Morgunblaðið - 04.02.1975, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. FEBRUAR 1975
Kosið um leiðtoga
brezka Ihaldsflokksins:
Margaret
Thatcher
helzti keppinautur
Edwards
Heaths
— við fyrstu atkvœðagreiðsluna
% Um þessar mundir
stendur yfir í brezka
íhaldsflokknum harð-
skeytt barátta um leið-
togastöðuna í flokknum,
sem Edward Heath hefur
skipað um árabil og er
ekki ljúft að láta af
hendi. Hann hefur hins-
vegar, svo sem kunnugt
er, mætt vaxandi gagn-
rýni flokksbræðra sinna,
einkum eftir hrakfarir
flokksins í síóustu kosn-
ingum og telja margir
ólíklegt, aó hann geti, eft-
ir það sem undan er
gengið, aflað flokknum
nægilegs fylgis til að
standast Verkamanna-
flokknum snúning.
£ Ákveóið hefur verið
aö leiótogi flokksins
verði kosinn af þing-
mönnum, sem eru nú 276
og hafa verið ákveðnar
reglur um fyrirkomulag
leiðtogakosningarinnar.
Er þar gert ráð fyrir allt
að þremur atkvæða-
greiðslum og verður sú
fyrsta i dag, þriðjudag.
Þá keppa um sætið Heath
sjálfur, Hugh Fraser og
Margaret Thatcher. Er
þetta í fyrsta sinn, sem
kona sækist eftir slíkri
vegtyllu í þeim herbúð-
um.
Búizt er við allspennandi at-
kvæðagreiðslu, þvi haft er fyrir
satt að mjótt sé á mununum
milli þeirra Thatcher og Heath,
þó sá síðarnefndi þyki heldur
sigurstranglegri. Til sigurs —
og til að ljúka leiðtogakjörinu
þar með við fyrstn.;átkvæða-
greiðslu — þarf að minnsta
kosti 139 atkvæði af 276 og að
auki þarf sá, sem flest atkvæði
fær, að hafa 15% fleiri atkvæði
en næsti maður, það er að segja
41 atkvæði umfram þann, sem
er númer tvö.
Takist engum aó ná þessum
yfirburðum verður kosið aftur
eftir viku og geta þá fleiri tekið
þátt í baráttunni. Þá þarf hrein-
an meirihluta til sigurs en ekki
umrædd 15% yfir næsta mann.
Fái hins vegar enginn hreinan
ineirihluta verður gengið til at-
kvæða í þriója sinn eftir tvær
vikur, og þá mega aðeins þrír
efstu menn úr annarri atkvæða-
greiðslu keppa til úrslita. Sá
verður leiðtogi flokksins, sem
flest atkvæði fær þeirra
þriggja.
Unnið hefur verið að fyrir-
komulagi þessarar kosningar i
nokkurn tima og að því verki
staðið sérstök nefnd undir for-
sæti Sir Alec Douglas Home,
fyrrverandi utanrikisráðherra
Þær reglur, sem nefndin ákvað,
voru talsvert umdeildar, sér-
staklega voru uppi háværar
raddir þeirra sem vildu, að all-
ir, sem áhuga hefóu á leiðtoga-
sætinu, skyldu bjóða sig fram
til fyrstu atkvæðagreiðslu.
Einnig vildu ýmis samtök inn-
an flokksins fá að hafa hönd í
bagga með atkvæðagreiðslunni,
þannig að hún yrði ekki i hönd-
um þingmanna einna. Þegar
til kom voru reglur nefndarinn-
ar þó samþykktar.
Þau Heath, Fraser og Thatch-
er hafa unnið að því ötullega að
undanförnu að safna fylgi með-
al íhaldsþingmanna, rætt við þá
hvern og einn undir fjögur
augu eða fleiri saman. Þó
nokkrir höfóu verið dregnir í
dilka þegar þessi grein var
skrifuð fyrir helgina; til dæmis
var vist, að Carrington lávarð-
ur, leiðtogi flokksins í lávarða-
deildinni, og Robert Carr, nú-
verandi fjármálaráðherra
skuggaráðuneytisins, mundu
styðja Heath eindregið og lík-
lega einnig Hailsham lávarður,
fyrrum fjármálaráðherra. Hins-
vegar á Thatcher vísan stuðn-
ing Keiths Josephs, innanríkis-
ráðherra skuggaráðuneytisins,
Edwards du Cann, sem er for-
maður hinnar áhrifamiklu
1922-nefndar, og Sir Geoffreys
Howes, sem er talsmaður
Ihaldsflokksins í verðlagsmál-
um.
Talsmaður flokksins í at-
vinnumálum, John Prior, hefur
gefið í skyn, að hann muni
fylgja Heath í fyrstu atkvæða-
greiðslu, en bjóða sig sjálfur
fram fyrir aðra atkvæða-
greiðslu, ef til hennar kemur.
