Morgunblaðið - 06.03.1975, Side 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 6. MARZ 1975
ef sorgin
væri svo sár
að orð mín
íétu hvitri örkinni
blæða heitum tárum
væri ástin
einlæg
annarra
SLAGSÍÐAN
RÆÐIR VIÐ UNGAN AKUREYRING,
Jón Laxdal
HÖFUND LJÓÐABÓKARINNAR
MYRKUR í HVÍTRI ÖRK
Seinni hlutann í janúarmánuði kom út á Akureyri
ljóðabók eftir 24 ára gamlan Akureyring, Jón Laxdal.
Hún nefnist Myrkur I hvítri örk, en I félagi við Jón
vann Helgi Vilberg, teiknikennari, að uppsetningu og
myndskreytingu bókarinnar. Óvenjulega snoturt
handbragð miðað við það, sem maður á að venjast.
Ljóðum Jóns er skipt f fimm kafla og af stfgandinni f
bókinni má marka þroskasögu hans sem fjóðskálds.
„Þetta er ort á síðustu fjórum árum,“ sagði Jón, „og
ég hef verið að krunka í þau á þessum tfma. „t einum
kaflanum yrkir hann mikið um kaffi, enda kannski
ekki furða, því Jón er kaffimaður mikill, „og flest
Ijóðin hef ég ort f eldhúsinu", sagði hann og glotti.
Jón er stúdent frá Menntaskólanum á Akureyri, en
stundar nú nám í heimspeki við Háskóla Islands. Við
litum inn hjá Jóni f vikunni og ræddum nokkra stund
við hann. Við byrjum á því að spyrja hann hvenær
hann hafi byrjað að yrkja.
Ég byrjaði ekki fyrr en ég var kominn í 6. bekk í
menntaskóla. Þetta kom nokkuð snöggt yfir mig og ég
held, að undirrótin hafi verið sú, að um þetta leyti
byrjaði ég að lesa ljóðabækur af einhverju viti. Ég
byrjaði ekki 10—12 ára, eins og þeir segja allir.
Ljóð þín eru órfmuð. Yrkirðu aldrei rfmað?
Jú, ég hef ort rfmað, en ég hef engan áhuga á því að
búa til slíka hluti. Það er búið að þrælast á þessum
akri, þótt Þórarinn Eldjárn hafi komið skemmtilega á
óvart. Það er ekki það, að þetta form sé dautt, en
sjálfur hef ég ekki minnsta áhuga á því að fikta við
rfm. Mér finnst þetta órfmaða gefa vissa möguleika,
sem eiga betur við mig. Það eru viss atriði, eins og
endurtekningar, sem verða kauðaleg f rímuðum
kveðskap.
Attu eitthvert uppáhaldsskáld?
Nei. Hins vegar er því ekki að neita, að ég hef mjög
gaman að þvf að lesa Dag.
Nú eru ýmsir, sem aðhyllast þá skoðun, að Ijóð eigi
að vera sönghæf. Hvað finnst þér?
Ég hef gaman að söng, en sjálfur er ég laglaus. Nei,
en í alvöru talað þá hef ég ekkert á móti þessari
kenningu, en mín ljóð eru frekar stutt og knöpp og
kannski ekki mjög vel fallin til söngs.
I fjórða kafla bókar Jóns, sem nefnist Kaffihús, er
að finna eftirfarandi ljóð, sem e.t.v. er ekki dæmigert
knappt ljóð, en lýsir hins vegar allvel „skeptískum"
hugsunarhætti höfundar. Skeytið er tvfrætt og í aðra
röndina beint að námsmönnum, sem tala, en hafa
ekkert að segja:
Borgin andar köldu f dimmunni
og stjörnur stfga til jarðar
Hoknir með hendur í vösum
mösum við þöglir
og óvanir haustkyrrðinni
Heimarnir í vatnsmýrinni
gerast ærið margvíslegir
paradís pappírsins ómar
f fáeinum töluðum orðum
en undir niðri erum við
línur og litaðir fletir
Spakvitrir og hnarreistir
súpum við kaffi á eftir
fyrir skitnar 50 kr.
1 bókinni er augljós samfella kaflanna fimm og
stöðug stfgandi. Við spyrjum Jón nánar um þetta
einkenni.
Það má Ifta á niðurröðun Ijóðanna nokkurn veginn f
tfmaröð.
