Morgunblaðið - 09.02.1975, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. FEBRUAR 1975
47
Jozsef Mindszenty kardfnáli.
AUa œvi hefurhann
beðið, bariztog
þjáðst fyrir frelsi
Um endurmiimingar Mindszentys kardinála
Pyntaður, auðmýktur, dæmd-
ur til dauða, „náðaður“ i ævi-
langt fangelsi, flótti og útlegð.
Jozsef Mindszenty, fyrrum
æðsti yfirmaður ungversku
kirkjunnar, lýsir með „Endur-
minningum“ sínum píslar-
göngu ósveigjanlegs kristins
manns og baráttumanns fyrir
frelsi, manns, sem varð að tákni
hins óbugandi mótstöðuvilja.
Þegar 1944 var hann ofsóttur
af ungversku nasistunum og
lokaður inni, én síðan var hann
handtekinn að nýju 26. des.
1948 ásamt nánum samstarfs-
mönnum og þá af kommún-
istum. „Afbrot" hans voru sögð
vera: Byltingaráform gegn rík-
inu, njósnir gegn ungverska
ríkinu og ólögleg meðhöndlun
erlendis gjaldeyris.
En í rauninni var gerð til-
raun til að múlbinda hug-
djarfan andstæðing hinnar
hömlulausu kommúnistísku
kúgunarstefnu á hinn ófyrir-
leitnasta hátt. Með stöðugum
svefntruflunum, lyfjum og
djöfullegum barsmíðum átti að
koma „vitinu" fyrir hinn
ákærða. Mindszenty, kardínáli,
segir: „Enn í dag — eftir aldar-
fjórðung — fer við og við sárs-
aukafullur krampi um allan
líkama minn, og ég finn þannig
fyrir eftirstöðvum og afleið-
ingum hinna kvalafullu daga.“
Eftir þessa kerfisbundnu
„meðhöndlun" pyntingarböðl-
anna stefndi þáverandi innan-
rikisráðherra og núverandi
þjóðhöfðingi Ungverjalands,
Janos Kádar, kardínálnum
fyrir „alþýðudómstól“ 8. febrú-
ar 1949. 1 sýndarmálaferlum —
skrípamynd af öllum heiðarleg-
um málflutningi — var
kardínálinn dæmdur í ævilangt
fangelsi. Pius páfi 12. for-
dæmdi þessi málaferli með
þessum orðum: „Málarekstur-
inn var fyrst og fremst til þess
settur á svið að skapa sundrung
meðal kaþólskramannaíUng
verjalandi á þann hátt, sem
segir i biblíunni: „Eg mun
vinna bug á hjarðmanninum,
og þá mun hjörðin dreifast.““
Löngu seinna, þegar jafnvel
sjálf Kádarstjórnin varð að
viðurkenna hið hlálega við
þessi sýndarréttarhöld, þóknað-
ist yfirvöldunum í Budapest
loksins að „heimila náðun" til
handa fórnarlömbum Minds-
zenty-málaferlanna. Arið 1971,
þegar kardinálinn hafði þegar
farið úr landi, barst honum
fréttin um náðun sína. 1 bréfi
til ungverska innanríkisráð-
herrans hafnaði Mindszenty
algjörlega hinni síðbúnu
náðun: „Náðunin, sem ég hef
ekki sótt um í 15 ár og sem ég
heldur ekki hef þegið, hafna ég
einnig núna af þessum ástæð-
um: Ef á að bæta fyrir dóms-
glæp, getur það aðeins gerzt
með uppreisn æru og á engan
annan hátt.“
Hinn stutta tima frelsisins í
ungversku þjóðaruppreisninni
1956, þegar dyr fangelsisins
opnuðust einnig fyrir Minds-
zenty, kardinála, notaði hann
til að flytja útvarpsávarp til
ungversku þjóðarinnar. Hann
hvatti þá landa sína eindregið
til að sýna samheldni og vilja til
sjálfsákvörðunar: „Þjóðin mun
sjálf og frjáls ráða örlögum
sínum, stjórn ríkisins og hag-
nýtingu ávaxtanna af vinnu
sinni.“
En draumurinn um frelsi
fékk snöggan endi. Hið tortím-
andi ofbeldi rauða hersins
gerði að engu vonir hinna ung-
versku föðurlandsvina. Minds-
zenty leitaði hælis í ameríska
sendiráóinu, þar sem hann
dvaldi í útlegð i 15 ár, tii ársins'
1971. Hann neitaði afdráttar-
laust að fara úr landi, þar sem
ungverska stjórnin neitaði að
veita honum uppreisn æru
fyrst. Þaö var fyrst fyrir
eindregin tilmæli eða öllu
heldur skipun páfa, að
kardínálinn yfirgaf föðurland
sitt og hélt — um Róm — „I
einveru algjörrar útlegðar".