Þá er og jafnvel gert ráð fyrir
þátttöku Williams Whitelaws,
fyrrum N-Irlandsmálaráðherra
og núverandi formanns flokks-
ins enda þótt hann hafi sjálfur
látið í ljós þá skoðun, að hann
geti tæpast boðið sig fram gegn
þeim manni, sem skipaði hann í
þá stöðu — embætti N-
Irlandsmálaráðherra — sem
varð honum mest til pólitisks
framdráttar. Getum hefur verið
að því leitt, að leiðtogavanda-
málinu verði ráðið þannig til
lykta, að þingmenn sameinist
um Whitelaw sem málamiðlun
milli Heaths og Thatchers.
Sú skoðun kemur viða fram i
blaðaskrifum, að skoðanabræð-
ur Heaths greini yfirleitt ekki á
um, að hann sé flestum þeirra
hæfari til að gegna leið-
togstöðunni. Engu að síður telji
þeir hann hafa til að bera ýmsa
eiginleika, sem komið hafi í veg
fyrir, að hann fengi notið sin
sem skyldi og þess vegna meðal
annars hafi flokkurinn farið
svo illa sem raun bar vitni. Er á
það bent, að Heath hafi aldrei
náð auðveldlega til kjósenda,
hann sé ekki maður, sem al-
menningur laðizt að; ekki mað-
ur sem veki hjá öðrum beinlinis
hlýjar tilfinningar. Þá er það
margra mat að Heath hafi stað-
ið sig illa sem forsætisráðherra,
að hann hafi stuðlað að of mik-
illi spennu i atvinnulífinu og að
átök hans við námaverkamenn,
sem m.a. urðu stjórninni að
falli, hafi verið einkar klaufa-
leg.
Jafnframt er það talið ráða
afstöðu ýmissa flokksmanna
Heaths, að þeir telji eins lík-
legt, að þróun mála í Bretlandi
verði á þá lund á næstunni, að
nauðsynlegt reynist að koma
þar á samsteypustjórn og þá sé
Heath ekki heppilegur leiðtogi
íhaldsflokksins. Leiðtogi verði
annars vegar að geta leitt flokk-
inn sameinaðan til stjórnarsam-
starfs við hina flokkana og séð
svo um að hlutur hans skerðist
ekki af því samstarfi - og hins-
vegar að vera fær um að leiða
flokkinn styrkri hendi út í
næstu kosningar — og vinna
þær. Flokksmenn Heaths efast
um, að hann sé rétti maðurinn
til þessara starfa; þeir telja
ólíklegt að hann fái jafnað
þann ágreining, bæði um menn
og málefni sem nú rikir innan
flokksins og vafasamt að for-
ystumenn Verkamannaflokks-
ins yrðu fáanlegir til stjónar-
samstarfs við Ihaldsmenn með
Heath á oddinum eftir átök
hans við holanámaverkamenn.
Sem fyrr segir, er talið muna
litlu á fylgi Heaths og Thatch-
ers og liklegt, að þau eigi vís
rúmlega 100 atkvæði, hvort um
sig. Fraser gerir hinsvegar
strik í reikninginn. Honum
fylgja ýmsir andstæðingar
Heaths, sem vilja alls ekki
styðja Margaret Thatcher. Get-
um hefur verið að þvi leitt, að
Fraser dragi sig í hlé áður en
atkvæðagreiðslan hefjist, en
sjálfur hefur hann vísaó slíkum
hugmyndum á bug.
Framboð Thatchers í leið-
togaembættið vekur að vonum
talsverða athygli og þykir
mörgum hæfa að kona geri sig
gildandi i forystu Ihaldsflokks-
ins á sjálfu kvennaárinu. Hún
hefur mikla reynslu i starfi
flokksins og hefur staðió af sér
ýmsa storma. 1 stjórn Heaths
hafði hún með höndum emb-
ætti kennslumálaráðherra og
stóð þar að þeirri umdeildu ráð-
stöfun að hætta að gefa skóla-
börnum kost á ókeypis mjólk.
Er þessa gjarnan minnzt þegar
getið er stöðu hennar í litrófi
flokksins, sem er býsna langt til
hægri. Margaret Thatcher er
sögð í hópi þeirra, sem telja of
langt hafa verið vikið frá upp-
haflegu eðli flokksins og mark-
miðum, að hálfvelgja hafi ein-
kennt stefnu hans undanfarin
ár og að forysta hans hafi verið
í molum. Hún hefur ásamt
Keith Joseph og fleirum staðið
að því að koma á laggirnar inn-
an flokksins einskonar hug-
myndabanka þar sem vísir
menn hafa lagt höfuð sín í
bleyti til að reyna að finna leið-
ir til að sveigja stefnu flokksins
aftur til hægri. Thatcher er t.d.
sögð eindregið fylgjandi sem
mestu freisi í viðskiptum og
telur að standa beri vörð um
hin gömlu lögmál framboðs og
eftirspurnar, hún vill draga úr
eyðslu ríkisbáknsins og afskipt-
um og dreifa valdi stjórnarinn-
ar.
