Morgunblaðið - 19.03.1974, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. MARZ 1974
Erlendar bækur
Byltingar-
maðurinn
Stalín
KOMIN er út nýlega bók á
brezka forlaginu Chatto&Wind-
us eftir Robert Tueker. sem
heitir ..Staiin as Revolutionary
1879—1929". Hefur bókinvakið
aimenna atltygli. Engum bland-
ast hugur um, að Stalín var í
hópi alræmdustu einræðis-
herra allra tíma. en þrátt fyrir
allt, sem unt hann hefur verið
skrifað. hefur samt sem áður
verið einhver dularhjúpur ver-
ið um persónu hans. Það er
líkast þvf, að ekki hafi tekizt að
finna sannferðugar forsendur
fyrir öllu hans athæfi. kannski
alveg sérstaklega á síðari ártim
hans.
1 þessari bók Tuekers er at-
hvglinni beint aðStalín ungum,
eins og titillinn gefur til kynna
og starfi hans á fyrstu áruin
Stalín á unga aldri.
neðanjarðarhreyfingar bolsé-
vikka i Rússlandi.
Tueker álftur ekki að Stalín
hafi ætlað sér frá byrjun að
verða sá grimmlyndi og óvægni
harðstjóri, sem hann reyndist
síðar. Ilelzta hugsjón hans sem
ungs manns var að verða bylt-
ingarhetja á borð við Lenin.
Það var Lenin, sem var fyrir-
mynd -hans frá því hann var
ungur drengur f Grúsíu og
áhrif Lenins á unga manninn
voru frá því hið fyrsta mikil.
Tucker hefur kannað að því
er virðist allar finnanlegar
heimildir um Stalín á þessum
árum og rekur feril hans allt til
þess að flokkurinn samþykkti
hann sem eftirmann Lenins ár-
ið 1929. Þrátt fyrir aðdáun þá,
sem Stalín hafði á Lenin á
fyrstu árunum, í byltingunni
1917 og kannski alla tíð, þá kom
engu að síður upp ágreiningur
milli þeirra, ekki hvað sizt, þeg-
ar umræður um eftirmann Len-
ins fóru að verða tímabærar og
valdatogstreitan hófst fyrir al-
vöru milli Trotskys og Stalíns. í
bók Tuckers er varpað nýju
ljósi, ekki aðeins á Stalín, held-
ur einnig á Lenin og hreyfíngu
Bolsévikka og sögu Sovétrikj-
anna. Hann reynir einnig að
kafa f persónuleika Stalins og
að minnsta kosti fyrir leik-
mann, sem ekki er því fróðari
um þessa tíma, hlýtur bókin að
teljast verulegur fengur, enda
þótt hún sé seinlesin og marg-
slungin. Tueker mun ætla sér
að skrifa a.m.k. tvö bindi til
viðbótar um Stalín og halda þá
sjálfsagt áfram að rekja starfs-
og æviferil hans fram til and-
láts hans.
og Jung
Bréf askipti Freud
I bókinni ,,The Freud —
Jung Letters" sem komin er út
f útgáfu Williams McGuire hjá
The Hogarth Press, birtast
sennílega öll bréf, sem fiiru á
milli Sigmundar Freud og C.C.
Jung á árunum 1906 til 1914.
Þarna eru 163 bréf frá Freud
og 197 bréf frá Jung. í frétt
um bökina er þess getið, að
fjólskyldur beggja hafi lagt lið
við útvegun bréfanna. Engum
bréfum mun hafa verið stung-
ið undir stói, en nokkur munu
hafa glatazt gegnum árin.
Bréfin eru birt, eins og þau
koma fyrir, en skýringar fylgja
með á þeim persónum, sem
minnzt er á í bréfunum og er
að sjálfsögðu mikill fengur í
þei:n skýringum.
Enda þótt meginefni bréf-
anna séu skiljanlega skoðana-
skipti Freuds og Jungs, þá er
óhætt að segja að bréfm séu
merkilegt heimildarrit um
upphaf kenningarinnar um
psyeho-analýsuna. Sömuleiðis
víkja báðir að fjölskyldumál-
um sínum hér og hvar í bréf-
unum, fjalla um samtimavið-
burði og smáhneykslismál. Er
bókin fróðleg, en býsna torskil-
in við fyrsta lestur.
Sigmund Freud.
NÝ BÓK EFTIR
DORIS LESSING
Sommeren för mörket
Er eftir skáldkonuna Doris
Lessing, og er nýkomin út á
dönsku hjá Gyldendal. Eg veit
ekki hver er titill hennar á
frummálinu, en hún nýtur sín
mæta vel i þýðingu Merete
Ries. Söguþráðurinn er í
örstuttu máli á þessa leið:
yfir þægilegt líf sitt og skilur,
að hún var ekki reiðubúin að
horfast í augu við vonzku
heimsins, illkvittni, afstöðuna
til konunnar sem kynveru
eingöngu. Eftir að hafa gert
upp sakírnar, fyrst og fremst
við sjálfa sig, snýr heim í sitt
fyrra umhverfi, og viðurkennir
að „valkostir hennar tak-
markast við það, hvernig hún
greiðir sér.‘‘
Þessi bók Doris Lessing er 20.
bók hennar, en hún er talin f
hópi betri rithöfunda. Lesa má
þessa bók sem afþreyingarbók,
en hana má einnig túlka sem
þjóðfélagslega sögu um konuna
í samfélaginu í dag, sem
kannski á alls ekki allra þeirra
kosta völ, sem gumað er af.
h.k.