Mindszenty, kardínáli, varð
fórnarlamb vestrærinar imynd-
unar um „minnkandi spennu",
hugarburðar, sem nam heldur
ekki staðar við dyr Vatikansins.
Hinn einbeitti lýðræðissinni og
innilegi föðurlandsvinur kom
ekki lengur heim og saman við
hina nýju stefnu Vatikansins
gagnvart Austur-Evrópu. And-
stæðingar hans litu á hann sem
steingerving frá löngu liðnum
tíma, sem „kaldastríðsmann",
sem skynjaði ekki tákn nýrra
tíma. Þannig litu þeir burt frá
persónulegri reynslu hans í
baráttunni við bolsévismann,
sem hafði kennt honum, hvers
virði loforð kommúnista eru í
raun og veru.
Þegar hann nú loks eftir ára-
tugi rýfur þögn sína og kemur
fram opinberlega með „Endur- i
minningum" sinum, þá er það
ekki aðeins til að skjalfesta
deilur sínar við Rómog alls ekki I
til að uppskera heiður og orð-
stír fyrir pislarvætti sitt,
heldur „svo að heimurinn megi I
vita, hvílík örlög kommúnism-
inn muni búa honum".
(Ur Welt am Sonntag eftir
Hanno Pinter).
Brezki vinsældalistinn
1 (2) January ...............................piiot
2 (1) Ms. Grace ..............................Tymes
3 (11) Sugar candy kisses ........ Mac and Katie Kisson
4 (3) Never can say goodbye ............GIoriaGaynor
5 (7) Promised land ....................Elvis Prestley
6 (10) Morning side of the mountain .Donny and Marie Osmond
7 (12) Goodbye my love ..................Glitter band
8 (5) The bump ...............................Kenny
9 (8) Help me make it through the night ...John Holt
10 (19) Please mr. postman ................Carpenters
Komust ekki út!
NOKKRIR unglingspiltar brutust
inn í verzlanirnar Melissu og
Karnabæ við Laugaveg um kl. 3 f
fyrrinótt. Tóku þeir nokkuð, en
þegar þeir ætluðu að hverfa á
brott kom babb i bátinn. Allar dyr
eru lykilopnaðar bæði utan og
innan, og þvi engin undankomu-
leið fyrir piltana, þvi ógjörningur
var að komast út á sama stað og
þeir höfðu komið inn. Voru þeir
aó reyna ýmsar undankomuleiðir
þegar lögreglan kom og hirti þá.
— Olía
Framhald af bls. 1
notað sem pólitískt vopn og kvað
stjórn sína ekki taka aivarlega
hótun Bandarikjanna um vald-
beitingu.
Hann fagnaði þeirri ákvörðun
18 iðnaðarríkja í Paris i gær að
minnka olíuinnflutning sinn um
tvær milljón tunnur á dag. Hann
sagði að ekki yrði til nógu mikil
olía til aó mæta eftirspurn næstu
25—30 árin ef engar sparnaðar-
ráðstafanir yrðu gerðar.
