glaðleg kona
úr Vindsyssel á Norður Jótlandi,
en þar e:r hún skólaiæknir. Hún
fæst þó aðaliega við athuganir
á hryggskekkju og veiiklei'ka í
baki, og hel'dur fyrirlestur um
þessar athuganir sinar á ráð-
stefnunni. Hún sagði fjölda
unglinga sem fá hryggskekkju
vera mjög mikimn.
„Um 17% alllra þeirra, sem
þiggja örorkubætur eru öryrkj-
ar vegna hryggskekkju. Þar sem
það er mjög erfitt að endur-
hæfa fói'k, sem fengið hefur
hryg'gskekkju, eftir að það er
komið yfir þrítugt, er nauðsyn-
legt að uppgötva hiryigg'Skekkj-
una sem fyrsit."
Frú Enbæk sagði þvi að það
væri mjög mLikilvægt að skóla-
læknar gerðu ítarlegar ka*nnir á
unigiingum á meðam þeir væru
á gel.gjuskeiði, en á þvi skeiði
viildi hryggskekkjan oft myndast
en jafnframt væri endurhæfing
þá auðveldust.
,,En það er ekki aðeiins nauð-
synlegt að finna þá unglitnga,
sem hafa slæman likamsburð,
ekki er síður mikilvægt
að fiinna orsakir siæms Hkaims-
burðar. Þeirra er oft að leita í
vanmyndun hryggjarliðíi, eða í
brjóski á milli hryggjarliiða. Ef
hægt væri að koma á skipuleg-
um rannsóknum á sl'íkum orsök
um, t.d. með röntgen gegnumiýs-
imgu skóiabama, væri eflaust
Jakob Öster.
mun aúðveldara að fást við
bryggskekkju,“ sagði frú Enbæk.
Frú Enbæk sagði þetta vera i
fyrsta siinn, sem hún kæmi til
ísiands.
„Þegar ég kom til Keflavíkur,
fannst mér að í þessu iandi hlytí
að vera ómögulegt að búa. Það
væri ekki nema fyriir Amerikama
að leggja á sig að búa á sMkum
berangri. En þegar ég kom til
Reykjavíkur, varð ég gagntek-
in af fegurðinni, Htiirair voru svo
tærir og fjöllin svo falleg. Ég
var búin að eiga í miiklum bréfa-
skrift'um hingað tiil Islands
vegna ráðstefnunnar, og hafði
mjög gaman af að hitta þetta
fó!'k, sem ég hafði kynnzt bréf-
lega. E'.nnig finnst mér skemmti
legt hvemiig skólafólk vinnur í
sumarfríum sínum. Hvort sem
þetta stafar af skorti á viinnuafli
eða er uppel'dislegt atriði, þá
held, ég að það sé félagslega
mjög mikilvægt að imgliingamir
fái að kynmast atvinnulífimu á
þemnan hátt.“
I tveim kennislustofum hefur
verið komið fyrir sýniingu á nýj
um starfsþætti sjúkrahúsa,
sjúkraiðju, sem nánar verð-
ur sagt frá í Mbl. síðar. Illuti
sýningarinnar er frá Karoldmsika
sjúkrahúsinu I Stokkhókni, en
himn hlutinn frá Baraaspítala
Hrjngsi’ns, en Siigríður Björas-
dóttir hefur haft veg og vanda
af þeim hluta sýningarimnar.
Þarna hittum við tvo Svía,
sem hafa starfað mikið við
sjúkraiðju á Karólinska sjúkra-
húsinu, þau Karin Stensiland
Junker, dósent, og próf. John
Liind. Við báðum þau að útskýra
hvað sjúkraiðja væri í rauninni.
Þau sögðu að þegar bara væri
liagt inn á sjúkrahús t.d. með
brotimn fót, hefði starfsfólk
sjúkrahússins gjaraam litið á
það aðeins sem brotimn fót, sem
þyrftí að græða. Menn gerðu sér
ekki Ijóst að það væri fleira sem
þyrfti að lækna.
„Sjúkrahúsvi'st'm táknar ekki
aðeins sársauka, og að barnið
sakrai öryggiis heimiHsms. Sjúkra
húsið er barainu nýr og óeðliileg-
ur heirnur, þar sem fraim fara
blóðrannsóknir og allis kyns aðr-
ar athafnir sem barnið skilur
ekki. Þetta eykur áhrif sjúkdóms
iins á bamið. Eiinmainaleilki og
söknuður tefja fyriir því að
barnimu batni. All't of fáir liækn-
ar gera sér grein fyriir þessu.
Börain yfirgefa því sjúkrahúsið
t.d. með heilbrigðan fót, en minn
ingiin veldur sársiauka.
Með sjúkraiðju er reynt að
láta börain gleyma sér og finna
öryggi í leiik og starfi, bæði á
sjúkrahús'inu og eins eftir að
sjúkrahúsvist er lokið. Bamið
nær eðl'ilegri tengslum við um-
heimiimn þegar það getur talað
um sín venjulegu áhugamál og
fær útrás fyrir eðli'lega athafna-
þrá sina.“
Þau próf. Lind og dósent Junk
sögðu að þessi þáttur í starf-
semi sjúkrahúsa væri nýr, og
enn skamrnt á veg kominn. Svi-
ar og íslendlngar væru braut-
ryðjendur með þeirri starfsemi,
sem færi fram á Háskólasjúkra-
húsinu í Umeá, Karóltasika sjúkra
hústau og á Barnaspí'tala Hrings
ims. Þau sögðust hafa haft nána
samvinnu við Siigríði Björasdótt
ur, sem mest hefði unmið að
þessu hérlendis.
Næstur á vegi okkar varð
Jakob Öster, yfirlæknir frá Jót-
Laindi. Hann kvaðst ekki hafa
komið hér áður, en haft nokk-
ur tengsl við ísland þar sem
þau væru kunnmgjar bans, Ragn
hildur Sigurbergsdótttr og Ás-
mundur Svetasson, myndhöggv-
ari.
„Ég hitti Ásmund fyrst í Dan-
mörku fyrir 35 árum,“ sagði öst
er, „og svo fór ég að hitta hann
I gær. Og það er merkilegt með
hanm Ásmund, að hamn er alveg
eins og ég að því leyti að hanm
eldist ekkert. Enda hef tg aHtaf
sagt að bara og ungdómur hafi
engin tengsl við timamn, heldur
er það fyrst og fremst spum-
tag um andlegt ástand hvernig
menin eldast.“
Öster lýsti áhuga sinum á
sjúkraiðjusýntagunni og sagðist
hafa mikia trú á sjúkraiðju.
Htas vegar væri húm aðetas á
byrjumarstigi í Danmörku á
sjúkrahúsiinu í Hiilderöd. Ekki
taMi hann damska lækna al-
mennt skorta skitatag á gildi
sjúkraiðju, heldur væru það yf-
trvöid, sem þyrfti að upplýsa.
„Við erum ekki komndir lengra
á veg etafaldlega vegma þess að
okkur vamtar penimiga.“
11 >1
WSmmsfmT
Dósent Karin Stenslant’ Junker og prófessor John Lind fram-
an við veggmyndir á sjúkraið jusýningunni.