Kate Brovvn, sem er hálf-
fimmtug að aldrí og hefur alla
tíð lifað mjög „vernduðu" lffi,
stendur í upphafi béikarinnar
andspænis því að verða að sjá
um sig sjálf i nokkra mánuði.
Eiginmaður hennar sem er
frægur læknir fer í fyrirlestra-
ferð til Bandarfkjanna og upp-
komin börn hennar hafa nóg
með síg og sitt nám. Ilún gerist
túlkur fyrir alþjöðasamtökin
Globe Food og sækir ýmsar ráð-
stefnur, starfa síns vegna, víðs
vegar um heiminn. Meðan hún
dvelur f Istanbul, hittir hún
ungan Bandarfkjamann, mun
yngri en hún er, og takast með
þeim náin kynni. Þau fara
saman til Spánar, en þar veikist
hann alvarlega og leiðir þeirra
skilja og sjálf fer hún veik
heim til London. Hún verður að
búa á gistihúsi, þar sem hún
hafði leigt hús sitt. Eftirerfiðar
vikur á gistihúsinu fiyzt hún til
hippastúlkunnar Maureen og
gengur þar í gegnum mikla
sálarkreppu áður en hún viður-
kennir, hver og hvar staða
honnar sé. Hún lítur til baka
Doris Lessing
Kirkjukór Akraneskirkju
1 tilefni heimsóknar kirkjukórs
Akraneskirkju væri ekki úr vegi
að varpa fram þeirri hugmynd, að
sóknarnefndir um land allt tækju
til athugunar þátt tónlistar í
kirkjulegum athöfnum og reyndu
að gera sér grein fyrir áhrifa-
mætti fagurrar kirkjutónlistar og
félagslegum ávinningi blómlegs
tónlistarlífs innan vébanda kirkj-
unnar.
Það er, að því er ég bezt veit,
sorglega lítill áhugi fyrir slíkri
starfsemi og litlu til hennar kost-
að, umfram það allra nauðsynleg-
asta. Framtakssemi einstaklinga,
aðallega organista og söngglaðra
kórfélaga hefur mætt ótrúlegu
skilningsleysi, og hafa tilraunir
þeirra til að auka þátt tónlistar í
kirkjulegum athöfnum oft verið
hindraðar, svo starfsemi þeirra
hefur meira og minna verið unnin
utan ramma kirkjulegra athafna.
Má vera, að féleysi valdi nokkru,
en væri ekki hugsanlegt, að
kirkjusókn yrði önnur ef von væri
góðrar tónlistar við trúarat-
hafnir? í þeim efnum er engin
stofnun þessa heims jafn rík og
kristin kirkja, er engin stofnun
þessa heims jafn rík og kristin
kirkja, því að segja má, að meiri
hluti tónlistar sé trúarlegs eðlis.
Kirkjan hefur þó harla lítið nýtt
þessa fjársjóði og látið áhugafólk
utan kirkjunnar um að flytja
þessa gimsteina. Það sýndi sig sl.
sunnudag, er kirkjukór Akranes-
kirkju heimsótti okkur Reykvík-
inga, að áhugi fyrir fagurri og
velfluttri kirkjutónlist er mikill
og vettvangur trúartónlistar er
innan veggja kirkjunnar. Kirkju-
kór Akraneskirkju, undir stjórn
Hauks Guðlaugssonar organista
hefur um árabil haldið tónleika
víðs vegar um landið og er meðal
beztu kóra landsins. Það sannar
okkur, að ef vel er unnið ættu
kirkjukórar, rétt eins og aðrir
kórar, að vera þess megnugir að
standa fyrir góðum söng. Það
Tónlist
eftir JÓN
ÁSGEIRSSON
eina, sem finna mætti að þessum
tónleikum, var lagavalið, sem var
að meginhluta stutt tónverk, svo
tónleikarnir voru fremur losara-
legir. Slíkt skiptir þó minna máli
en söngurinn sjálfur, sem á köfl-
um var sérlega fagur. 1 lagi Páls
ísólfssonar, Ég kveiki á kertum
mínum, söng kórinn mjög vel og
breytingar söngstjórans á blæ-
brigðum og venjubundnum styrk-
leikahlutföllum einkar vel út-
færðar. Lag Þorkels Sigurbjörns-
sonar, Heyr, himnasmiður, var
vel flutt, enda sérlega fallegt lag.
Af þeim verkum, sem báru af,
voru þrír þættir úr kantötu nr. 4
og dúett úr kantötu nr. 78 eftir
Bach. Kórnum, söngstjóra og
þeim, sem aðstoðuðu, ber að
þakka fyrir ánægjulega tónleika.
