Morgunblaðið - 04.02.1975, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐ.JUDAGUR 4. FEBRUAR 1975
23
„Svo sem kunnugt er af
fréttum í fjölmiðlum veitti
Alþingi á fjárlögum síðasta árs
tólf milljón króna fjárveitingu
sem úthlutað skyldi sem launa-
uppbót til verðugra lög-
fræðinga í þjónustu ríkis og
bæjarfélaga, en við starfsmat
kom í ljós að álagið sem hvílir á
þessum mönnum vegna eðlis
starfs þeirra er langt umfram
það sem venjulegir launþegar
mega þola. Skilyrði fyrir veit-
ingu var að lögfræðingarnir
skiluðu skýrslu um afrek sín og
störf í þágu skattborgaranna.
Allir skiluðu skýrslu, þ. á m.
Bergur Guðnason, lögfræðing-
ur hjá Skattstofu Reykjavíkur.
Stjórn Lögmannafélagsins brá
á það ráð að fela rakara og
kunnum briddsspilara hér í
borg að vinsa úr hina verðugu á
grundvelli innsendra skýrslna,
en áskilið var af fjárveitinga-
valdinu að fjárhæð til hvers
eins sem verðugur teldist næmi
ekki lægri upphæð en þrjú
hundruð þúsundum. Þar af
leiðandi komu ekki nema 40
lögfræðingar af hundrað til
greina. Val ólögfróðs manns til
verksins mun hafa verið gert í
hlutleysisskyni. Hafði hann
fimm daga til verksins og
skilaði að þeim liðnum lista
meó nöfnum fjörutíu lög-
einu
annaö
eftir JÓHANNES
HELGA
hún er bæði i þér og umvefur
þig, rétt eins og loftið sem þú
andar að þér. Það er svona ein-
falt, og því er skipan nefndar-
innar forkastanleg, einnig frá
þessu sjónarmiði. Að þið hafið
flett flokksskrám eða velt fyrir
ykkur stjórnmálaskoðunum rit-
höfundanna, það dytti mér ekki
í hug að bera á ykkur, ekki á
neina nefnd, alls enga, enda er
hið útjaskaða orð rauðliði ekki
frá mér komið. En pólitík, hún
er innbyggð, hún er alls staðar,
ósýnileg og sýnileg. Mig rekur
heldur ekki minni til að æmt
hafi verið né skræmt í Þjóðvilj-
anum eftir úthlutunina 1973.
Svo ánægðir voru svokallaðir
vinstri menn með sinn hlut. En
í Morgunblaðinu var sex
sinnum fjallað um málið, þar af
einu sinni i leióara, og tvö skrif
birtust i VIsi og leiðari að auki.
Um önnur blöó veit ég ekki.
Það eru þessi skrif sem þú telur
ekki svaraverð — af því að þau
voru ekki nóg að magni. Þú
hefur kannski búist við fjöru-
tíu greinum. Einn mælir jafnan
fyrir munn margra og greina-
fjöldinn, þótt ærinn sé, segir
ekki alla söguna um fyrirlitn-
inguna á vinnubrögðum ykkar.
BERGUR: „Að lokum skal
þess getið varðandi úthlutun-
Rakara falið að ákvarða launa-
uppbót til lögfræðinga ríkisins
fræðinga, þeirra sem uppbóta
skyldu hljóta af almannafé.
Bergur Guðnason, cand. juris.,
var ekki meðal þeirra og brást
hinn versti við, kvað valið á
kommissarnum fáránlegt, fyrir
nú utan að tíminn sem honum
hefði verið ætlaður til að gera
úttektina væri óvirðing við allt
sem fælist í hugtakinu „mann-
leg skynsemi", svo ekki væri
talað um siðferði; brot á
stjórnarskránni og hreinn at-
vinnurógur eðli málsins sam-
kvæmt, þar sem listinn yrði
birtur alþjóð. Krafði Bergur
cand. juris rakarann káta skýr-
inga á vinnubrögðunum. Rak
arinn hló gassalega, púaði
Havannavindlareyk framan i
cand. jurisinn og gall við hátt
um leið og hann sprengdi
sellófanið utan af spilapakka:
Rólegur góði minn. Ég notaði
sömu aðferð og þú þegar þú
varst að úthluta rithöfundum
viðbótarritlaunum. Ég fór bara
eftir útlitinu á ykkur og for-
dómum mínum og leiðbeining-
um viss aðila í stjórn Lög-
mannafélagsins. Ég er jú
rakari.
