Morgunblaðið - 19.03.1974, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. MARZ 1974
Horft of víða vegu:
ÞRUMURÆÐAN
Þegar þing Norðurlandaráðs
var síðast haldið, i Stokkhólmi, nú
fyrir skömmu, gerðist einstæður
atburður, enda í þeirri veru til
hans stofnað. Þing þetta sátu
nokkrir ráðherrar frá hverju ríki
Norðurlandanna, þá fjölmennar
fulltrúasveitir frá hverju landi,
fjöldi fráttamanna, og margir
gestir. Setið munu hafa þingið
allt að sex hundruð manns.
Þá var það við einndag, er menn
voru komnir í sæti, að skugga bar
yfirsalinn, vár þó bjart af degi og
um leið gerðist loft svo þungt að
undrun sætti. Voru þá tendruð öll
ljós, er til voru, og gluggum slegið
upp. Leið þá frá brjóstum manna
velgja sú, er vart hafði orðið.
Þingforseti setti þingfundinn
og nefndi fyrsta mann á
mælendaskrá. Fór þá þytur um
salinn, sem forboði sterkviðris.
Það brást og ekki. 1 ræðustólinn
var kominn Magnús nokkur
Kjartansson. Gneistaði af hverju
hans hári, með lágum brestum,
lfkt sem svörtum ketti er strokið,
þá dimmt er orðið. Er ræðumaður
lauk upp munni sinum var sem í
eldtungur sæi og orðin flugu um
salinn með kvæsi og gný sem sind-
ur frá afli, þegar ákafast er blás-
ið. Skall sindur þetta á eyru heyr-
enda, og kenndu sumir sviða. í
ræðustólnum stóð sá er valdið
hafði. Að eigin áliti var hann hér
maður mestur, svo hátt yfir hina
hafinn sem sólin er jörðinni.
Kjartansson dæmdi ráðherra
hinna Norðurlandanna seka um,
að hafa ekki aðstoðað islendinga i
landhelgisdeilunni, og fyrir það
ættu þeir skilið hirtingu og hana
ómælda. Ávítur hans voru reiði
þrungnar, talaði Kjartansson yfir
hausamótum ráðherranna, lfkt
sem strangur skólastjóri vítir
pörupilta, er brotið hafa allar
siðareglur skólans. Hljótt var í
salnum, menn voru bókstaflega
mælt þrumulostnir. Var þetta þó
aðeins eins konar undanrás.
Ræðumaður belgdist nú allur
upp frá hvirfli til ylja. Þórdunur
fóru um salinn: veggir skulfu,
loftið bylgjaðist og sindrið hrann-
aðist yfir höfðum norsku ráðherr-
anna. Varð þá sumum á að hugsa
hvort Ása-Þór væri endurvakinn,
aðrir, sem heyrt höfðu getið um
magnaða íslenzka galdramenn til
forna, hugðu einn þeirra hér kom-
inn, enn öðrum varð hugsað um
heimsendi. Ræðumaður beindi nú
eldskeytum sinum að ráðherrum
Norðmanna. Kvað Kjartansson
það ósvífni mikla af norsku rikis-
stjórnínni að hafa sent stjórn Is-
lands, þar sem hann sjálfur ætti
sæti, bréf um álitNATO á varnar
stöðu íslands, ef varnarliðið færi
frá Keflavik. Þetta væri svo frek-
leg ihlutun um innanríkismál ís-
lands að hún urði ekki þoluð. Var-
ið þið ykkur, Norðmenn, og bætti
við i huga sér, en sagði ekki:
„Skammt er frá Kolaskaga til
Noregsstranda, og vígdrekar
Rússa eru þegar hér skammt und-
an ströndum Noregs.“
Ekki verður þrumuræða þessi
rakin hér, enda öllum hérlendis
kunn orðin.auk Þjóðviljans hefur
Ríkisútvarpið birt ræðuna nokkr-
um sinnum. Þegar Kjartansson
hafði lokið reiðilestri sinum,
staldraði stund við í ræðustóln-
um, líklega búist við, að þeir, sem
hann vítti kæmu krjúpandi að fót-
um hans, biðjandi vægðar sér og
sinum. En er enginn kom gekk
hann hnakkakertur til sætis síns,
vitandi um frægð sína. Af þessari
ræðu mundi hann frægð hljóta
um mestan hluta Evrópu. Alla
sina ævi hafi Kjartansson dreymt,
í svefni og vöku, um frægð. Hann
var að visu orðinn þjóðfrægur á
Islandi vegna ýmissa fram-
kvæmda, er sumir kölluðu afglöp
og ekki að ástæðulausu. En
íslenzka þjóðin var bara svo fá-
menn, takmarkið var heimsfrægð,
ekkert minna. Þrumuræðan hlaut
að fleyta honum langleiðina.
