Morgunblaðið - 09.02.1975, Blaðsíða 19

MOHGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. FEBRUAR 1975
19
því magni, sem þarf til að veiðarn-
ar yrðu arðbærar, og með tilliti til
þess veiðiútbúnaðar sem þarf,
minni toghraða á þessu mikla
dýpi, og óvissunnar í markaðsmál-
um. Mikilvægasta spurningin er
hvort þetta mat fiskiðnaðarins
myndi breytast ef þessi óvissa
hyrfi.
Smekkur brezku húsmóðurinn-
ar á fiski er afskaplega þröngur.
Einkum þorskur, sild, koli og
nokkrar fleiri fisktegundir eru í
hennar augum ætar. Og hún er
því mjög frábitin að lenga listann.
Sumir þessara djúpsjávarfiska
eru sannarlega ófrýnilegir þegar
þeir koma upp á þilfarió, — út-
stæð augu, gríðarlegir kjálkar og
þunnur, óreglulegur sporður. En
sumir þeirra eru aðeins ólíkir því
sem við erum vön, — það er ekk-
ert aðlaðandi við þorskinn i sjálfu
sér —, og þegar búið er að mat-
reiða þá sem fiskflök eða fisk-
stauta, skiptir aðeins bragðið,
áferðiri og liturinn raunverulega
máli.
Meðal þeirra fisktegunda sem
ég smakkaði á hjá fiskkaupmönn
um í Hull í fyrra voru rottufiskur
og geirnyt. Sá fyrrnefndi er tal-
inn arðbær af vísindamönnum,
enda hafa Rússar og Portúgalar
veitt hann undanfarið. Hann er
ekki ósvipaður þorski á bragðið.
Mér þótti geirnyt einnig velæt, en
vísindamennirnir við Torry-athug
unarstöðina töldu þennan fisk og
bitran á bragðið.
Vandi fiskkaupmannsins er
hvort þetta sambland óþekktra
nafna, ófrýnileika og óvissu um
bragð muni einhvern tíma freista
húsmóður, sem meira að segja
fitjar upp á nefið gagnvart karfa
sem þó er ekki framandi fiskur. A
meðan enn er nóg að fá af ódýrum
þorski og ýsu er þetta ekki senni-
legt.
Fiskstautar, sem ekki ljóstra
upp um innihald sitt, kunna að
sýnast gott form fyrir þessar fisk-
tegundir, en upp á siðkastið hefur
þó verið fylgst nákvæmar með því
hvaða fisktegundir eru notaðar í
þessa fiskstauta.
Kolmunni er hins vegar sér á
báti. Hann hefur ekki framandi
útlit og er skyldur þorski og lýsu.
Hann er í miklu magni í Norð-
austur-Atlantshafi og ætti að vera
auðvelt að veióa hann innan 200
milna markanna umhverfis Rock-
all. Stræðin er mesta vandamálið
varðandi þennan fisk, en hann er
8—13 þumlunga langur og því
erfiður til vinnslu í vélum.
Sem stendur er hann því eink-
um notaður i fiskmjöl. En ef það
verður arðbært fyrir brezka tog-
ara að veiða þennan fisk við 200
milna fiskveiðilögsögu, eins og
alls ekki er útilokað, þá yrði hann
fullkomlega boðlegur t.d. sem
flök eóa fiskstautar. Samkvæmt
þeim upplýsingum sem nú liggja
fyrir gætu þessar nýju fiskveiðar
numið milljón tonnum á ári, sem
er álíka og heildaraflamagn Breta
er í dag.
Þetta hljómar vel. En aðeins
brot af þessari nýju veiðilind yrði
okkar ef við létum hjá liða að
krefjast 200 mílna lögsögu
umhverfis Rockall, eða ef við
þyrftum þar af leiðandi að keppa
um hana á frjálsum grundvelli
við Efnahagsbandalagslöndin
niu. Eini möguleikinn, fyrir utan
núverandi fiskveiðiform okkar,
sem yrði algerlega á okkar yfir-
ráðasvæði, er fiskeldi, t.d. í sælón-
um Skotlands.
