Morgunblaðið - 20.10.1974, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. OKTÓBER 1974

hf. Árvakur. Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen.
Eyjólfur KonrðS Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni GarSar Kristinsson.
Aöaistræti 6. sími 10 100.
ASalstræti 6. simi 22 4 80.
Áskriftargjald 600.00 kr. á mánuBi innanlands.
í lausasölu 35.00 kr. eintakið.
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarf ulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóm og afgreiSsla
Auglýsingar
Húsnæðiskostnaður er
án efa einn viðamesti
kostnaðarliður í fram-
færslu hverrar fjölskyldu í
landinu. Þessi kostnaður er
hvað þungbærastur hjá
ungu fólki, sem yfirleitt
býr við lítt niðurborgað
eigið húsnæði eða dýra
húsaleigu. Lækkun á bygg-
ingarkostnaði væri tví-
mælalaust raunhæfasta og
æskilegasta lífskjarabótin,
sem hægt væri að stefna að
í dag, við núverandi að-
stæður í þjóðarbúinu.
Sú leið, sem virðist greið-
færust að því marki, er
verksmiðju- og fjöldafram-
leiðsla íbúða í einingum. Sá
byggingarmáti hefur gefið
mjög góða raun með öðrum
þjóðum og fært niður
ibúðaverð. Slík tæknivæð-
ing byggingariðnaðar þarf
að vera til staðar í landinu
sjálfu og miðast við íslenzk-
ar aðstæður og hérlendar
kröfur til íbúðarhúsnæðis.
Vísir að framleiðslu
íbúða í einingum er nú að
festa rætur hérlendis. Er
hér átt við starfsemi Hús-
eininga hf. í Siglufirði, sem
nú hafa reist sitt fyrsta
ibúðarhús, er lofar góðu
um framhald þessarar
starfsemi. Þessi nýja iðn-
grein er ánægjuefni á
margan máta. Hún rennir
nýjum stoðum undir at-
vinnulíf þessa gamla
síldarbæjar, sem má muna
sinn fífil fegurri sem einn
mesti athafnabær og upp-
spretta verðmætasköpunar
í þjóðarbúinu, en hefur um
langt árabil búið við ein-
hæft og ónógt atvinnulíf.
Hún stefnir að fjöldafram-
leiðslu ódýrs íbúðarhús-
næðis, einmitt af þeirri
gerð, sem virðist falla bezt
að eðli íslendingsins, sem
vill búa einn að sínu, ein-
býlishúsa.
Allar nýjungar mæta
byrjunarörðugleikum, sem
að vísu er mismunandi
erfitt að komast yfir. Sú
hefur og orðið raunin á í
starfsemi þessa fyrirtækis.
Örðugleikarnir eru eink-
um í því fólgnir að komast
á það stig í framleiðslunni,
vinna þann örugga mark-
að, sem gerir lágt og að-
gengilegt söluverð að veru-
leika.
Þá er komið að því gullna
tækifæri, sem átti að vera
ábending þessarar forystu-
greinar. í nýlegum samn-
ingsdrögum milli Is-
lendinga og Bandaríkja-
manna um framkvæmd
varnarsamnings milli land-
anna er gert ráð fyrir þvi,
að varnarliðsmenn skuli
búa innan marka Kefla-
víkurstöðvarinnar. Ráð-
gert er í því sambandi að
byggja um 470 íbúðir
innan varnarliðssvæðisins.
Ekkert virðist sjálfsagðara
en það, að hið nýja fyrir-
tæki, sem hér hefur verið
um rætt, fái samning um
byggingu bróðurhluta
þeirra íbúða, sem hér um
ræðir. Það myndi fleyta því
yfir alla byrjunarörðug-
leika, hasla nýrri atvinnu-
grein völl, þar sem at-
vinnuleysi hefur verið
landlægt og festa rætur
þeirrar framleiðslu, sem
gæti fært íbúðaverð í land-
inu verulega niður.
Bygging þessara íbúða
hefur verið talin mynda
spennu á vinnumarkaði
hér syðra, sem myndi
verða nýr verðbólguhvati,
og fremur auka en minnka
þann efnahagsvanda, sem
Viðskiptaráðuneytið hef-
ur nú til meðferðar
frumútreikninga og gögn,
sem benda til, að hagstætt
geti verið að beina olíu-
kaupum íslendinga til
Noregs. í tímaritinu
„Frjáls verzlun“ lýsir
Indriði Pálsson, forstjóri
Olíufélagsins Skeljungs
hf., því yfir, að nú sé
grundvöllur til að leita
eftir samningum til langs
tíma við Norðmenn um
jarðolíukaup, og fela olíu-
hreinsunarstöðvum í V-
Evrópu að vinna úr henni
nokkrar þeirra aðalolíuteg-
unda, sem landsmenn
þarfnast.
