Morgunblaðið - 23.03.1975, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. MARZ 1975
25
Kristján Ragnarsson, formaður LIU;
7,5% en ekki 31,5%
I SJÖNVARPSÞÆTTINUM
„Kastljós" 7. þ.m. var rætt við
Kristján Thorlacius, formann
B.S.R.B., um kjaramál opin-
berra starfsmanna. í viðtali
þessu veittist formaóur
B.S.R.B. að útvegsmönnum með
dylgjum og rangfærslum svo að
furðu sætti.
I upphafi viðtalsins ásakar
formaðurinn ríkisstjórnina um
að hafa ekki orðið við tilmælum
sínum, um að fram færi rann-
sókn á högum útgerðarinnar og
atvinnufyrirtækja yfirleitt á
vegum þingkjörinnar nefndar
Alþingis. I þessu sambandi lét
hann sem hann vissi ekki, að
Þjóðhagsstofnunin framkvæm-
ir slíka úttekt á atvinnuvegun-
um og hefur hún legið fyrir um
stöðu sjávarútvegsins. Menn
geta svo getið sér til um, hvort
þingnefnd á vegum Aiþingis sé
hæfari til þess aó framkvæma
úttekt á stöðu atvinnuveganna
en Þjóðhagsstofnunin, sem hpf-
ur á að skipa hinum hæfustu
sérfræðingum á þessu sviði og
vinnur reglubundið að athug-
unum á afkomu atvinnuveg-
anna.
Nær væri fyrir formanninn
að kynna sér þessi gögn og
gagnrýna þau efnislega, ef hon-
um þætti ástæða til, en vera
með getsakir um að afkoma at-
vinnuveganna sé með öðrum
hætti en hún er í raun og veru.
í viótalinu ræðir formaður-
inn um afskriftareglur af fiski-
skipum og segir, að útgerðar-
maður geti fyrnt skip um 31.5%
á ári. I þessu sambandi er rétt
að taka fram, að afskriftir af
skipum eru samkvæmt c) lið
15. gr. tekjuskattslaganna lág-
mark 10% og hámark 15%.
Undir þennan lið heyra einnig
vélar í iðnaði, flugvélar, vélar
og tæki til jarðvinnslu og mann-
virkjagerðar. Auk þessarar
fyrningar er hægt að fyrna með
svokallaðri flýtifyrningu um
6% á ári í 5 ár. Hámarksfyrning
er því 21%, þegar lagðar eru
saman hámarksfyrning og flýti-
fyrning.
Með breytingum, sem vinstri
stjórnin beitti sér fyrir á tekju-
skattslögunum á árinu 1972 var
ákveðið, að heimila að hækka
almennu fyrninguna
(10—15%) um þá verðhækkun,
sem verði eftir gildistöku Iag-
anna. Verðhækkunarstuðul,
samkv. þessu ákvæði, skal fjár-
málaráðuneytið gefa út í sam-
ráði við Hagstofu Islands. Það
var síðast gert 23. desember s.l.
með auglýsingu fjármálaráðu-
neytisins nr. 381/1974, þar sem
ákveðið var að verðhækkunar-
stuðull verði 70%. Með þessum
hætti er hægt að reikna afskrift
af skipi 31.5% (hámarksfyrn-
ing 15% + 70% álag = 25.5% +
6% flytifyrning = 31.5%).
Það verður að telja furðulegt
við þessa löggjöf að verðhækk-
unarstuðullinn reiknast til við-
bótar við aðrar fyrningar, þótt
um sé að ræða fyrningu t.d. af
nýju skipi. Tilgangurinn meó
verðhækkunarstuðlinum átti að
vera til að vega upp á móti
verðhækkunum, en ekki til að
koma til viðbótar við verðhækk-
anir. Þetta eru lög frá Hinu háa
Alþingi sem sett voru að tillögu
vinstri stjórnarinnar 1972 og
ekki við útvegsmenn að sakast,
þótt þau séu með þeim ágöli-
um, sem hér hefur verið bent
á.
