Morgunblaðið - 12.06.1974, Side 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 12. JUNI 1974
17
Hvers vegna
kreppuráðstafanir
Rœtt við I
Ingólf Jónsson \
ÞAÐ er ekki nema von, aó menn spyrji, hvers vegna
nú þurfi aó gera kreppu- og neydarráðstafanir í efna-
hagsmálum, þegar samfellt góðæri hefur verið í land-
inu um árabil. En svarið liggur raunar í augum uppi:
Það er stjórnleysi í efnahags- og fjármálum þjóðar-
innar. Þannig fórust Ingólfi Jónssyni orð í viðtali við
Morgunblaðið.
— Um þau umskipti, sem orðíð
hafa í efnahagslifi þjóðarinnar á
sl. árum, sagði Ingólfur Jonsson
ennfremur:
— Arin 1970 og 1971 höfðum
við komizt yfir þá erfiðleika, er að
steðjuðu árin þar á undan, þá var
ekkert atvinnuleysi og kjör al-
mennings bötnuðu á 12 mánuðum
um tæp 20%. Það er mesta kjara-
bót, sem launþegar hafa fengið á
jafn skömmum tima. Núverandi
ríkisstjórn tók við blómlegu búi á
miðju ári 1971. Þá var stórkostleg
ur vöxtur í atvinnulifinu. Fyrr-
verandi ríkisstjórn hafði endur-
nýjað fiskibátaflotann og fest
kaup á 19 skuttogurum. Og hún
hafði hafizt handa um endurnýj-
un frystihúsa landsmanna og upp-
byggingu fiskvinnslustöðva. Ef
vinstri stjórnin hefði haldið í
horfinu og kunnað að fara með
þann arf, sem henni var fenginn i
hendur, hefði hagrannsókna-
deildin ekki þurft að skrifa þá
skýrslu, sem nú er lesin og lýsir
hættuástandi í efnahgsmálunum.
— Um þær fullyrðingar stjórn-
arflokkanna, að öngþveitið i efna-
hagsmálunum eigi fyrst og fremst
rætur að rekja til erlendra verð-
bólguáhrifa, sagði Ingólfur:
— Fullyrðingar af þessu tagi fá
vitaskuld ekki staðizt. Verðhækk-
unarskriðan og verðbólguvandinn
er að langmestu leyti heimatilbú-
inn. Aðeins 25 til 30% verðhækk-
ananna stafa af erlendum hækk-
unum og er olíuhækkunin þá
meðtalin. En rikisstjórnin lætur
enn sem fyrr allt reka á reiðanum
og virðist ekki vera sammála um
neinar ráðstafanir, er dugað
gætu.
DKEGIÐ UR FHAMKVÆMDUM
SAMFARA ' AUKNUM ÁLÖG-
UM...
Það er ekki ofsagt, sagði Ingólf-
ur ennfremur, að nú sé hættu-
ástand framundan. Allir sjóðir
eru tómir. Í framkvæmdasjóð
vantar 1700 milljónir króna,- Í
byggingarsjóð rikísins vantar 800
milljónir til þess að unnt verði að
veita þau lán, sem eftir er beðið.
Og þó voru lánin skorin niður. Í
vegasjóð skortir 1900 milljónir
króna til þess að unnt verði að
standa við þá vegaáætlun, sem
gerð var 1972. Segja má, að vega-
sjóður sé gjaldþrota. Lagning
hringvegaríns var ákveðin i tíð
fyrrverandi rikisstjórnar og er ut-
an við venjulegar vegafram-
kvæmdir, þar sem hann er gerður
fyrir andvirði seldra happdrættis-
skuldabréfa. Og þá hafa Raf-
magnsveitur rikisins verið reknar
með tapi að undanförnu. Rikis-
stjórnin lét ógert að bæta úr því
ástandi áður en Alþingi var leyst
upp. Það gæti orðið til þess, að
rafmagnsverð hækkaði víða um
landsbyggðina.
— Ingólfur heldur áfram og
segir: Enn ein staðfestingin á
verðbólguþrónuninni er sú, að
vegagerðarkostnaður hefur
hækkað um 100% á sl. tveimur
árum. Svo hælir ríkisstjórnin sér
af því að verja tæpum 800
milljónum króna úr rfkissjóði til
vegagerðar. Rfkissjóður hefur
hins vegar um 2500 milljónir i
tekjur af umferðinni. Þessar
800 milljónir eru því ekki
þriðjungur af því fé, sem rík-
issjóður hefur í tekjur af um-
ferðinni i landinu. Það er sann
ast sagna raunalegt að horfa
upp á það, að nú skuli eiga að
draga úr vegaframkvæmdum um
60 til 70%, ef miðað er við raun-
verulegan framkvæmdakostnað,
þegar verkin eru unnin. Það hef-
ur aldrei gerzt áður, að samtímis
hafi verið lagðar nýjar og miklar
álögur á umferðina og jafnframt
dregið stórlega úr framkvæmd-
um.