Kjartansson hafði heyrt það haft
eftirGretti Ásmundssyni, sem var
maður vitur: ,,Að betra er að vera
að illu getið en engu.“ Þessi fornu
orð, er ekki geta talist heilræði,
voru Kjartanssyni kærkomin lífs-
speki. Það var þessi kenning, sem
gaf ráðherranum kjark, styrk og
eldlegt tungutak, þegar hann
hirti ráðherrana, svo sem fyrr
greinir. Kjartansson vissi að ræðu
hans yrði þegar snarað á rússn-
esku og allar mállískur i þvi við-
lenda ríki, svo og tungumál allra
leppríkjanna, og heima mundu
samherjarnir fella gleðitár, hver
rauðsokka væta kodda sinn á
kvöldin. Ljómakrans mundi
krýna höfuð hans í stað rosa-
baugsins, er þar var fyrir stundu.
Norðurlöndin mundu skjálfa og
NATO riða til falls. Lærisveinar
Stalíns mundu styðja hann upp á
hátind frægðarinnar. Sú frétt
barst austan frá Moskva, að
meðan Kjartansson hefði verið í
miðjum kjarnmesta hluta ræðu
sinnar, hefði Stalín risið upp við
dogg í grafhýsinu og glott við
tönn. Ekki er þó örugg heimild
fyrir frétt þessari, lfklega þjóð-
saga. Þess skal og geta, svo ekki
verði misskilið, að eldtungurnar,
eldglæringar og fleira slíkt er
líkingamál, til áherzlu á mikil-
fengi ræðunnar, svo sem sagt var
um skáldskap Bólu-Hjálmars:
,,0rð hans var þungt sem græðis-
gnýr, þá gengur að ofsa veð-
ur . .. “ Ég nefni ráðherrann okk-
ar fræga bara Kjartansson, því
svo var hann eingöngu nefndur á
umtöluðu þingi, hvort tveggja
var, að það er erlendur siður að
kalla menn ættarnafni eða kenna
þá eingöngu við föður sinn, svo
var og að Norðmennirnir vildu
ekki, að þrumumaðurinn bæri
þarna sama nafn og þeirra ágætu
fornkonungar: Magnús góði og
Magnús lagabætir. Skil ég þá vel.
Víkjum þá aftur til umræðna á
þinginu. Ráðherrar Noregs og
Danmerkur svöruðu Kjartanssyni
kurteislega, en með nokkrum
þunga, á viðeigandi hátt. Einn
þeirra minntist á grafarraust, og
var það sannmæli. Þeir bentu og á
að slíkar umræður ættu ekki
heima á þessu þingi, það væri
ekki dómstóll i millirikjakærum.
Hirði ekki að rekja ræður
nefndra ráðherra frekar, en
skeleggar voru þær og hófsamar,
jafnvel meira en efni gafst tiL
Sennilega þótti þeim Kjartansson
eigi svara verður.