Rétt fyrir sl. áramót
fluttu Geir Hallgrímsson
og Matthías Mathiesen
þingsályktunartillögu, þar
við er að stríða í þjóðfélag-
inu. Þá hefur og verið rætt
um, að fyrirhugaðar stór-
framkvæmdir á Kefla-
víkurflugvelli myndu veita
undirstöðuatvinnuvegum
okkar óeðlilega samkeppni
um vinnuafl hér á suð-
vesturhorni landsins. Allt
þetta, sem og ógnógt
vinnuframboð nyrðra og
nauðsyn þess að festa nýja,
þjóðhagslega þarfa iðn-
grein í sessi, mælir með
því, að Húseiningar hf. fái í
sinn hlut byggingu þess
ibúðarhúsnæðis, sem reist
verður í varnarstöðinni.
sem þáverandi ríkisstjórn
var falið að kanna, með
hvaða hætti tryggja mætti
sem bezt kaup á nægjanleg-
um olíuafurðum til langs
tíma, og skyldi í því efni
sérstaklega kanna mögu-
leika á olíukaupum frá
Norðmönnum.
Hér var hreyft mjög at-
hyglisverðu máli. Ekki er
æskilegt að vera háður
einum aðila um oliukaup.
Æskilegt er að dreifa
meira áhættunni við olíu-
innkaupin. Flutningsleið á
olíu frá Noregi er styttri en
frá núverandi seljanda. Og
veður öll á oliumarkaði
heimsins eru það válynd,
að sjálfsagt er að kanna til
hlitar möguleika á lang-
tímaviðskiptasamningi um
olíukaup við frændur
okkar í Noregi.
Verksmiðjuframleiðsla húsnæðis
Norska olían
| Reykjavíkurbréf
*»•♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦ Laugardagur 19. okt.
Þroski
og ábyrgð
Athyglisvert er aö lesa fréttir
utan úr heimi, sem fjalla um efna-
hags- og atvinnumál. Enginn vafi
er á þvf, að mestar áhyggjur
mannahæði vestan hafs og austan
eru þær, að kreppuástand sé að
hefjast í efnahagsmálum vest-
rænna þjóða, og þá einkum sem
afleiðing af ört hækkandi olíu-
verði, sem olíufurstarnir hafa átt
frumkvæði að, eins og kunnugt
er. Sumir eru þeirrar skoðunar,
að þeir leiki sér að eldinum, aðrir
að óskir þeirra um olíuhækkun
séu sanngjarnar, og unnt verði að
komast að málamiðlun, sem allir
geti sætt sig við. Um þetta eru þó
síður en svo allir sammála og mun
tíminn einn skera úr um hver
þróunin verður í þessum málum.
Olíukreppan hefur eins og kunn-
ugt er komið harðast niður á þró-
unarlöndunum svokölluðu, því að
þau hafa ekki bolmagn til að
standa straum af þessari miklu
hækkun, en auðvitað hafa iðnað-
arrfkin í vestri einnig sínar
áhyggjur og hefur jafnvel verið
drepið á þann möguleika, að þau
kynnu að grípa til örþrifaráða, ef
olíufurstarnir nota olíuna sem
hagstjórnartæki í valdastreitunni
fyrir botni Miðjarðarhafs og ann-
ars staðar. En eitt er vfst: að olfan
hefur aukið verðbólgubálið, sem
nú logar glatt um allan heim.
Sú staðreynd blasir við, að
kreppueinkenni hafa gert vart
við sig á Vesturlöndum og hötum
við ekki farið varhluta af þessari
þróun. Af þeim sökum er sýni-
legt, að nauðsynlegt er að fara
varlega í sakirnar, enda blasir sú
staðreynd við, að íslendingar
vilja ekki rasa um ráð fram, held-
ur reyna að koma efnahagsmálum
sínum í betra horf en verið hefur,
svo að þeir eigi auðveldara með
að mæta þeim vanda, er yfir kann
að dynja. Þannig vonast allir til
að verkalýðshreyfingin sýni þann
þroska, sem þjóðin ætlast til af
henni, og önnur launþegasamtök
fari varlega í sakirnar í kaup-
gjaldskröfum og virði þær leik-
reglur sem nú hafa mestan hljóm-
grunn í landinu, þ.e. að hinir
lægstlaunuðu fái að sitja einir að
kaupgjaldshækkunum um stund,
svo að unnt verði að jafna metin,
en hinir hærra launuðu komi nú
ekki í kjölfarið og sagan frá sið-
ustu kjarasamningum endurtaki
sig. Ábyrgðartilfinning fólksins
er míkil og vonandi er ábyrgðar-
tilfinning launþegaforystunnar
þannig, að þjóðinni sé óhætt að
treysta henni. Þegar mál þessi
hafa verið til umræðu, hefur vak-
ið athygli, hversu ábyrga afstöðu
alþýða manna hefur til kaup-
gjalds- og verðlagsmála. Ríkis-
stjórnin hefur orðið að grípa til
aðgerða í efnahagsmálum, sem
andstæðingar hennar hafa viður-
kennt að séu neyðarráðstafanir,
enda málum svo komið, þegar
hún tók við, að kreppa blasti við
þjóðinni. Nú hefur tekizt með
sameiginlegu átaki að draga úr
hættunni, og vænta allir þess, að
þjóðarskútan sigli betri sjó á
næstunni en hún hefur gert á
undanförnum mánuðum. Ríkis-
stjórnin hefur a.m.k. sýnt, að hún
er ákveðin í þvf að rétta skútuna
við og það er skylda landsmanna
að eiga þar hlut að.