— Hvað er til úrbóta í þessum
efnum? Um það segir Ingólfur:
— Ég held, að þessum málum
verði ekki bjargað fremur en
ýmsum öðrum, nema með algerri
stefnubreytingu í efnahagsmál-
um. Ur þessum vanda verður ekki
bætt, ef óðaverðbólgan á að halda
áfram. Endurskoðun vegaáætlun-
ar myndi litlu um það breyta.
Engar tölur eða ákvarðanir geta
staðið, ef þessi ríkisstjórn á að
sitja áfram. Hitt er vrst, að þótt
mikið hafi áunnizt í vegamálum á
undanförnum árum, þá er víða
um land beðið eftir framkvæmd-
um.
IÐNAÐURINN BERST I BÖKK-
UM
— Um aðgerðir ríkisstjórnar-
innar í iðnaðarmálum sagði
Ingólfur Jónsson:
— Það er sjaldan til mikils
gagns að tala langt mál og leggja
fram langar skýrslur, nema því
fylgi raunhæfar aðgerðir. Iðnað-
arráðherra lagði fram á sínum
tíma svokallaða heildaráætlun
um iðnþróun á íslandi, sem unnin
var á vegum Sameinuðu þjóðanna
að beiðni fyrrverandi iðnaðarráð-
herra, Jóhanns Hafstein. Menn
voru ánægðir með þau áform, er
þarna voru kynnt, og iðnrekendur
voru bjartsýnir. En sú bjartsýni
ríkir ekki lengur i iðnaðinum.
Forystumenn íðnrekenda hafa
lýst því, hversu dapurlega stjórn-
arfarið hefur farið með iðnaðinn.
— Um orkuskortinn segir
Ingólfur:
— Orkumálin eru samtvinnuð
iðnvæðingunni. Iðnaðurinn þarf
orku. Viðreisnarstjórnin lét vinna
mikið verk við virkjanir og rann-
sóknir til undirbúnings frekari
aðgerða á þvi sviði. Þá var virkjað
afl margfaldað og sama máli
gegndi um dreifingu raforkunn-
ar. Að þessum málum var unnið
með meiri hraða en nokkru sinni
fyrr. Það er hins vegar rétt gagn-
rýni, að síðan núverandi rikis-
stjórn var mynduð hefur verið
unnið hægt í ýmsum málum eins
og t.d. rannsóknamálunum. Það
er sennilega ekki fjarri lagi að
vera satt, sem sagt hefur verið, að
iðnaðarráðherra hafi verið vak-
inn af værum blundi, þegar olíu-
verðið hækkaði fyrir hálfu ári. En
eins og nú standa sakir þarf að
gera frekari áætlanir varðandi
nýtingu jarðhitans og um virkjun
fallvatna og dreifingu raforkunn-
ar.
BÆNDUR EIGA STJÖRNINNI
EKKERT AÐ ÞAKKA
— Þegar við spyrjum Ingólf um
stöðu landbúnaðarins í því öng-
þveiti, sem nú rikir i efnahags-
málunum, segir hann:
— Þá er fyrst á það að líta, að
tiðarfarið hefur verið einstaklega
gott. Það er landbúnaðinum auð
vitað mikils virði. Undir venju-
legum kringumstæðum mætti því
ætla, að afkoma bænda væri góð
og örugg. Bændur kúnna vel að
hagnýta sér gott árferði. Og ég
hygg, að bændur séu almennt
ánægðir með landbúnaðarlöggjöf
ina eins og gengið var frá henni i
meginatriðum 1966. Þau lög varða
mestu um stöðu landbúnaðarins i
þjóðfélaginu, þar eru ákvæði um
framleiðsluráðið og verðákvörðun
búvöru.
Rikisstjórnin flutti haustið 1971
frumvarp um breytingu á lögum
um framleiðsluráð landbúnaðar-
íns frá 1966. Landbúnaðarráð-
herra taldi i framsöguræðu, að
frumvarpið myndi marka tíma-
mót, ef að lögum yrðí og þannig
bæta afkomu og aðstöðu bænda.
En þegar fréttir bárust af frum-
varpinu út um b.vggðir landsins
risu bræður og samtök þeirra upp
til andstöðu við frumvarpið. Og
herferð rikisstjórnarinnar lauk
með þvi, að frumvarpið dagaði
uppi og hefur aldrei verið sýnt
eftir það.