Aðalatriði þessa máls er hins
vegar ekki, hvað heimilt er
samkvæmt einhverjum illa
gerðum lögum, heldur hitt,
hver er staða útvegsins og hvað
reksturinn ieyfir að afskrifað
sé og þá með hvaða afskrift er
reiknað i þeirri úttekt, sem
Þjóóhagsstofnun gerir á stöðu
útvegsins. Þá er ekki reiknað
með lágmarksafskrift 10%,
ekki með flýtifyrningu og ekki
með verðstuðulshækkun, held-
ur 7.5% af vátryggingarverði
fiskiskipaflotans, sem lætur
nærri að vera hálft endurnýj-
unarvirði hans. Þetta er sú
afskrift, sem reiknað er með og
i nióurstöðu þeirra gagna, sem
fyrir lágu við síðustu fiskverðs-
ákvörðun vantaði mikið á að
endar næðu saman og sannar
það, að útgerðin hefir ekki einu
sinni möguleika á 7.5% af-
skrift. Allt tal um að útvegs-
menn geti afskrifað skip sín um
31.5% er því út í hött og til þess
eins sagt villa um fyrir almenn-
ingi um mat hans á afkomu
útvegsins, þar sem látið er að
því liggja, að það sé grundvöll-
ur, er byggist á 31.5% afskrift,
sem hann fari fram á.
í dæmi sínu um söluhagnað á
fiskiskipi fer formaðurinn al-
rangt með staðreyndir og býr
til dæmi, sem á sér enga hlið-
stæðu. 1 því dæmi gleymir hann
viljandi eða óviljandi, að af-
skrift umfram lágmarksfyrn-
ingu, þ.e. 10%, er skattskyldur
söluhagnaður, hversu lengi sem
menn hafa átt skipin. I dæmi
sínu kemst formaðurinn að þvi,
að skattfrjáls söluhagnaður af
skipi, sem útgeróarmaður hafi
átt í 4 ár og hann hafi keypt á
200 milljónir og selt á 300
milljónir, væri 180 milljónir.
Þetta dæmi á sér enga stoð í
raunveruleikanum, því þrátt
fyrir verðbólgu lækka fiskiskip
tiltölulega fljótt í verði vegna
þess að þau gang» fljótt úr sér
og þau verða úrelt vegna tækni-
breytinga. En þótt litið sé fram
hjá því, að dæmi formannsins
sé óraunhæft, þá væri niður-
staða hans alröng. Skattfrjáls
söluhagnaður væri ekki 180
milljónir og skattskyldar fyrn-
ingar 88 milljónir, heldur yrði
skattskyldur söluhagnaður 180
milljónir vegna þess að sölu-
hagnaður umfram lágmarks-
fyrningu er skattskyldur. Eina
undantekningin frá þessari
reglu er, að keypt sé nýtt skip,
þá flyzt umframfyrningin yfir á
hið nýja skip og er það þá þegar
afskrifað um þá upphæð. Full-
yrðing formannsins um að út-
geróarmaður, sem hagnazt
hefði þannig á sölu á skipi gæti
selt skipið öðru fyrirtæki, er
hann ætti einnig, og byrjað að
afskrifa að nýju, á sér enga stoð
í lögum.
Það verður aó teljast
einkennilegt að gefa formanni
B.S.R.B. kost á aó þylja fyrir
þjóðinni í ríkisfjölmiðli
óhróður um tiltekna stétt
manna, þar sem þeim er ekki
gefið tækifæri til að svara fyrir
sig.
Æskilegra hefði verið að
hann hefði skýrt fyrir þjóðinni
þau forréttindi, sem opinber
starfsmaður hefur umfram
aðra i lifeyrisréttindum, fæóis-
hlunnindum og fastráðningu,
sem gerir hinu opinbera ókleift
að losna við ónothæfa starfs-
krafta.