Ölafur okkar forsætisráðh. tók
loks þá ákvörðun, eftir stundar
athugun þó, að standa upp og lýsa
vanþóknun sinni á sumu því, er
Kjartansson hafði sagt. Var for-
sætisráðh. fyrst að hugsa um að
víta samráðh. sinn í „áföngum",
fyrst.lítið þarna og svo ósköplitið
heima, en þar sem hann sá að
heima yrði Lúðvíki að mæta, brá
hann heldur á það ráð að víta
Kjartansson hér, svo mjúklega,
sem frekast var unnt, og drepa
málinu á dreif, með því að mót-
mæla um leið einhverju, sem
Gylfi Þ. Gíslason hafði fyrr sagt á
þinginu; eigi kom ljóst fram hvað
það hafði verið. Ölafur hafði
auðvitað átt að mótmæla þeim
orðum Gylfa á réttum tíma, en nú
fannst honum þetta mýkjandi
smyrsl á sár Kjartanssonar, ef þá
einhver væru. Ölafur er brjóst-
góður, og sérstaklega nærgætinn
við þá meðráðherra sína, er hafa
fjöregg ríkisstjórnarinnar i úlpu-
vasa sínum.
Kjartansson bretti grönum við
mjúkum vítum Olafs og glotti að
klókindu karls, þetta með Gylfa.
En þegar þeir islenzku ráðherr-
arnir kæmu næst allir samt i
„Múrinn", fengi Ólafur að vita
hverjir hefðu húsbóndavöldin í
ríkisstjórninni. Og enn hugsaði
Kjartansson: „Ég heiti Magnús,
það þýðir mikill. Nú hefi ég
hreppt hnossið. Ég um alla jörð
er frægur. Lúðvík er klókur,
ágætur til allra launráða. Við
Lúðvík erum sterkustu og valda-
mestu menn á íslandi, og verðum
enn sterkari, þegar búið verður
að koma lýðræðinu fyrir kattar-
nef.“ Margt ber í drauma
hugsjóna-mannsins. Meðan á öllu
þessu stóð var fremur rólegt hér
heima, rauðliðar grétu gleðitárum
sem fyrr getur. Fagnaðarlátunum
var frestað þar til Magnús
Kjartansson væri heim kominn.
Hér brotnaði aðeins á Báru.
Mörgum Islendingum fannst að
ráðherranum hefði verið nær að
huga hér fuekar að orkumálun-
um, heldur en vera að flækjast út
um lönd, verða þar sjálfum sér til
skammar og gera þjóð sinni
hneisu. „Hörmum eigi fjarveru
Magnúsar, verði hún sem lengst,
helst til næstu Alþingis-
kosninga,“ sagði einn náun'gi við
mig fyrir skömmu, ,Jiann gerir þá
engar vitleysur í orkumálunum
meðan hann er utanlands."
Þjóðin verður að súpa seyðið af
einræðisbrölú ráðherrans. Hann
hefur stöðvað virkjanir, er vel
voru á veg komnar, svo sem virkj-
un Svartár i Skagafirði o. f 1., en
tafið aðrar sbr. Sigölduvirkjun, í
stað þess notað hundruð millj. til
að leggja svokallaða tengilínu
yfir hálendi milli héraða, þó
ekkert rafmagn væri úl að flytja
eftir lfnunni og mundi ekki verða
til næsta áratug. Allt gerir ráð-
herra þetta i andstöðu við vilja
fólksins, kröfum þess og þörfum
engu sinnt. „Vér einir vitum,“
segir ráðh.
Fyrstu glöp forsætisráh. voru
val manna i raðherrastöður eða
samþykki hans, og næst skipting
mála milli ráðherra. Það væri efni
í sérstaka grein. Orkumálaráðh.
verður ekki beint sakfelldur um
vanþekkingu á þessum málum,
því hvorki hafði hann hlotið hana
í vöggugjöf eða á skólabekk, og
eigi heldur starfi. En það er meg-
in sök ráðherrans, að vilja ekki
viðurkenna vanþekkingu sína og
hlíta ráðum sér færari manna, og
skeyta engu um kröfur fólksins i
strjálbýlinu, er gerst veit hvar
skórinn kreppir. Samband fsl. raf-
veitna hefur margsinnis bent á,
að smærri virkjanir út um dreifð-
ar byggðir, á Austurlandi, Norð-
urlandi og Vesturlandi væru stór-
um hagkvæmari en leiðslur frá
stórvirkjunum á Suðurlandi, m.a.
tæki skamman tíma að byggja
smærri veiturnar, og dreifinga-
kerfi fljótlegt og ódýrt. í hverju
héraði landsins eru fallvötn, sem
auðvelt er að virkja. Stórvirkjanir
eiga rétt að sér þar, sem orkuþörf
er mikil til stóriðnaðar, og þar
sem tugir eða hundruð þúsunda
manna njóta aflsins frá virkjun-
inni, svo sem er hér á Suðurlandi.