Menn hafa ræktað skelfisk við
strendur Bretlands a.m.k. frá tim-
um Rómverja. Eitt þeirra mála
sem leiddi af sér gerð Magna
Carta var hvernig Normannakon-
ungarnir gengu á mikilvægan rétt
almennings til að botnskafa víkur
og sandgrynningar i leit aó skel-
fiski. En framtíð fiskeldis mun i
auknum mæli felast í eldi sund-
fiska i einangrun.
Tæknilegir og hagfræðilegir
erfiðleikar eru meiri en menn
gætu imyndað sér. Það er jafnvel
um lagalegar efasemdir að ræða.
Tilheyrir fiskur, sem syndir um i
neðansjávarbúri, manninum sem
fæðir hann, eða er hann villtur?
En menn eru að ná tökum á
grundvallartækninni, hrogn hafa
verið tekin úr fiski og frjóvguð á
tilraunastofu og fiskurinn alinn
upp i markaðsstærð á tveimur
árum.
Hinn fjarlægi möguieikinn er
fyrir brezka fiskimenn að sigla
um heimshöfin á risastórum verk-
smiðjuskipum, eins og t.d. Sovét-
menn eru að byggja, upp í 40
þúsund tonn. Ef 200 milurnar
verða að alþjóðalögum myndi
slíkur úthafsfloti annað hvort
veiða á þeim svæðum, sem eftir
eru utan við lögsöguna, eða gera
samninga við strandríki, sem eng-
an fiskiðnað hafa um nýtingu
fiskstofnanna. Hér eru einnig
gífurlegir efnahagslegir örðug-
leikar og óvissa á mörgum sviðum
og svo erum við ekki aðeins að
hugsa um að viðhalda brezkum
fiskiðnaði sem arðbærri fjárfest-
ingargrein, það hljóta að vera til
betri leiðir til að afla sér lífsviður-
væris.
Tvennt annað er i húfi. I
nánustu framtið skiptir mestu að
tryggja grundvöll útgerðar-
bæjanna, eins og Hull, Grimsby,
Fleetwood Aberdeen og Lowe-
stoft, svo einhverra sé getið, til að
tryggja áframhaldandi nýtingu
þeirrar sérhæfingar, sem mynd-
ast hefur á þessum stöðum. Það
væri álíka að segja atvinnulaus-
um námaverkamanni frá Wales
að fara og grafa eftir kolum á
Spitzbergen, ef bátasjómanni í
Harwich væri sagt að hann gæti
farið á verksmiðjuskip frá Pata-
goniu. Hitt atriðið sem er meira
grundvallarmarkmið, er að leggja
fram kröfu um yfirráð yfir öllum
náttúruauðlindum á landgrunn-
inu, jafnt fiskstofnum sem oliu-
lindum. Þó ekki væri að marka
nema helming þess^ sem svartsýn-
ustu matvælasérfræðingar segja,
er ljóst, að innan tiðar munum við
þurfa á öllum þeim fiski að halda,
sem við getum veitt og þó við
getum veitt stofnana þurfum við
að ráða yfir þeim. Annars verða
þeir horfnir, er að því kemur að
við getum tekið þá. Sumir eru
þegar horfnir, hafa lent í „ryksug-
um“ erlendra úthafstogaraflota.
Skozkir síldarsjómenn halda
því nú fram, að Norðmenn, sem
að vísu ekki flokkast undir „ryk-
sugusjómenn" komi nú í hópum
til að veiða þá síld, sem eftir er
Bretlandsmegin á Norðursjó, áð-
ur en þeir sjálfir fela sig bak við
50 milna mörk, sem þeir hóta að
setja fyrir árslok. Norðmenn hafa
sjálfir þegar friðað ákveðin
svæði, þar sem togveiðar eru
bannaðar til þess að vernda
veiðarfæri norskra bátasjómanna
og þetta mun minnka mjög þorsk-
afla Breta þegar í vor.
En það eru ekki aðeins Norð-
menn, sem við verðum að kljást
við, og tíminn er naumur. A
næstu sex mánuðum verður geng-
ið frá framtíðarhorfum næstu
kynslóða brezkra sjómanna í
Whitehall, BrUssel og Genf.