Ég leyfi mér að vekja athygli
á, að umræddur formaður
B.S.R.B. er deildarstjóri í fjár-
málaráðuneytinu, en það ráðu-
neyti fjallar sérstaklega um
skattamál.
athafnalífsins og undirbúa jarð-
veginn fyrir lokaaðgerðirnar, sem
nú er að unnið.
Á því leikur enginn vafi, að í
heild tekur almenningur vel þeim
tillögum, sem lagðar hafa verið
fram í efnahags- og atvinnu-
málum. Fólkinu er ljóst, að yfir-
bygging ríkiskerfisins er orðin
allt of mikil, og brýna nauðsyn
ber til að snúast af þrótti og
manndómi gegn þeirri þróun, að
hið opinbera vald aukist stöðugt
og rfkiskerfið vefji upp á sig ár
frá ári. Niðurskurður fjárlaganna
er fyrsta alvarlega tilraunin, sem
um langt skeið hefur verið gerð
til þess að snúa við þessari þróun,
og þeirri stefnu fagnar áreiðan-
lega yfirgnæfandi meirihluti
þjóðarinnar.
Enginn skyldi þó ætla, aó
þessar aðgerðir verði sársauka-
lausar. Margir munu sakna þess
að fá ekki þær framkvæmdir, sem
þeir höfðu búizt við, á árinu, og
margir verða að leita sér annarra
verkefna en þeirra, sem þeir ým-
ist stefndu að eða voru þegar
starfandi við. Tilgangurinn er sá,
að flytja bæði vinnuafl og fjár-
magn frá ríkinu til atvinnuveg-
anna og vió það verða menn að
sætta sig. Raunar ætti kannski
heldur að segja: yfir því ættu
menn að gleðjast.
Að draga
úr verðbólgu
Efnahagsaógerðirnar nú miða
öðrum þræði að því aó leitast við
að hægja á verðbólguhraðanum.
Menn eru sammála um, að gjör-
samlega sé útilokað að stöðva á
einu ári jafnmikla verðbóigu og
hér var síðastliðið ár. Takmarkiö
er að hægja á og leitast við að ná
jafnvægi á nokkru árabili. Niður-
skuróur fjárlaganna er einn þátt-
urinn í þessari stefnu, en skatta-
lækkanirnar miða að hinu sama.
Lækkun beinu skattanna gerir
það að verkum, að launamenn
geta sætt sig við minni kaup-
gjaldshækkanir en ella, og lækk-
un óbeinu skattana miðar að því
að halda vöruverði lægra en vera
mundi ella. Og áreiðanlegt er, að
einnig þetta telur yfirgnæfandi
meirihluti islendinga vera rétt að
gera eins og nú er ástatt í efna-
hagsmálum.
En þó að mönnum sé ljósf, að
hér sé um rétta stefnu að ræða, er
þeim hitt jafn ljóst, að takmark-
aður árangur verður af þessum
ráðstöfunum, ef ekki tekst að
stilla kaupgjaldi i hóf og ná heil-
brigðum samningum á vinnu-
markaði. Efnahagsfrumvarp
ríkisstjórnarinnar er nú farið til
nefndar, og mun ekki verða end-
anlega afgreitt fyrr en eftir
páska. Landslýður veit hins vegar
um áformin, og það mun auðvelda
aðilum vinnumarkaðarins að
komast að niðurstöðu, enda leikur
enginn vafi á þvi, að fólkið vill nú
vinnufrið og óskar þess heitast, að
vinnudeilurnar verði hið fyrsta
settar niður og heildarsamkomu-
lag gert.
Eins og við var að búast reyna
stjórnarandstæðingar að gera
efnahagstillögurnar tortryggi-
legar og hafa allt á hornum sér,
en heldur eru nú rök þeirra létt-
væg og hjalió innantómt.
Flugvallagjald
og
skyldusparnaður
Tveir eru þeir liðir i efnahags-
tillögunum, sem ágreiningi valda.