Rakarinn stokkaði spilin og
bætti við stórtenntur:
Ég segi bara við þig Beggi
svipað og þú sagðir i grein
þinni föstudaginn 24. janúar
við rithöfundinn suður með sjó:
Lærðu bara logfræðina þína
betur góði. Og hold sá kjæft og
komum í lönguvitleysu.
Bergur sá að maðurinn hafði
gert óverjandi mark, að þetta
væri alveg rétt hjá honum,
skynsamur maður Bergur og
ekki að erfa smámuni og skildu
menn sáttir að kalla.
Veit ég vel að ofangreindur
tilbúningur er ekki fullgild
hliðstæða úthlutunar viðbótar-
ritlauna, samlíkingar eru það
aldrei, en það er ekki mikill
munur á og skyldleikann sér
hvert mannsbarn. Munurinn er
stigsmunur, ekki eðlismunur.
Grein Bergs Guðnasonar,
cand. juris., hér í blaðinu 24.
janúar fór sum sé ekki fram hjá
mér. 1 henni eru ekki svo fá
atriði sem þarf að fara í saum-
ana á og kemur þá máski í ljós
að ekki er nógu vel saumað. Ég
gef Bergi sjálfum orðið og slit
ekki úr samhengi málsgreinar,
þarf þess ekki, enda nógir til
þess.
BERGUR: „Að áliti eins
fremsta fræðimanns þjóðar-
innar á sviði lögfræði skapaði
orðalag þingsályktunar um
endurgreiðslu söluskatts til
höfunda ekki einstaklings-
bundna kröfu höfundar til sölu-
skatts af seldum bókum hans.
Allt tal manna um aó höfundur
eigi frekari rétt á viðbótarrit-
launum vegna þess að bækur
hans seljast betur en annars
höfundar er því misskiln-
ingur.“
Og samt segirðu siðar í grein-
ínni og ert þá oróinn á önd-
verðum meið við einn fremsta
fræðimann þjóðarinnar á sviði
lögfræði.
BERGUR: „Ég hef frá önd-
verðu talið að svokallaðir
„Söluhöfundar" ættu siðferði-
legan rétt til viðbótarritlauna,
þrátt fyrir lagalega hlið máls-
ins. Því hefi ég undanfarin tvö
ár gert tillögur í nefndinni um
að svokallaðir söluhöfundar
fengju viðbótarritlaun, þar á
meðal Sveinn Sæmundsson.
Meðnefndarmenn mínir hafa
ekki talið „söluskattssjónar-
miðið“ nægjanlegt til veitingar
viðbótarritlauna. Bókmennta-
legt, og þá væntanlega fagur-
fræðilegt mat beri að leggja til
grundvallar viðbótarritlaunum.
Hér er að sjálfsögðu átt við mat
á rithöfundum en ekki fræði-
mönnum. Þetta sjónarmið með-
nefndarmanna minna er ósköp
skiljanlegt, þegar málið er
skoðað í heild.“ (Leturbr. mín,
JH). „Þessi skoðanamunur er
ástæðan til að Sveinn hlaut
ekki viðbótarritlaun."
Æijá, gekk þér eitthvað illa
að skoða málið i heild —
hjálparlaust? Hvað sagði ekki
rakarinn: Lærðu lögfræðina
þina betur. Þá skaltu fá gull i
tá.
Ég hef aldrei litió svo á málið
að taka skyldi mið af seldum
eintakafjölda bóka enda svarið
stilað til Sveins Sæmundssonar.
En ég dreg þetta atriói fram til
að benda á grautinn í hugsun-
'inni.
Sveinn Sæmundsson reiknaði
út og greindi frá því í grein
sinni 16. jan. að nefndin hefði
þurft að lesa um fjörutíu
þúsund síður á nokkrum
dögum árið 1973 og 20—30 þús-
und síður núna á jólaföstunni.
Bergur víkur að þvi atriði.
BERGUR: „Ef Sveinn heldur
að nefndin vinni svona (sic) er
ekki undarlegt aó honum
blöskri. Ég get fullvissað Svein
og aðra gagnrýnendur nefndar-
innar um að endanlegt mat
nefndarinnar á bókum höfund-
anna var ekki byggt á nokkurra
daga gandreið yfir bækur
þeirra."