Ráðh. hefur nú loks horfið frá
Sprengisandslínunni. Öþarft var
með öllu að verja milljónum til að
rannsaka þá leið í þeim tilgangi
að leggja þar um háspennulfnu.
11
Sumir menn eru svo blindir af
sjálfbyrgingshætti, að þeir trúa
ekki að gatan sé blind fyrr enn
þeir brjóta vagninn á múrnum.
Nú segist ráðh. hafa ráð á 300
millj. til lagningar svokallaðrar
byggðalínu, en sú upphæð er ör-
lítið brot af kostnaði við lagningu
slíkrar línu, enda Iiggur ekki á,
Sigölduvirkjun verður sennilega
áratug í byggingu, ef miða skal
við afköst við slík mannvirki allra
síðustu ár. Nú er það út gefið að
átta ár þurfi til að rannsaka,
mæla og hanna meðalstóra
virkjun. Áhugamenn telja tvö ár
nægja.
í Borgarfjarðar- og Mýrasýsl-
um, Húnavatnssýslum og Skaga-
firði má fimmfalda þá raforku,
sem fyrir er með mjög hagkvæm-
um virkjunum. Á Vestfjörðum
skal gera slfkt hið sama, ef hyggi
lega er að farið.
Valdið í þessum málum þarf að
færa heim í héruðin. Landshluta-
samtökin verða að leggja hér
hönd á plóginn og linna ekki fyrr
en frumburðarréttur héraðanna
er endurheimtur.
14/3 1974.
Steingrímur Davfðsson.
Gistilektor í
bókasafnsfræði
UM þessar mundir dvelst hér á
landi D.J. Foskett yfirbókavörður
kennaraháskólans f London
(London University Institute of
Education) og mun hann halda
fyrirlestra hér og kenna á nám-
skeiðum f bókasafnsfræðum við
Háskóla Islands næsta mánuð.
D.J. Foskett kemur hingað að ósk
kennara í bókasafnsfræðum við
H.í. og f ráði er, að hann leiðbeini
þeim um framtfðarskipulagningu
þessar námsgreinar við H.I.
D.J. Foskett er víðkunnur
fræðimaður á sinu sviði; hann
hefur m.a. verið fenginn til að
kenna bókasafnsfræði í Brasilíu
Og skipuleggja bókasafnskerfi í
Vestur-Afríku.
D.J. Foskett hefur ritað margar
bækur, einkum þó um flokkun og
upplýsingamiðlun, en kunnastur
er hann þó e.t.v. fyrir að semja
sérstök flokkunarkerfi fyrir sér-
bókasöfn og vísindastofnanir, að
því er segir í frétt frá Háskóla-
bókasafni.
HESTAMENN í HAFNARFIRÐI
Mikill áhugi er nú á hestamennsku um land allt, enda er fþróttin þjóðleg og á vel við, að hún eflist á
þjóðhátíðarári. A myndinni sjást hafnfirzkir hestamenn á fundi, en þeir hafa haldið 3 fræðslufundi f
vetur. Fjallað hefur verið um fóðrun hesta, dýralækningar og járnun. 1 Hafnarfirði eru um 300 hestar á
fóðrum og mi Ui 70 og 80 menn eru í hestamannafélaginu þar.
BINGÓ
BINGÓ
Félag sjálfstæðismanna í Nes- og Melahverfi heldur bingó aS Hótel Sögu (Átthagasal) í
kvöld kl. 20.30.
Fjöldi glæsilegra vinninga.
Stjórnin.