Þeir eru að vísu lítilmótlegir mið-
að við heildarstefnuna, sem mörk-
uð er, og vist skal á það fallizt, að
þeir geti orkað tvímaélis, enda
ágætlega lagaðir til að rífast um
þá. Á þeim hafa allir jafn mikið
vit og öllum reynist jafn auðvelt
að æsa sig upp.
Flugvallargjaldið er í eðli sinu
sama og söluskattur á farmiða til
útlanda, en aðeins ákveðin, föst
upphæð. Mikið hefur verið um
það rætt, aó ekki væri óeðlilegra
að skattleggja utanlandsferðir en
neyslu innanlands, og með þess-
ari ákvörðun er í litlum mæli
farið inn á þá braut. Öðrum finnst
skattlagning þessi ógeðug og
raunar óþörf nú því að utan-
landsferðir hafi hvort sem er
hækkað svo mjög í verói. En hvað
sem um þetta rifrildi er aó segja,
þá skiptir þetta hverfandi litlu
máli og skal ekki orðlengt frekar.
Um hinn svokallaða skyldu-
sparnað er það að segja, að hann
er einnig mjög lítilvægur liður í
heildarráðstöfununum. Hins
vegar má til sanns vegar færa, að
þar sé um nýja stefnumörkun aó
ræða. Nú sé fullorðið fólk skyldað
til að spara, þvi sé ekki lengur
treyst til að ráðstafa sjálft fjár-
munum sínum á hinn hyggileg-
asta hátt. Þegar mál þetta var til
meðferðar hjá stjórnmálaflokk-
um, bentu ýmsir á, að æskilegra
væri að taka þessi 5% hreinlega
með sköttum á þessu eiita ári,
þegar erfiðleikar steójuðu aó.
Aðrir vöruðu við því, vegna þess
að hætt er við, að erfiðlega gangi
að lækka þá skatta, sem á eru
komnir og skattheimta mundi þá
fara langt yfir 50%, sem óhjá-
kvæmilega mundi draga úr af-
köstum manna og valda marghátt-
aðri óánægju.
Þess er svo að gæta, að menn fá
að sjálfsögðu einhvers konar
viðurkenningu fyrir þessa inn-
stæðu hjá ríkinu og slíkri skuida-
viðurkenningu geta þeir ráðstaf-
að. Þetta er því fé, sem heldur
gildi sínu, og þeir, sem betri kjör-
in hafa, eiga vel að geta unað því
að halda þessari innstæðu
sinni. En raunar má ætla,
að sama markmiði hefói mátt ná
með skuldabréfaútgáfu hjá rík-
inu. Slik bréf hefðu vafalítið
selzt, án þess að nokkur væri
þvingaður til að kaupa þau. En
mergurinn málsins er sá, að þetta
er lítilvægt atriði, sem ekki getur
skipt neinn þvi máli, að menn
þurfi að snúast gegn efnahagsráð-
stöfununum í heild af þeim
sökum. Slíkt væri hreinn kjána-
skapur.
Eiturefni í sjó
Að óreyndu hefóu menn ekki
trúað því, að Finnar létu það við-
gangast, að miklu magni baneitr-
aóra efna væri varpað i sjó, en sú
virðist þó ætla að verða raunin,
þegar þetta er ritað.
Bréfritara er kunnugt um, að
Einar Agústsson utanrikisráð-
herra ætlar að bera frarn harðorð
mótmæli gegn þessu framferði á
fundi utanrikisráóherra Norður-
landa, og raunar hefói verið
ástæða til að íslenzka ríkisstjórn-
in mótmæiti þessu, þegar er
fregnir bárust af þessu hátterni.
Auðvitað er ekki þýðingar-
minna að hindra mengun sjávar-
ins en það er fyrir okkur að færa
út fiskveiðitakmörkin. Þess vegna
ber okkur að beita áhrifum okkar
í hvert eitt sinn, er slík hætta er á
ferðurn, og leitast við aö fá sem
allra flestar þjóðir til beinna að-
gerða, þegar slik glæpaverk eru
framin.