Ekki alls fyrir löngu var Bein
lína í útvarpinu og rætt við f jölda
manna hingað og þangað um land
allt. Utvarpsþáttur þessi vakti at-
hygli, enda sögðu stjórnendur
hans, að þeir hefðu valið viðmæl-
endur af handahófi. Það, sem
einkum vakti athygli, var sú stað-
reynd, að þeir, sem spurðir voru,
höfðu yfirleitt ekki áhuga á því að
efnt yrði til verkfalla, vöruðu
miklu fremur við svo óábyrgum
viðbrögðum við stefnu stjórnar-
innar og óskuðu helzt eftir því, að
vinnufriður mætti haldast í land-
inu. Ennfremur vakti það athygli,
að nánast allir, sem spurðir voru
um varnar- og öryggismál lands-
ins, svöruðu því til, að þeir væru
annað hvort ánægðir með þá
stefnu, sem núverandi ríkisstjórn
hefur tekið, eða þá, að þeir væru
hlutlausir í málinu. Allt vekur
þetta athygli og gefur vís-
bendingu um þann þroska, sem
fólkið í landinu hefur til að bera,
þegar vanda og erfiðleika ber að.
Engum dettur f hug að neita
því, að verðbólga er mikil í land-
inu; verðhækkanir hafa orðið,
gengið hafði raunar fallið, þegar
núverandi stjórn tók við, og allt
efnahagslíf landsmanna meira og
minna í ólestri. Nú þegar
spyrnt hefur verið við fótum,
vill fólkið sýna, að það hefur
áhuga á að draga úr spenn-
unni, minnka kröfugerð og
vera betur undir það búið
en ella, ef flóðbylgja erlendr
ar kreppu skellur á Islandi.
Ljósmynd Mbl.: Ó.K. Mag.
Lýðræði
eða hvað?
Stundum er rætt um það, að
lýðræðið eigi f vök að verjast í
heiminum og skírskotað í því sam-
bandi til orða Brandts, fyrrum
Þýzkalandskanslara, þegar hann
sagði, að menn skyldu ekki ganga
út frá því sem vísu, að lýðræði
yrði við lýði í vestrænum löndum
að aldarfjórðungi liðnum. Þessi
orð hins reynda stjórnmálamanns
hafa að vonum vakið mikla at-
hygli og leitt hugann að stöðu
vestrænna þjóða nú um stundir.
En helzta forystuþjóð lýðræðis í
heiminum, Bandaríkjamenn, hef-
ur orðið fyrir hverju stjórnmála-
áfallinu á fætur öðru undanfarna
mánuði og lítill vafi er á því, að
trú manna á lýðræði vestan hafs
hefur veikzt við þá atburði, sem
þar hafa orðið. Á hitt ber að líta,
að t.a.m. Watergatemálið hefur
sýnt, svo að ekki verður dregið i
efa, að lýðræði stendur dýpri rót-
um vestan hafs en margur hugði.
Sverð þess og skjöldur er öflugt
þingræði í landinu, óháð og sterkt
dómsvald og síðast, en ekki sízt,
yfirburðarstyrkur frjálsrar blaða-
mennsku þar í landi. Meðan þess-
ar þrjár forsendur lýðræðis vest-
an hafs standa svo föstum fótum
sem raun ber vitni, er ástæðu-
laust að örvænta um forystuhlut-
verk Bandarikjanna að þessu
leyti. En áreiðanlega er ástæða til
þess fyrir þessa forystuþjóð lýð-
ræðis að halda vöku sinni og lfta
ekki á lýðræðið sem gef inn hlut.
Oft og einatt hefur einnig verið