— Berklar
Framhald af bls. 48
þegar svo stór hópur tæki smit i
einu. „Þegar þessari spurningu
er svarað verður að horfa aftur
um nokkra áratugi í sögu
berklaveiki á lslandi,“ svaraði
Ólafur. „Uppræting berklanna
tókst mjög vel, eins og flestum
er kunnugt, þannig að i áratugi
hefur verið á Islandi einna
lægst tala nýrra berklatilfella í
heiminum. Af þessum orsökum
hafa berklayfirvöld landsins
talið óhætt að hafa meginhluta
landsmanna óbólusetta gegn
berklum. Þessi ráðstöfun hefur
þann kost að mun auðveldara
er að rekja slóð. berklasmits
hverju sinni. Þegar fólk er nei-
kvætt, þ.e. ekki bólusett, nægir
að gera einfalt og fljótlegt húð-
próf til að ganga úr skugga um
hvort viðkomandi hefur nýtt
smit eða ekki. Alla jákvæða
verður hins vegar að röntgen-
mynda, sem að sjálfsögðu er
mun viðameira og tima-
frekara."
Ölafur kvað hins vegar rétt
að taka fram, að fólk sem um-
gengist smitandi berklasjúkl-
inga, svo sem heilbrigðisstéttir
og ættingjar hinna sjúku, væri
einatt bólusett gegn berklum.
— Atvinnulausir
Framhald af bls. 1
bankans, hagfræðinga stjórn-
arinnar fyrir of mikla svartsýni í
spám sínum um horfurnar í efna-
hagsmálunum.
Hann sagði að ástandið i efna-
hagsmálunum mundi batna siðar
á árinu en tók fram að óútreikn-
anlegir þættir hefðu áhrif á spá
sina. En hann taldi að hagfræð-
ingar stjórnarinnar vissu ekki
hvað þeir töluðu um.
Hagfræðingarnir spá þvi í fylgi-
skjali með fjárlagafrumvarpi
stjórnarinnar að þjóðartekjurnar
minnki um 3,3% 1975 en aukist
um 4,8% 1976. Þeir segja að at-
vinnuleysi verði 8,1% á þessu ári,
en minnki nokkuð 1976 og 1977.
Ásprestakall:
Barnamessa i Laugarásbíói kl. 11.
— Messa kl. 2 að Norðurbrún 1.
— Séra Grimur Grímsson..
5,2% atvinnu-
leysi í Astralíu
Canberra, Astralíu,
8. febrúar, Reuter.
CLYDE Cameron, atvinnumála-
ráðherra Astralíu, skýrði frá því í
dag, að 311 þúsund Ástraliumenn
væru nú atvinnulausir, eða um
5,2% af vinnuaflinu.
Krafa í
athugun
Urbino, 8. febrúar. Reuter.
ITÖLSK yfirvöld hafa til athug-
unar kröfu um að 3.000 milljón
lírur verði greiddar fyrir þrjú
verðmæt málverk sem var rænt í
Urbino á fimmtudaginn. Málverk-
in eru svo þekkt að þjófarnir geta
ekki selt þau.
— Ford
Framhald af bls. 1
kemur fram óvenju eindreginn
stuðningur forsetans við Kissing-
er í yfirlýsingunni.
Ronald Nessen, blaðafulltrúi
forsetans, sagði blaðamönnum að
forsetinn hefði oft lýst yfir stuðn-
ingi við Kissinger og látið í ljós
ánægju með störf hans í utan-
ríkisráðuneytinu og Þjóðar-
öryggisráðinu.
Hann sagði að þar sem Kiss-
inger væri að hefjast handa um
stórmikilvæga friðarsamninga
væri það von forsetans að dr.
Kissinger nyti stuðnings banda-
risku þjóðarinnar og yrði ekki
fyrir gagnrýni pólitískra fram-
bjóðenda.
Aður hafði Henry Jackson
öldungadeildarmaður, sem einnig
keppir að forsetakjöri, veitzt
harkalega að Kissinger.