Fyrstu Ijóðin í bókinni bera einkenni rómantísks
ungæðisháttar, en smám saman kemur fram meiri
afstaða til umhverfisins. Það má segja, að þetta sé
saga hugsunar minnar. Röðljóðanna er f samræmi
við breytingar á hugsanagangi mínum. Samkvæmt
þessu má segja, að ég hafi orðið pólitfskari eftir þvf,
sem liðið hefur á, ef við Iftum á annað borð á sfðasta
kaflann sem pólitfskastan. Raunar er þetta ekki það,
sem venjulega er kallað „pólitfskt“. Ég neita þvf að
þetta sé frasakennd pólitík, eins og er svo ein-
kennandi hjá mörgum ungum Ijóðskáldum. Ég nota
ekki stór orð.
En ef við lítum á heildina, þá reyni ég að þenja
þetta milli tveggja póla, saklauss hvftleika í fyrsta
Jón Laxdal á „vinnustað“. Gluggar í
franskan heimspeking í eldhúsinu.
(Ljósm. Mbl. E.B.B.).
ljóðinu og myrkurs síðast, og nafnið á bókinni er
hugsað þannig, að það loki þessari heild. Éf menn
grfpa niður f sfðasta Ijóðið kunna þeir að halda, að hér
sé á ferðinni svartsýni og bölmóður, en þvf fer fjarri.
Ég er ekki einn af þessum „Weltschmerz“-mönnum.
Útlitið kemur kannski svolítið við sögu í þessu
tilliti?
Já. Við reyndum að nota svartan og hvítan lit til að
gera bókina svolftið grafíska, bæði hvað snertir augað
og innihaldið. Við lögðum mjög mikið upp úr útlitinu
og reyndrjm að ná fram svolftið persónulegum stfl.
Einhvern tfma hefði mér ekki þótt neitt athugavert að
gefa út bók á klósettpappír; að útlitið skipti litlu eða
engu máli f samanburði við inntakið. Suddakjaftur og
hráslagaleiki er skemmtilegur og ég hef að mörgu
leyti áhuga á honum, en þetta er búið að reyna.
Sjálfum finnst mér þetta mjög erfitt og þess vegna er
ekki hvassari tónn í þessari bók. Hún er aðeins
hugsuð til að koma undir mig fótunum þannig, að ég
hafi eitthvað til að stökkva af. Það sem ég á við, er að
það er mjög Iærdómsrfkt að gefa út bók. Ég geri mér
manna ljósast, að þessi bók er ekkert sérlega frumleg
né, að hún hafi mikið nýtt fram að færa.
Þú segir lærdómsríkt. Hvernig þá?
Ég held, að það hafi mikið að segja að henda
bókinni fyrir fólk. Það er svolftið annað að leggja
bókina fyrir almenning en að yrkja beint f skrifborðs-
skúffuna.
Hvernig hafa viðtökur verið?
Eins og gengur, upp og ofan. En ég hef tekið eftir
þvf, að þeir, sem andstæðir eru mér í skoðunum eru
mjög neikvæðir. Það er ýmislegt sem maður verður að
sætta sig við, ef maður gefur út bók. En yfirleitt hafa
viðbrögðin verið jákvæð. Það er e.t.v. ekki að marka
það, þvf ég hef fram að þessu aðallega staðið í.þvf að
selja hana sjálfur og þá oftast fólki, sem ég þekki. Ég
hef yfirleitt haft í tösku nokkur eintök og ef ég hef
séð einhverja árennilega á kaffihúsum þá hef ég talið
f mig kjark í kortér og farið sfðan og boðið þeim.
Reyndar byrjuðum við Helgi að selja bókina fyrir
norðan, sóttum fólk heim og fórum á vinnustaði. En
núna er hún komin f bókabúðir.
Af hverju gafstu út sjálfur?
1 fyrsta lagi hafði ég gaman að því að standa í þessu
sjálfur og svo voru meiri möguleikar f vinnslunni að
lagfæra ýms atriði, sem maður rak augun f. Auk þess
er dálítill sjarmi yfir þvf að hafa staðið í þessu
sjálfur. Nú og svo hafði maður heyrt, að það væri
enginn öfundsverður að þvf að ganga á milli útgef-
enda. Hagur þeirra er vfst ekki sem beztur um þessar
mundir. Staðan f sköpunarferlinum var þannig, að
það var um það að velja hjá mér að losna við þetta
núna eða þá að brenna þvf.
Þú lest heimspeki. Eru heimspekipælingar örvandi
fyrir ljóðskáid?
Ég held, að pælingar séu örvandi fyrir skáld og
skólun í hverju sem er geti verið mjög heillavænleg,
svo framarlega sem menn eru ekki algjörar kenninga-
ætur og sitji uppi með ómelta hluti. Vissulega getur
heimspeki bent mönnum á ýmislegt og ég held, að
hver maður hafi ekki nema gott af því að fá smá
nasasjón af fílósófíu. En í þessari bók er ekkert um
svokölluð heimspekileg ljóð. Minn skóli er hnýsni f
annarra manna verk. — h.