— En hvað höfðu menn við
frumvarpið að athuga? Ingólfur
segir:
— i frumvarpinu var m.a. gert
ráð fyrir fóðurbætisskatti og mis
jöfnu útborgunarverði til bænda
eftir framleiðslumagni og búsetu.
Leggja átti sexmannanefndina
niður, en bændur áttu þess í stað
að semja beint við ríkisstjórnina
um búvöruverð. Bændur telja sig
ekki eiga þessari ríkisstjórn mik-
ið að þakka, utan eitt: Og það er
að hún skyldi leggja þetta frum-
varp á hilluna. Eg hygg nefnilega,
að bændur hafi æði margir gert
sér grein f.vrir því, að hagur
þeirra gæti verið bágborinn þrátt
fyrir góðærið, ef þeir hefðu átt
það undir ríkisstjórninni, hvaða
verð þeim væri skammtað fyrir
framleiðslu sína í því dýrtíðar-
flóði, sem nú fer yfir.
ENDURSKOÐUN NAUÐSYN-
LEG REGLULEGA
— Ríkisstjórnin hefur að vísu
heykzt á fleiri frumvörpum um
landbúnaðarmálefni en þessu,
sem við vorum að ræða, heldur
Ingólfur áfram. Nefna mætti jarð-
arlagafrumvarpið, sem Fram-
sóknarflokkurinn taldi vera
flestra meina bót. Umsagnir um
það bárust frá sveitarstjónarsam-
tökum. búnaðarsamtökum og ein
stökum bændum. Þær voru i flest-
um atrióum neikvæðar. Þvi skal
þó ekki neitað, að ýmislegt i frurn-
varpinu er allrar athygli vert og
gæti verið til bóta, ef gallarnir
væru sniðnir af. Sjálfstæðismenn
lögðu til, að frumvarpið yrði end-
urskoðað í samstarfi við Samband
íslenzkra sveitarfélaga, Landnám-
ið og skipulagsstjórn rikisins.
Vonandi verður jarðarlagafrum-
varpið lagfært og endurflutt.
þannig að það nái þeim tilgangi
að tryggja ábúð jarða og koma i
veg fyrir jarðabrask.
Þá gerði ríkisstjórnin tilrann til
þess að leggja Landnám ríkisins
niður. En engum er það víst ljós-
ara en bændum, að það hefur
miklu verki að sinna, enda komu
mótmæli gegn þessari ráðstöfun
viða að af landinu, svo að rikis-
stjórnin varð einnig að leggja það
til hliðar. Frumvarp til ábúðar-
laga dagaði einnig uppi á síðasta
þingi.
Það er alveg ljóst, að megin-
þætti landbúnaðarlöggjafarinnar
þarf að endurskoða með ákveðnu
millibili til þess að aðlaga hana
breyttum aðstæðum og framför-
um. Fróðir menn telja ekki óeðli-
legt, að slík endurskoðun fari
fram á fimm ára festi. Núverandi
rikisstjórn hefur setið i þrjú ár.
Eðlilegt hefði þvi verið, að endur-
skoðun landbúnaðarlöggjafarinn-
ar hefði náð fram að ganga á
þessu tímabili, a.m.k. að þvi er
meginþættina varðar.
STJORNLEYSI I EFNAHAGS-
MÁLUM
— Hver eru áhyggjumál
bænda? Ingólfur segir:
— Þar ber allt að sama brunni.
Bændur hafa mestar áhyggjur af
stjórnleysi i efnahagsmálum og
fálmkenndum aðgerðum ríkis-
stjórnarinnar. Þær gffurlegu nið-
urgreiðslur, sem rikisstjónin hef-
ur nú framkvæmt, geta orðið
landbúnaðinum mjög skaðlegar.
Fullyrt er, að formaður Stéttar-
sambands bænda hafi aðvarað
rikisstjórnina í þessum efnum, en
það kom fyrir ekki. Hún ákvað
þessar niðurgreiðslur, þó að sjálf-
ur landbúnaðrráóherrann teldi
þær sjálfur vera úr hófi fram. Nú
er smjörið orðið ódýrara en
smjörlíki, dilkakjörið ódýrara en
fiskur og kartöfluvérðið hrekkur
rétt fvrir umbúðunum. Flestum
er Ijóst, að stórkostiegar sveiflur i
sölu landbúnaðarvara eru mjög
hættulegar.
Fjármálaráðherra sagði nýlega,
að hækkun áfengis og tóbaks
myndi standa undir auknum út-
gjöldum ríkisins af þessum sök-
um. Sannleikurinn er hins vegar
sá, að sú hækkun nemur á árs-
grundvelli um 450 milljónum
króna, en niðurgreiðslurnar kosta
yfir 2000 milljónir á ári. Menn
hljóta þvi að sjá, í hvert öefni er
stefnt með þessum aðgerum.