Arkitektar átelja byggingar-
framkvæmdir á Þingvöllum
Stjórn Arkitektafélags íslands
hefur sent Alþingi eftirfarandi
bréf:
Reykjavík 14. febrúar 1974.
Vegna þess sess, sem Þingvellir
skipa í huga þjóðarinnar og þar
eð brýna nauðsyn ber til, að sem
bezt verði staðið þar að öllum
framkvæmdum, tók félagsfundur
Arkitektafélags íslands bygginga-
mál á Þingvallasvæðinu til með-
ferðar 29.1. 1974. Var það ein-
róma álit fundarins, að mjög
óæskilega hefði verið staðið að
framkvæmdum þar að undan-
förnu.
Ennfremur hefur alls ekki ver-
ið unnið að mannvirkjagerð á
svæðinu samkvæmt þeim mark-
miðum, sem lögð voru til grund-
vallar i samkeppni, sem efnt var
úl árið 1972 af skipulagsstjórn
ríkisins í samráði við Þingvalla-
nefnd og Arkitektafélag Íslands
um svæði ð.
Var eftirfarandi tillaga sam-
þykkt samhljóða:
„Almennur félagsfundur í
Arkitektafélagi islands haldínn
29.1. 1974 átelur harðlega, að ráð-
izt hafi verið í byggingafram-
kvæmdir innan þjóðgarðsins á
Þingvöllum og þinghelginnar
fornu í algeru ósamræmi við nið-
urstöður samkeppninnar um
skípulag Þingvallasvæðisins, sem
efnt var tíl af skipulagsstjórn
ríkisins I samráði við Þingvalla-
nefnd og Arkitektafélag Íslands."
í útboðsgögnum samkeppninn-
ar segir m.a.:
„Til samkeppninnar er efnt
vegna brýnnar nayðsynjar á að
móta hið fyrsta framtíðarstefnu
um hlutverk Þingvalla og Þing-
vallasvæðisins i lífi íslenzku þjóð-
arinnar við vaxandi umferð og
þéttbýli."
Ljóst er nú að undirbúningur
að fyrrgreindum byggingafram-
kvæmdum var hafinn áðuren nið-
urstöður dómnefndar Þingvalla-
samkeppninnar lágu fyrir, en for-
maður Þingvallanefndar var þ<> á
sama tíma formaður dómnefndar
og framkvæmdastjóri Þingvalla-
nefndar átti einnig sæti í dóm-
nefndinni.
Fundurinn skorar á háttvirt
Alþingi að sjá til þess, að komið
verði i veg fyrir enn eina viðbygg-
inguna við Valhöll, framkvæmdir
þar stöðvaðar og fylgt verði í
reynd þeirri stefnu, sem mötuð
var i dómsniðurstöðum Þingvalla-
samkeppninnar.
Þörungavinnslan hf. stofnuð
Þörungavinnslan h.f., fyrirtæki
um vinnslu þörunga á Reykhól-
um við Breiðafjörð hefur nú ver-
ið stofnuð og er hlutafé hennar 68
millj. kr. Iieimili Þörungavinnsl-
unnar er í Reykhólahreppi í Aust-
ur-Barðastrandarsýslu.
Stofnendur hlutafélagsins telj-
ast allir þeir, sem skráð höfðu sig
fyrir hlutafé, og reyndust þeir
aðilar 71 auk ríkissjóðs. Stærstu
hluthafar eru iðnaðarráðherra
f.h. ríkisins, hlutafé 60 millj.,
Sjávaryrkjan h.f., 2,5 millj.,
Geiradalshreppur, 2,5 millj., og
Gufudalshreppur, 1 millj. Hluta-
fjárframlög annarra aðila mena
minnst kr. 10.000.—.
Á stofnfundinum var ákveðið,
að hlutafé félagsins skyldi vera
kr. 68.470 þús. Ennfremur að
stjórn féiagsins væri heimilt að
ákveða að hækka hlutafé félags-
ins um kr. 31.530 þús. upp í krón-
um 100 millj. og að stjórn félags-
ins væri jafnframt heimilt að
bjóðaþað nýjum hluthöfum.
Á stofnfundi voru kosnir í
stjórn félagsins til aðalfundar árs-
ins 1975:
Aðalmenn:
Gunnar Eydal, Reykjavík,
Ingi Garðar Sigurðsson, Reykhól-
um,
Ölafur E. Ólafsson, Króksfjarðar-
nesi,
Steingrímur Hermannsson,
Garðahreppi,
Vilhjálmur Lúðvíksson, Reykja-
vík.
Varamenn:
Þorsteinn Vilhjálmsson, Reykja-
vík,
Grímur Arnórsson, Geiradals-
hreppi,
Eiríkur Asmundsson, Króksfjarð-
arnesi,
Jakob Pétursson, Reykhólum,
Davíð Sch. Thorsteinsson, Garða-
hreppi.
Endurskoðendur voru kosnir til
aðalfundar 1975:
Halldór V. Sigurðsson rfkisendur-
skoðandi og Vikar Davíðsson.