— Breiðholt
Framhald af bls. 48
menn Breiðholts hf. fundu upp og
fullkomnuðu, en mót þessi voru
kynnt í fjölmiðlum í fyrra. Þýzkt
byggingarfyrirtæki, sem hefur
með að gera framkvæmdir í
Nigeriu setti sig i samband við
Breiðholt hf. til að athuga mögu-
leikana á því að fyrirtækið færi
með mót sin þangað og tæki að sér
byggingar. Þeir Páll og Björn
héldu til Nígeríu i fyrri viku og
eins og fyrr segir varð niður-
staðan sú, að Breiðholt hf. mun
hanna hverfi 200 einbýlishúsa í
borginni Kalibar i Nigeríu. Eru
húsin ætluð starfsmönnum stórr-
ar sementsverksmiðju í borginni,
sem er í eigu ríkisins. Verða þau í
þremur gæðaflokkum. Sigurður
Jónsson sagði, að ef úr þvi yrði að
fyrirtækið tæki að sér byggingar-
framkvæmdirnar gætu þær hafist
um mánaðamótin maí—júní.
Myndi Breiðholt þá semja beint
við umrædda aðila í Nígeríu, en
hafa samvinnu við hið þýzka
fyrirtæki. Yrðu smíðuð ný mót
hér heima til framkvæmdanna,
nokkru einfaldari en þau sem hér
eru notuð, en þó er gert ráð fyrir
einangrun í húsunum eins og hér.
Nigeríumennirnir létu i ljós þá
skoðun sína, að þessi mót Breið-
holts hf. væru þau fullkomnustu
og jafnframt hagkvæmustu sem
þeir hefðu séð á markaðnum.
-Kvikmyndasíða
Framhald af bls. 46
fyrra. Þá fengu THE STING og
AMERICAN GRAFFITI obban
af verðlaununum.
Nú fara þessar myndir sigur-
för um allan heim, einnig hér
(sjá frétt annars staðar á síð-
unni). Og UNIVERSAL á mörg
tromp á hendi, þ. á m. AIR-
PORT 1975, EARTHQUAKE,
og THE FRONT PAGE. Fram-
tíðin er björt á þeim víg-
stöðvum og margar athyglis-
verðar myndir i framleiðslu og
í bígerð. JAWS, THE GREAT
SALDO PEPPER, myndir eftir
Siegel og Eastwood, og svo
mætti lengi telja.
Og innstu koppar i búri eru
þeir félagarnir Richard Zanuck
og David Brown, sem hvorki
20th CENTURY FOX né
WARNER BROS höfðu not fyr-
ir.
Laugarásbió hefur umboð
fyrir UNIVERSAL hér á landi,
en lengst af var það Hafnarbíó.
Sæbjörn Valdimarsson.
— Málmiðnaður
Framhald af bls. 3
Grundyallarvandamálið i upphafi
hefði verið það sama og yfirleitt
hjá samskonar fyrirtækjum í
Danmörku, skortur á stjórn, að
tilviljanir hefðu of oft stjórnað
ákvörðunum sem síðan hefði ver-
ið fylgt eftir án tillits til efnahags-
legra afleiðinga þannig að rekst-
urinn leiddi stjórnina en stjórnin
ekki reksturinn og þróun hans.
— Þrjár
sýningar
Framhald af bls. 2
frá öllum löndunum fimm og
liggja fyrir meðmæli félaga-
samtaka i löndunum. Mundi sú
sýning sýna þróun á stöóu kon-
unnar á Norðurlöndum og
ástandið í hverju landi fyrir sig
á ýmsum tímum. Sýningin
verður þá farandsýning, sem
fer um öll Norðurlönd og búist
við að hún verði bæði fróðleg
fyrir norrænar konur, sem
gætu lært ýmislegt um jafn-
réttismál hver af annarri, og
einnig fyrir aðrar þjóðir, sem
standa Norðurlandaþjóðunum
að baki á þessu sviði, og gæti
hún þá orðið þeim til hjálpar í
sinni jafnréttisbaráttu.
Bifreiðaverkstæði
Rúmgott bifreiða- og/eða tækjaverkstæði
óskast til kaups eða leigu.
Þeir, sem geta boðið slíkt húsnæði, vinsam-
legast hafi samband við undirritaða, sem gefa
allar nánari upplýsingar.
Guðmundur Pétursson
Axel Einarsson
hæstaréttarlögmenn
Morgunblaðshúsinu III. hæð.
Sími: 26-200.