Hvur var þá aðferðin með
leyfi að spyrja, ef ekki að lesa
það sem þið áttuð að dæma. Var
aðferðin kannski sú að spyrja
umbjóðendur ykkar, stjórnir
félaganna, einhverja aðila inn-
an þeirra. Það vakti athygli að
stjörnarmeðlimir félaganna
þurftu ekki persónulega að
kvarta undan störfum nefndar-
innar. Þið hafið kannski verið
smeykir við að styggja þaö fólk,
hugsað sem svo aó það væri i
trúnaðarstöðunum til að mata
krókinn fyrir sig og sína sálu-
félaga. Það er misskilningur, ég
þekki þetta fólk, það er þanra
af því að það elskar okkur hina,
þetta er missjón, kristinn dóm-
ur.
BERGUR: „Persónulega var
ég eftir atvikum ánægður með
þann einhug og hlutlægni sem
rikti í nefndinni. Og auðvitað
þurfti gagnrýnin á störf
nefndarinnar eins og alltaf hér-
lendis, að byrja á orðinu:
pólitík. Rauðliðar áttu að hafa
öll völd i þessari nefnd og var
þá átt við meðnefndarmenn
mína. Ég get fullvissað gagn-
rýnendur nefndarinnar um það
að hversu bágborið sem mat
nefndarinnar virðist, i þeirra
augum, á verðleikum höfunda,
þá var það alls ekki (Jæja, inn-
skot mitt, JH) byggt á pólitík,
hvorki rauðri eða blárri.“
Blá gat hún engan veginn
verið, sá litur átti engan full-
trúa i nefndinni. En sjáðu nú
til, maður minn. Hvort heldur
þú ert hægri eða vinstri
sinnaóur, þá gefur auga leið að
verk trúbræðra þinna standa
hjarta þinu nær, það gerir hug-
myndafræðin, við getum eins
kallað þaó smekk, og þú ert
fremur persónulega kunnugur
þeim og verkum þeirra, þekkir
betur aðstæður þeirra. Sum sé:
pólitik, þú veist ekki af henni,
ina í fyrra að áðurnefndir fjór-
menningar (Gunnar Dal,
Kristján frá Djúpalæk, Jóhann
Hjálmarsson, Jóhannes Helgi,
innskot mitt, JH) áttu það allir
sameiginlegt, utan einn, að eiga
ekki minnstu kröfu (Leturbr.
mín, JH) á að fylla hóp þeirra,
sem viðbótarritlaun hlutu, ef
þeir hefðu litið á málið sömu
augum og nefndin þ.e. hlut-
laust.“
Mér þykir þykir þú segja
fréttir: ekki minnstu kröfu. Ég
gaf út Svipir sækja þing 1970,
163 blaðsiður, og Óþekkta her-
manninn eftir Vainö Linna,
þýðing 1971, 321 blaðsíða.
Jóhann Hjálmarsson gaf út
1971 islenzka nútimaljóðlist,
241 blaðsíða, fyrsta samfellda
bókin um hérlenda nútimaljóð-
list, og Hillingar á ströndinni
1971, þýðingar á ljóðum um 30
skálda frá niu löndum, 130
blaðsíður.
Við áttum sem sé engan rétt.
En Vilborg Dagbjartsdóttir
(stjórnarmeðlimur i Rithöf-
undafélagi Islands) og Geir
Kristjánsson, sem bæói hlutu
náð fyrir augum ykkar, gáfu út
1971 Hina græna eik, ljóðaþýð-
ingar, 61 síða, það var Geir, og
Vilborg sama ár Kyndilmessa,
70 síður, og „Sagan af Labba
pabbakút," 32 siður, einnig
1971. Annað ekki.
Hvað sagði ekki rakarinn?
Blaðsíðutal er vissulega ekki
einhlitur mælikvarði, en með
þessi gögn á borðinu legg ég
það í dóm hvers lesanda um sig,
hvort þú teljist merkur orða
þinna í þessu aðalatriði máls-
ins, og hafi hér þó verið tínd til
fá dæmi af mörgum — en af
gefnu tilefni.
Það er leitt að þurfa að nefna
nöfn, en fullyrðing þín, miður
smekkleg knýr mig til þess, og
bið ég þau Geir og Vilborgu
velvirðingar og bendi um leið á
þig sem höfund þeirra leiðinda
sem i samanburðinum felst.
BERGUR: „Persónulega var
ég eftir atvikum ánægður með
þann einhug og hlutlægni sem
rikti í nefndinni."