Andstæðingar hennar innan
flokksins segja hugmyndir
hennar rigbundnar við hags-
muni millistéttanna, þar sem
Heath aftur á móti hugsi fyrst
og fremst um heildarhag þjóð-
arinnar. Visa stuðningsmenn
Heaths gjarnan til uppruna
hans — hann er trésmiðssonur
— sem tryggingar fyrir þvi, að
hann beri ekki fyrir borð hag
láglaunastétta. Margaret
Thatcher er aftur á móti dóttir
smákaupsmanns og gift efnuð-
um kaupsýslumanni og eitt af
þvi, sem einkenna þykir póli-
tíska afstöðu hennar eru hatt-
arnir, sem hún gjarnan ber á
höfði sér og málrómur hennar,
sem liggur allhátt í tónskálan-
um svo sem einkennt hefur
gjarnan brezkar yfirstéttarkon-
ur. Sérstaklega er þessu haldið
á loft af yngri kynslóðum
flokksmanna, en Heath virðist
eiga talsvert meiri stuðning
þeirra á meðal en Thatcher.
Um þessar mundir er Marga-
ret Thatcher talsmaður Ihalds-
flokksins gegn fjárlagafrum-
varpi stjórnar Verkamanna-
flokksins og er þess beðið með
nokkurri eftirvæntingu hvern-
ig henni ferst það úr hendi.
Hún hefur orð fyrir að gefa
andstæðingunum ekkert eftir i
kappræðum og standa sig býsna
vel í þeirri ljónagryfju, sem
neðri málstofa brezka þingsins
er, — en þar er engum grið
gefin, sem ekki heldur vel á
máli sinu.
Svo sem við er að búast, hef-
ur kynferði þessa stjórnmála-
manns fléttazt inn í umræðuna
um líkurnar fyrir því, að henni
takist að velta Heath úr sessi.
Framhald á bls. 35
ENDURSKOÐUÐ VERÐI LÖG
UM KIRKJUBYGGINGASJÓÐ
Aðalfundur Bandalags kvenna 1
Reykjavfk haldinn dagana 6. og 7.
nóvember 1974 ályktar eftir-
farandi:
1. Aðalfundurinn vill vekja at-
hygli á hinum sívaxandi vanda
með kirkjubyggingar í Reykja-
vík. Söfnuðum er það alger-
lega um megn að standa undir
byggingum kirkna og telur
Bandalagið fráleitt, að allur
þunginn af slikum byggingum
sem standa munu um aldir,
leggist á eina kynslóð.
Aðalfundurinn skorar þvi á
kirkjuyfirvöld að hlutast til
um að endurskoðuð verði nú
þegar lög um kirkjubygginga-
sjóð með það fyrir augum, að
rikið og borgar- eða sveita-
sjöðir taki að sér verulegan
hluta byggingarkostnaðarins
og bendir á það, sem víða tið-
kast i nágrannalöndum, að rík-
ið leggi fram 1/3 kostnaðar við
byggingu nýrrar kirkju,
borgar- eða sveitarsjóður 1 /3
og viðkomandi söfnuðir 1/3
hluta. Aðalfundurinn telur
núverandi ástand i kirkju-
byggingamálum algerlega
óviðunandi, þar sem tímarnir
krefjast nú meira en kirkjunn-
ar einnar, og sjálfsagt þykir að
hafa einnig safnaðarheimili i
tengslum við kirkjuna. Aóal-
fundurinn vill koma þeirri
hugmynd á frámfæri, hvort
ekki mætti nota safnaðar-
heimilin sem skóladagheimili
— eða dagvistunarheimili fyrir
aldraða, þar sem tilfinnanleg-
ur skortur er á slikum stofnun-
um hér í Reykjavfk.
2. Aðalfundurinn lýsir yfir
stuðningi sinum við fram
komnar óskir safnaða um
hækkun sóknargjalda.
3. Aðalfundurinn vill enn sem
fyrr benda á, að nauðsynlegt
sé, að prestar og skólastjórar
hafi þegar á haustin samvinnu
um skipulagningu kristin-
dómsfræðslunnar, þannig að
ætlaður sé ákveðinn timi til
fermingarundirbúningsins.
Aðalfundurinn telur
fermingarundirbúning mjög
mikilvægan og áríóandi að
ekki sé slakað á i þeim efnum.