Mér þykir fyrir hví að heyra
þetta. Ég stóð i þeirri trú aó
skýringin á mörgum verstu
skyssunum i störfum ykkar
væri sú að einn nefndarmanna
hefði verið borinn ofurliði af
afli atkvæða. Svo er ekki að
heyra. Þið hafið þá verið sam-
taka um að níðast á Ingólfi
heitnum Kristjánssyni, manni
sem átti ekki einfaldan heldur
tvöfaldan rétt til launa, hann
var með tvær bækur á rétt-
hæsta árinu, 1972, fyrir nú utan
að hann var löngu þjóðkunnur
rithöfundur, útgefandi menn-
ingarlegs tímarits um árabil og
hinn mætasti maður. Megið þið
lengi skammast ykkar fyrir
þann verknað.
Þú hampar bókun úr fundar-
gerð stjórnar Félags ísl. rit-
höfunda um fyllsta traust í garð
nefndarinnar. Þaó er traust
félagsstjórnarinnar, ekki
félagsmanna, og býsna grun-
samleg bókun, enda aldrei send
fjölmiðlum, svo þú skalt taka
varlega mark á henni. Stjórnin
hlaut að styðja við bakið á þeim
manni sem hún gerði út erinda
sinna með nesti og nýja skó i
nefnd sem átti að vera fín og
freistaði þin, en mun lengi
veróa fræg að endemum. Sömu
sögu er að segja um þá velþókn-
un sem felst í endurkjöri Rit-
höfundasambands tslands á
ykkur í nefndina, þ.e. nýstofn-
aðs félags sameinaðra rithöf-
unda. Þar eru vitaskuld sömu
lappirnar undir sömu skepnu,
nema nú eru höfuðin á henni
orðin tvö, sem ekki skiptir máli,
þar sem uxanum er ætlað að
draga plóg um það óræktarland
sem heitir Kjaramál rithöfunda
— en sáðmennirnir eru ekki
verki sinu vaxnir. Þeir gera sér
sýnilega ekki ljóst að með
endurkjöri ykkar eru þeir að
sundra þvi sem þeir áttu að
sameina og það strax á fyrsta
ári sameiningar félaganna.
Stéttarfélagið ekki fyrr komið
úr burðarliðnum en vegið er að
rótum þess og fylkingin klofin í
tvennt.
Þú kvartar uíidan að vera
kenndur við handbolta. Það
hefði verið sök sér af rithöf-
undafélagi að tilnefna ófag-
lærðan mann i nefnd af þessu
tagi, ef hann hefði verið kunn-
ur að víðtækri þekkingu og
yfirsýn á bókmenntir sam-
tímans. Slíkir menn eru til og
taka oft langt fram prófmönn-
um í fræðunum, en þín tóm-
stundaiðja hefur verið hand-
bolti og enginn maður nær
þeim árangri sem þú hefur náð
i þeirri grein nema með vilja-
styrk og timafrekri ástundun
sem byggir út möguleikanum á
að þú hafir verið hæfur til að
setjast í dómarasæti yfir
íslenzkum rithöfundum. Það er
mergurinn málsins, ekki hitt að
líkamsrækt og Iþróttir séu ekki
virðingarvert framtak.
BERGUR: „Þau skrif (þ.e.
fjórmenninganna, beiðni okkar
til alþingis um rannsókn á
störfum nefndarinnar) báru
dómgreind og sjálfsgagnrýni
höfunda sinna dapurt vitni.“
Bergur þyrfti að hafa að baki
áratuga ritferil í þessu örsmáa
málsamfélagi til að skilja hve
fráleitt er að kyngja því að
menn sem af slysni hafa gefið
út kver á árunum 1972 eða 1973
skuli sitja að umtalsverðu fé,
fyrstu verulegu búbótinni sem
til rithöfunda hefur verið beint
á öldinni, en menn með margar
bækur að baki hundsaðir.
Nefnd sem hefur ranglega af
mönnum, hvernig svo sem þeim
mistökum er varið, kvart og
uppi hálfa milljón, hún mun
verða látin súpa seyðið af gerð-
um sinum, ef þess er nokkur
kostur. Synjun alþingis, ef sú
verður raunin, er síður en svo
siðferðisvottorð nefndinni til
handa. Það vill svo til að ég
starfaði á alþingi i tiu ár og
þekki þá stofnun nokkuð vel.
Mér reiknast svo til að menn-
ingarmál hafi ekki numið
meiru en svosem einu prómilli
af málæðinu þar. Það var þvælt
fram og aftur um bókstaflega
allt annað. Nú reynir á hvort
ungu mennirnir sem komnir
eru á þing eru öðruvisi
þenkjandi.
Ég hygg að Bergur muni áður
Framhald á bls. 35